Helsînkî

Helsînkî

Helsinki
Helsînkî Helsinki
Bajarên paytext;
	Helsingin kaupunki
	; Ala ; Mertal
	Bernavk: Stadi
	Helsînkî li ser nexşeyê;
	Helsînkî
	Koordînat: 60°10'32.02"Bk, 24°56'3.01"Rh
Parzemîn	Ewropa
Dûgel	Fînlenda
Beşa îdarî	Uusimaa (1997–) ;
Paytexta	Fînlenda (1917–); Finnish Democratic Republic (1939–1940); Grand Duchy of Finland (Împeratoriya Rûsî, 1809–1917); Finnish Socialist Workers' Republic (1918–1918); Uusimaa Province; Uusimaa ;
Dema avabûnê	12 hezîran 1550
Damezrîner	Gustav I
Rêvebir
• Şaredar	Juhana Vartiainen (2021–)
Rûerd
• Giştî	213,75 km²; 715,48 km² (2023); 214,42 km² (land, 2023); 501,06 km² (body of water, 2023) ;
• Bilindahî	17 m
Gelhe	664.921 (2022)
Dem	UTC+2 (dema standard), EET (dema standard), UTC+3 (Demjimêra havînê)
Koda telefonê	9
Malper	www.hel.fi/; www.hel.fi/helsinki/sv; www.hel.fi/helsinki/de; www.hel.fi/helsinki/fr; www.hel.fi/helsinki/ru; www.hel.fi ;
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Helsînkî (bi fînî: Helsinki, bi swêdî: Helsingfors) paytext û bajarê herî qerebalix ê Fînlendayê ye ku nifûsa bajêr 665.558 kesan pêk tê. Helsînkî li ser perava Kendava Fînlendayê hatiye avakirin ku bajêr navenda Herêma Uusimaa ya li başûrê Fînlendayê ye. Li qada metropola bajêr 1,5 milyon kes lê jiyan dike. Herêm yek ji dûr û dirêjtirîn devera bajarî ya Fînlendayê ye ku bajêr di warê siyaset, perwerde, darayî, çand û lêkolînê de navenda herî girîng a Fînlendayê ye. Helsînkî 80 km dikeve aliyê bakurê bajarê Tallinn a Estonya, 400 km li aliyê rojhilatê Stokholm a Swêdê û 300 km dikeve aliyê rojavayê Saint Petersburg a Rûsyayê.

Li gel bajarên Espoo, Vantaa û Kauniainen (û bajarokên rêwiyan ên derdorê, tevî şaredariya cîranê rojhilatê Sipoo), Helsînkî herêma metropolê ya Helsinkî ya Mezin pêk tîne ku nifûsa metropolê zêdetirî 1,5 milyon kes e.^[1]^[2] Bi gelemperî bajêr wekê metropola yekane ya Fînlendayê tê hesibandin ku bajêr devera metroya herî bakur a cîhanê ye ku bi zêdetirî milyonek kes li bajêr heye û bajêr paytexta herî bakur a welatek endamê Yekîtiya Ewropayê ye. Piştî bajarên Kopenhag û Stokholmê, Helsinkî sêyem şaredariya herî mezin a welatên bakur e. Li bajêr zimanên fînî û swêdî her du jî zimanên fermî ne. Bajêr ji hêla Balafirgeha Navneteweyî ya Helsînkiyê ve ku li bajarê cîran a Vantaayê ye, bi karûbarê pir caran ji gelek deverên Ewropa, Amerîkaya Bakur û Asyayê re xizmetê dike.

Helsînkî bûye yek ji standardên herî bilind ên jiyana bajarî ya cîhanê ku di sala 2011an de, kovara brîtanî Monocle, Helsînkî di rêza bajarê herî zindî yê cîhanê de di navnîşa bajarên xwe de destnîşan kiriye.^[3] Di anketa (rapirsî) kovaran Economist Intelligence Unit a sala 2016an de, Helsînkî di nav 140 bajaran de di rêza nehan de cih girtiye.^[4] Di tîrmeha sala 2021an de, kovara amerîkî Time, Helsînkî di sala 2021an de wekî bajarek ku "dikare di pêşerojê de bibe hêlînek çandî ya şînayî" ku jixwe di cîhanê de wekî pêşengek jîngehê tê zanîn, Helsînkî di rêza yek ji mezintirîn deverên cîhanê de destnîşan kiriye.^[5]

Wêne[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Suomenlinna, keleheke ku nêzîkî Helsînkiyê ye.
Katedrala Lutheran li Helsînkî, Fînlenda.
Navenda Kamppi, Helsinkî, Fînlenda ku sala 2006an vebûye.
Galeriya Cygnauksen, Kalliolinnantie, Helsinki. Mîmar: Johan Wilhelm Friedrich Mieritz. Di sala 1882an hatiye avakirin.
Akademiya leşkerî ya berê li Kruununhaka, Helsînkî.
Muzexaneya sêwiranê, Helsînkî.

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

↑ "Wayback Machine". web.archive.org. 18 gulan 2013. Ji orîjînalê hat arşîvkirin li 18 gulan 2013. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
↑ "Sipoo - kahden keskuksen kunta Helsingin tuntumassa". ta.fi. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.
↑ "Most liveable city: Helsinki - Film". Monocle (bi îngilîzî). Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.
↑ "Global Liveability Ranking 2016". www.eiu.com. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.
↑ "Helsinki: The World's 100 Greatest Places of 2021". Time (bi îngilîzî). 20 tîrmeh 2021. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.

Girêdanên derve[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Helsînkî de hene.

Ev gotara li ser bajarekî şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?)

[1] "Wayback Machine". web.archive.org. 18 gulan 2013. Ji orîjînalê hat arşîvkirin li 18 gulan 2013. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)

[2] "Sipoo - kahden keskuksen kunta Helsingin tuntumassa". ta.fi. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.

[3] "Most liveable city: Helsinki - Film". Monocle (bi îngilîzî). Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.

[4] "Global Liveability Ranking 2016". www.eiu.com. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.

[5] "Helsinki: The World's 100 Greatest Places of 2021". Time (bi îngilîzî). 20 tîrmeh 2021. Roja wergirtinê: 2 tîrmeh 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]