Şablon:GH/2016/49

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê
Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê

Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê bi kurtasî DYA (bi îngilîzî: United States of America), welatekî li Amerîkaya Bakur e. DYA ji 50 dewletan pêk tê. 48 dewlet di navbera Kanada û Meksîkê de ne. Alaska li bakurê Kanadayê, Hawaî jî di Okyanûsa Mezin de dimîne.

Axa DYAyê ya îro berê di bin destê amerîkiyên resen de bû (ji wan re tê gotin çermesor lê ev ne rast e). Çermesorên vir ji gellek eşîran pêk dihat in, bi gellek zimanan diaxivîn û çandên wan cûrbecûr û ji hev cuda bûn. Îro pir zêde tişt ji çanda wan nemaye[çavkanî pêwîst e. Di sedsalên 16 û 17an de ewropî hêdî hêdî li vir bi cih bûn. Bi piranî îngilîz û frans (freng, fransiz) li bakur bi cih bûn û çandek pir cuda anîn vir. 13 koloniyên Brîtanyayê di 4 tîrmeha 1776an de li dijî Brîtanyaya Mezin serxwebûniya xwe îlan kirin. Di sala 1787an de jî DYAyê îlan kirin. Ev herdu tekstên îlankirinê bûye avakerê nasnama amerîkî. Di sedsala 20an de DYA bû hêzeke pir mezin a cîhanê. Bi taybetî jî piştî Şerê cîhanî yê duyem, ji aliyê leşkerî, aborî, polîtîk û çandî ve bû yek ji dewletên herî xurt ên cîhanê. DYA hetanî belavbûna Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst serkêşiya Şerê Sar ê li dijî Yekitiya Sovyetan dikir. Piştî belavbûna Sovyetan DYA bi serê xwe bû hêza herî mezin a leşkerî ya Cîhanê. (bêhtir…)