Here naverokê

Derman

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Derman
Bi giştî, xaşxaş cureyekî tiryak e, lê di bijîşkiyê de wekî dermanekî êşbir jî tê bikaranîn, lewra li Kalîforniya (DYA) dikanên xaşxaşfiroşiyê hene.

Derman, ji bo qenckirin an jî pêşlêgirtin an jî nasîna nexweşiyan hatiyî ne çêkirin. Her wisa wek berhemên kîmyewî jî tên zanîn.

Derman bi gelek rêyan dikare bê dabeşandin. Mînak bi pênasên kîmyewî an jî bi rêyên sepan an jî bi tesîrdana sîstema biyolojîk an jî tesîrên tedawîker. Sîstema dabeşandin ya belave Sîstema dabeşandina anatomîk a terapeutîk a kîmyewî (koda ATCê) ye. Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê lîsteya dermanên sereke tomar dike.

Mînaka beşên dermanan van dihundirîne :

  1. Dermanên dijta (antîpîretîk): tayê kêm dike
  2. Dermanên dijêş (analjezîk): êşê kêm dike
  3. Dermanên dijmalaryayî (dermanên antîmalaryal): tedawîkerê malarya
  4. Dermanên dijbakterî (antîbakteriyel): înhîbekerê mezinbûna mîkroban
  5. Dermanên dijseptîk (antîseptîk): pêşlêgirê mezinbûna mîkroban li nêzîkî sotinan,biriyan,birînan
  6. Stabîlîzorê madê: Lîtyûm û Valpromîd
  7. Replasmana hormon: Premarîn
  8. Hebên pêşîlêgirtina ducanîbûnê ên bi riya dev: Enovîd, heba dufaz û heba sêfaz
  9. Hişyarker (stîmulan): Metîlfenîdat (Ritalin)
  10. Trankîlîzan: meprobamat, klorpromazîn, rezerpîn, klordîazepoksîd, dîazepam û alprazolam
  11. Statîn: lovastatîn, pravastatîn û sîmvastatîn

Tîpên dermansaziyê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo sîstema hezmê (Sîstema givêrdar an dehandinê)

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo sîstema gera xwînê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo sîstema rehikan ya navendî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Dermanên tesîrdarên sîstema rehikan ya navendî van dihundirîne: psîkedelîk, hîpnotîk, anestezîk, antîpsîkotîk, antîdepresan (trîsîklîk antîdepresanan, înhîbîtorên monoamîn oksîdazAN, lîtyum û înhîbîtorên selektîf ya reuptakeya serotonîn (SSRI) dihundirîne), antîemetîk, antîkonvûlsan/antîepîleptîk, anksiyolîtîk, barbîtûrat, dermanên nexweşiyên hereketê (mînak;Nexweşiya Parkînson), hişyarker-stîmulan (amfetamînan dihudirîne), benzodîazepîn, sîklopîrolon, antagonîstên dopamînê, antîhîstamînîk, kolînerjîk, antîkolînerjîk, emetîk, kannabînoîd û antagonîstên 5-HT (serotonin)

Ji bo êş û hiş (dermanên analjezîk)

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Beşên sereke yên êşbiran NSAID, opiyoîd û hindek cureyên orfanan wek parasetamol.Dermanên din jî yên wekî anestetîk dikare bo kêmkirina êşê an jî bo tevizandina hiş bê bikaranîn.

Ji bo nexweşiyên maskûlî-kakûtî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kategoriyên sereke yên dermanên nexweşiyên maskûlî-kakûtî ev in : NSAID(înhîbîtorên selektîf yên COX-2 dihundirîne),maskûle sistker, dermanên noromûskûler û antîkolînesteraz

Ji bo guh,difin û orofarînks

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Sempatomîmetîk, antîhîstamîn, antîkolînerjîk, NSAID, steroîd, antîseptîk, anestezîkên lokal, antîfungal

Ji bo sîstema bêhngirtinê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Bronkodîlator, NSAID, antîalerjîk, antîtussîf, mukolîtîk, dekonjestan, kortîkosteroîd, agonîstên Beta2-adrenerjîk, antîkolînerjîk, steroîd

Ji bo pirsgirêkên endokrînê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Androjen, antîandrojen, gonadtropîn, kortîkosterîd, hormonê mezinbûnê, însûlîn, antîdiyabetîk(sûlfonîlûreaz,bîguanîd/metformîn, tiyazolîdîndîon, însûlîn), hormonên tîroîdê, dermanên antîtîroîd, kalsîtonîn, dîfosfonat, analogên vasopressîn

Ji bo sîstema zêdebûn an jî ûrînerê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

antîfungal, ajanên alkalînîze, kînolon, antîbiyotîk, kolînerjîk, antîkolînerjîk, antîkolînesteraz, antîspazmodîk, înhîbîtorên 5-alfa redûktazê, blokerên selektîv alfa-1, sîldenafîl, dermanên zayînker

Ji bo kontrasepsiyonê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo zayîn û nexweşiyên jinan

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

NSAID, antîkolînerjîk, dermanên hemostatîk, antîfîbrînolîtîk, Terapiya Replasmana Homonê (HRT), sererastkerên hestî, agonîstên beta-reseptorê, hormonê hişyarkerê folîkûlê, lûteînîze hormon, LHRH, gamolenîk asîd, înhîbîtorên berdana gonadotropîn, progestojen, agonîstên dopamînê, ostrojen, prostoglandîn, gonadorelîn, klomîfen, tamoksîfen, dîetîlstîlbestrol

emolîyent, antîprurîtîk, antîfungal, dîsînfektant, skabîsîd, pedîkûlîsîd, berhemên qetranê, retînoîd, analogên vîtamîn D, keratolîtîk, abrasîv, antîbiyotîkên sîstematîk, antîbiyotîkên topîkal, hormon, ajanên deslojîng, eksuda mêjker, fîbrînolîtîk, proteolîtîk, kremên rojê, antîperspîrant, kortîkosteroîd

Ji bo enfeksiyonê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Dermanên dijbakterî, antîfungal, antîleprotîk, dermanên antîtuberkûloz, Dermanên dijmalaryayî, antîhelmîntîk, emobîsîd, antîvîral, antîprotozoal

Ji bo sîstema parastinê (sîstema îmmun )

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

vaksîn, îmmunoglobulîn, îmmunosupresant, înterferon, antîbodiyên monoklonal

Ji bo nexweşiyên hestokî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

antîallerjîk, antîstamînîk, NSAID

Ji bo xudanbûnê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo nexweşiyên neoplastîk

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bo teşhîsê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

kontrast medya

Ji bo otenaziyê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Sepan ji bo nexweşan belavkirina dermanên farmasotîk e.Sê kategoriyên sereke yên sepana derman hene : Enteral (wergirtina dermanî bi rêya devî), Parenteral (dermankirina Sîstema Gerana Xwûnê dihundirîne) û yên din (van rêyên dermankirinê dihundirîne: întranazal, topîkal, înhalasyon û rektal

Sepana dermanan dikare bi dozaj formên wek heb, tablet an jî kapsûl bê kirin.

Girêdanên derve

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]