Hicaba mecbûrî li Îranê

Hicab li Îranê di 18ê tebaxa 1362an de û ji aliyê meclisa Îslamî ya Îranê ve bi pesendkirina yasaya cezayên îslamî, ji ber neparastina hicabê li kolanên giştî û diyarkirina sizayê hat ferzkirin. Hinek jî li dijî pêwîstiya gotûbêjkirina hicabê ne, ji ber ku ew pirseke takekesî dihesibînin, ne bi komî. Ew dibêjin ku di destpêka şoreşa sala 1357`an de, mijara ferzkirina hicabê bûye cihê nakokiyê di navbera zanayan de. Li gorî hin dijberan, ferzkirina hicabê ne aliyê şerîetê ye û di Quranê de jî bi zelalî behsa wê nehatiye kirin.

Piştî ku Erebistana Siûdî di 2ê cotmeha 2018an de qanûna hicabê ya mecbûrî betal kir û azadiya çalakiya jinan bi perdeyê nas kir, Komara Îslamî ya Îranê bû tekane hikûmeta fermî ku ligel komên nefermî yên bingehîn ên wek Talîban, DAIŞ û Boko Haram bi hicaba mecbûrî bawer dikin û wek qanûnê pêk tînin û cezayê binpêkirina wê jî heta 72 qamçiyan û cezayê girtîgehê ye.

Dozgerê Komara Îslamî ya Îranê Mihemed Cefer Montazerî roja Pêncşemî 23ê hezîrana 2018ê, xeta sor a sîstemê bi nepêçayî ragihand û got ku ewê bi hemû hêza xwe li hember wê yekê bisekinin.

Li gor amarên ku ji aliyê Enstîtuya Gaman ve di sala 2020an de hatiye weşandin, %72 xelkê Îranê li dijî hicaba ferz in. Li aliyê din %15 alîgirê hicaba mecbûrî ne. 58% bi hîcabê bawer nakin, %26.6 jî bi hîcabê bawer dikin. Zêdetirî 50 hezar kes di vê rapirsiyê de beşdar bûne û nêzîkî %90 ji beşdaran rûniştvanên Îranê bûne. Encamên vê raporê nêrîna kesên xwendewar ên ji 19 saliyê zêdetir ên li Îranê dijîn (wek %85 ji mezinan li Îranê) nîşan dide û dikare bi asta pêbaweriyê 95% û rêjeya xeletiyê 5 ji vê nifûsê re giştî bike Herwiha di Îlona 2019an de, Mehdî Nasirî, sernivîserê berê yê rojnama Keyhanê, di kanala 4 televîzyona Komara Îslamî ya Îranê de ragihandibû: “Li gorî rapirsiya ku ji aliyê Wezareta Rewşenbîrî û Îrşada Îslamî ve hatiye encamdan, %70ê xelkê Îranê. civak li dijî ferzkirina hicabê ye." Wî her wiha got: Her sal hejmara kesên ku hîcabê li xwe dikin bi qasî 5% kêm dibe û encamên rapirsiya herî dawî ya ku ji aliyê Wezareta Îrşadê ve hatiye kirin jî nîşan dide ku li bajarên olî yên mîna Qumê jî piraniya xelkê li dijî hicaba mecbûrî ne. Nasirî her wiha ragihand, rayedarên Komara Îslamî ya Îranê ji ber ku encamên rapirsiyan derbarê hîcabê baş nabînin, rê li ber weşandina wê girtine.

Dîrok

Heya sala 1362’an tu qanûnek li ser pêwîstiya hicaba îslamî tune bû . Yekem zagona ku derbarê cilûbergên jinan de hat pesendkirin, madeya 102 ya zagona cezayê bû, ku piştre wek têbînî li madeya 141 a zagona sizaya îslamî ya sala 1375’an hate pejirandin.

Li gorî madeya 141 a cezaya îslamî "kesê ku li cemawerî, li cihên giştî û li ser rêyan rastî kirina heramê bê, ji bilî cezayê wê ji 10 rojan heta 2 mehan tê cezakirin." an jî 74 qamçiyan, û eger ew kiryareke ku nayê cezakirin, lê nefsbiçûkiya gel dişkîne, tenê bi cezayê girtîgehê ji 10 rojan heta du mehan an jî 74 qamçiyan tê cezakirin. Û di têbiniyê de wiha tê gotin: "Jinên ku bê hîcaba îslamî li kolanan û li ber çavan derkevin, ji 10 rojan heta du mehan yan jî ji 50 hezar heta 500 hezar rîal cezayê pereyan tê cezakirin." Piştî van hukm û belavokan pêlek qada medyayê ya ravekirin û danasîna hîcabê dest bi xebatê û afirandina çandê kir.

Roja 16`ê Îsfana sala 1357`an, Seyîd Ruhullah Xumeynî ji xwendekarên Qumê re ragihand: “Jinên Îslamî divê hicaba Îslamî li xwe bikin. Ne ku xwe serbilind bikin. Jin hê jî bi statûya berê di buroyan de dixebitin. Divê jin rewşa xwe biguherînin... Ji min re gotin ku di wezaretên me de jin tazî dikin û ev yek li dijî şerîetê ye. Jin dikarin beşdarî xebatên civakî bibin, lê bi hîcaba Îslamî . »

Bûyer û qewimîn

Gotinên Seyîd Ruhullah Xumeynî yên derbarê hîcabê de bi lez rastî xwepêşandanên nerazîbûnê yên komek jinan li navçeyên bakur, navend û rojavayê Tehranê hat, lewra wêneya vê xwenîşandanê li kêleka manşeta rojnameyên 17ê Esfanê hat danîn. “Daxwaza Îmam ew e ku li welat hicaba Îslamî were girtin. Dirûşma jinên berxwedêr ew bû ku hîcab paqijiyê nayne û hicaba her kesî di saziya xwe de ye. Axaftvana merasîmê her wiha di wê baweriyê de bû ku ji ber ku jin û mêr ji bo serketina vê şoreşê xebat kirine, divê her du jî azad bin. Van dijberiyan di rojên pêş de jî berdewam kirin. Keç û jin li hin dibistanên Tehranê xwepêşandan kirin. Karmendên jin ên firokexaneya neteweyî ya Îranê li dijî vê fermanê derketin. Komek xebatkarên jin ên li Tehran û hin bajarên mezin jî tevlî van çalakiyan bûn. Helbet ev tevgerên nerazîbûnê yên girûpek ji alîgirên fermana Îmam bê bersiv neman û carna nakokiyên devkî di navbera her du girûpan de gur dibûn û carna jî tundrewî ji aliyê hêzên şoreşger ve dihatin ragihandin. Di vê kêliyê de slogana “Ya Sarri, Ya Tosarî” hat berzkirin û di rojnameyan de jî cih girt.

Mihemed Husên Sefer Herendî li ser tundrewên wan salan wiha dibêje:Şablon:نقل قول۲Di vê derbarê de , Hesen Rûhanî ku yek ji yekem pêşdebirên hicaba mecbûrî bû, di bîranînên xwe de wiha dinivîse:Şablon:نقل قول۲

Xwepêşandanên 17’ê adara 1357’an

wepêşandana jinan di 8`ê adara sala 1357`an de (wekhev 17`ê Adara 1357`an) û pênc rojan piştî wê, yek ji girîngtirîn rojên dîroka tevgera jinan li îranê û bûyerên çarenivîsa şoreşa Îranê ya sala 1357`an bû. 8ê adarê Roja Jinan a Cîhanê ye.

Piştî du hefteyan ji serkeftina şoreşa 1357’an, nivîsgeha Xumeynî biryar da ku yasaya piştevaniya malbatê betal bike û hîcaba Îslamî ferz bike. Her wiha rojek beriya pîrozbahiya roja cîhanî ya jinan, Seyîd Ruhullah Xumeynî di gotarekê de li Medreseya Refah ragihandibû, ku jinên karmendên dezgehên hikûmetê ji bo parastina kerameta xwe, divê hicaba Îslamî biparêzin. Roja din destûr nehat dayîn xebatkarên jin bê hicab bikevin cihê kar. Hejmarek zêde jinên karmend neçûn ser kar û jinên xebatkarên Wezareta Karên Derve jî li derveyê wezaretê nerazîbûn nîşan dan. Nêzî 5 hezar û 8 hezar jin li zanîngeha Tehranê kom bûn û slogan avêtin. Her wiha hejmareke zêde ji xwendekarên dibistanên keçan jî tevlî xwenîşandanên jinan li Tehranê bûn. Li gorî nûçeya rojnameya Keihan a çapa 17’ê Adarê, îro danê sibê bi boneya roja cîhanî ya jinan û ragihandina nêrînên xwe yên derbarê hicaba jinan de, girûp û aliyên cuda yên jinan li kolanên bakur û navendî yên Tehranê meşiyan. Di meşên îro yên jinan de, hejmareke zêde ya xwendekarên dibistanên keçan jî beşdar bûn. Her wiha li dijî kesên ku di van rojên dawî de êrîşî jinên bi perde kirine dirûşm berz kirin.Meşa îro ji saetên serê sibehê ve bênavber berf dibariya hat lidarxistin. »

Mîtîng li ber Qesra Dadmendiyê

Roja şemiyê 19ê adarê, kombûna jinên xwepêşander li ber avahiya Dîwana Dadmendiyê ya Tehranê birêve çû, lê vê carê alîgirên biryara Seyîd Ruhullah Xumeynî ku di heyama çend rojên derbasbûyî de bi awayekî demdemî duruşm li dijî xwepêşanderan bilind kiribûn, bi tundî rabûn. dema amade. Ji ber vê yekê hêzên komîteyên şoreşgerî hatin erkdarkirin ku li pêşberî girseyên hêrsbûyî yên ku daxwaza pêkanîna hicabê di civakê de dikin, xwedî li jinên xwepêşander derkevin. Nivîsgeha rêberê şoreşê bi daxuyaniyekê ragihand ku dê bi tundî bi wan jinan re rûbirû bibin.

Di kombûna jinan a li ber Qesra Dadmendiyê de dîroknasa hevdem Homa Natak axaftinek kir û got ku em ne li dijî hicabê, li dijî ferzkirina wê ne. Di heman rojê de Kayhan bi Şahabudîn Eşraxî, zavayê Seyîd Ruhollah Xumeynî re hevpeyvînek çêkiribû. Wî di vê hevpeyvînê de got:

Di rojên pêş de komên cuda yên jinan li herêmên cuda yên Tehranê dest bi xwenîşandanên xweser kirin. Li gorî rojnameya Kayhanê, nêzî 15 hezar jin jî li ber ofîsa Serokwezîrê hikûmeta demkî Mehdî Bazargan kom bûne.

Xwepêşandan li bajarên din ên welêt

Ji xeynî Tehranê, li çend bajarên din jî ji wan Sine, Îsfehan, Ûrmiye, Kirmaşan û Bender Ebbas, raporên xwepêşandanên jinan ên li dijî hicaba ferz hatin belavkirin.

Li pêşberî jinên berxwedêr jî hin kes hebûn ku ji ber dijberiya jinan û destekkirina hicaba ferz êrîşî jinan kirin. Li gorî nûçeya rojnameya Kayhanê, hinek ji van kesan guleyên berfê yên bi kevir avêtin hundirê jinên xwepêşander.

Tevlîbûna jinan a referandûmê

Piştî mehekê ji van aloziyan jinên bi hicab û bêhicab di referanduma Komara Îslamî de çûn ser sindoqan. Lê Seyd Ruhollah Xumeynî di yekem meha damezrandina Komara Îslamî de, roja 8ê adarê wek roja jinên nederbasdar û rojbûna keça pêxemberê îslamê jî wek roja jinan bi nav kir.

Dijberê Seyîd Mehmûd Taleganî bi hicaba ferz

rast|thumb| Hevpeyvîna Seyîd Mehmud Taleganî di rûpela yekem a rojnama agahiyê ya roja 20.03.1357 Bi belavbûna xwepêşandanên jinan re, melayan dest bi çalakiyan kirin û her cure zordarî û tundî di mijara hîcabê de, ji wan Seyîd Mehmûd Taleganî û Fezlûllah Mehelatî, qedexe dîtin. Serdozgerê Tehranê di daxuyaniyekê de ragihand, her kesê bêzariyê li jinan bike dê bi tundî were cezakirin.

Qedexekirina jinên bê hicab di sala 1359’an de

Xumeynî ku di sala 1957an de, piştî daxuyaniya xwe ya fermî li ser hîcabê, heya tîrmeha sala 1358’an, behsa wê nekiriye. Di tîrmeha sala 1359’an de, di axaftinekê de, bi tundî rexne li hikûmetê kir ku nîşaneyên padîşahiyê li dezgehên hikûmetê nebire. Ji bo îslamîkirina rêveberiyan 10 roj dem da hikûmeta Benî Sedr. Helbet di 13ê tîrmeha heman salê de Seyîd Ruhullah Xumeynî di peyamekê de daxwaz kir ku êrişî jinên bi perde neyên kirin.

Qedexekirina jinan a bê perde ketina cihên giştî

Pêvajoya ferzkirina hicabê heta sala 1360’an berdewam bû. Di meha Remezanê ya wê salê de, Mihemed Teqî Secadî, nûnerê dozgerê inqilaba li dadgeha dijî hovîtiyê, rêziknameya têkildarî meha Remezanê ragihand.

Li gorî vê qanûnê, cihên giştî mecbûr bûn ku li ber mişteriyên xwe tabelayek bi vê hevoka "Em ji qebûlkirina mêhvan û mişteriyên ku xuyaniyên îslamî nagirin li gorî fermana Dadgeha Dijî Mehrûmbûnê bêpar in." Ev daxuyanî di demekê de ye ku endamê meclisa islamî Ezam Taleganî 2 meh beriya vê dîrokê pesendkirina her proje yasaya têkildarî hicaba ferz li parlamenê red kiribû.

Qanûna Cezaya Îslamî û Hicaba Mecburî

Bi pesendkirina Yasaya Cezaya Îslamî ya li Meclîsê, ji ber negirtina hicabê 74 qamçiyan hat diyarkirin. Ev hukm heta niha jî hebûye û ji bilî wê jî tiştên weke têkoşîna li dijî hîcabê, dewriyeyên rênîşanderê û yên wekî din hatine bicihkirin.

Di sibata 2016an de li dijî hicaba mecbûrî protesto kirin

Xwepêşandana li dijî hicaba mecbûrî dest pê kir dema ku Vîda Mowahed, di bin navê medyayê Keça Kolana El-Englab, çarşefa cadeya Wasal Şîrazî û El- Englab wek nîşana protestoyê di Kanûna 2016an de, çarşefa serê xwe bi darekê daleqand. wêne bû yek ji manşetên girîng ên çapemeniyê û bû rojnameyên cîhanê. Vîda Mowahed jineke 31 salî ye ku di destpêka Çileya 2016an de û çend roj beriya destpêkirina pêla xwepêşandanan li dehan bajarên Îranê, li xaçerêya cadeya Elxebal û cadeya Wesal Şîrazî, li dijî fermana ferzkirinê xwepêşandan kiribû. Hîcaba bê perde dema ku şapikekî spî li serê xwe kiribû, li ser platformekê rawesta û di bêdengiyeke tam de hejand. Mohavad piştî demekê hat girtin û heta niha ti nûçeyek derbarê çarenivîsa wî de nîne. Xwepêşandana sembolîk a jinan û keçan li dijî hicaba ferz li Tehranê roja Sêşemî 10ê Behmenê berdewam bû û berfirehtir bû. Roja Sêşemî 10ê Behmenê, bikarhênerên Înternetê wêneyên jin û keçan belav kirin ku li ser girekî li kêleka cadeyên sereke yên Tehranê rawestiyane, çarşefên xwe derxistine û li serê darekê xistine.

Şermezarkirina xwepêşanderan

• Di tebaxa 2018’an de 3 girtiyên ku li Girtîgeha Qerçaxê hicaba ferz protesto kiribûn bi giştî 55 sal cezayê girtîgehê hat birîn.
• Roja 17’ê Gulana 2019’an, Reha Ehmedî, çalakvana mafên jinan ku 9 meh berê li dijî hicaba ferz di Îranê de hatibû girtin, bi tawana “komkirin û lihevkirina” li dijî Komara Îslamî ya Îranê bi du sal cezayê girtîgehê hat mehkûmkirin.

Reaksiyonên navneteweyî

• Roja Duşemî 24ê tîrmeha 2018an, Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî di raporekê de ragihand, ku hikûmeta Îranê bo demeke dirêj xwepêşanderên girtî xistine hucreyên takekesî û zextê li malbatên wan kiriye, da ku ji televîzyonê îtiraf bikin. Rêvebirê Piştgiriya Yasayî û Lêkolînê ya Rojhilata Navîn û Bakurê Afrîkayê ya Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî, Philip Luther got: "Di heman demê de ku rayedarên Komara Îslamî ji ber mezinbûna tevgera mafên jinan li dijî hicaba ferz di metirsiyê de ne, wan serî hildaye." taktîkên hovane ji bo şermezarkirina kampanyaya li dijî hicaba mecbûrî û nehiştina kesên din ji Tevlêbûna vê kampanyayê. »
• Di tebaxa 2019an de, zêdetir ji 34,000 çalakvan û welatiyên Spanyayê bi erênî bersiv dan banga ofîsa Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî li Spanyayê, derbarê çalakiyeke bilez ji bo azadkirina Yasman Arîanî û Munîre Erebşahî, dayik û keça wan ku ji ber protestokirina vê ferzkirinê li Îranê di girtîgehê de ne. Hicab û bi îmzekirina vê daxwaznameyê, ji rayedarên Îranê xwestin ku dest ji tacîz û tepeserkirina jinan li Îranê berdin.
• Duşemî 4ê kanûna pêşîn a 2018an, Wezîrê Derve yê Amerîkayê Mike Pompeo got: “Em îro û her roj hevxemiya jinên Îranê dikin ku rûbirûyê xezeba rejîmê ne; Rejîmeke ku him di hilbijartina cureyê cilûbergan de him jî di hilbijartina olê de tundûtûjî li dijî kesên ku daxwaza wekheviyê dikin bi sazî kiriye. »
• Roja Duşemî 16ê tîrmeha 2019an, rêxistina Lêborîna Navdewletî daxwaza azadkirina bilez û bê şert û merc a çalakvanê medenî Saba Kurd Efşarî kir, ku li dijî hicaba ferz hatibû girtin û dadgehîkirin û 15 sal cezayê girtîgehê lê hatibû birîn.

bîbliyografî

• Sî û pênc sal di hicabê de ; Binpêkirina berfireh a mafên jinan li Îranê.