Here naverokê

Xabûr (Firat): Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 9: Rêz 9:


Projeya Çemê Xabûrê ku di sala 1960an de dest pê kir, bi çêkirina rêze bendav û kanalan ve girêdayî bû. Sê bendav li baskê Xabûr hatin çêkirin di çarçoveya planeke mezin a avdanê de ku Bendava Tebqa ya li ser Firatê jî dihewîne. Beşa çemê Xabûr a di nava navçeya Tell Temer de maleke xwerêveberiya [[Suryanî|suryaniyan]] e. Du bendavên Hesîçe yên rojava û yên rojhilat li ser şaxên Xabûrê di navbera [[Serê Kaniyê, Hesîçe|Serê Kaniyê]] û Hesîçe de hatine çêkirin. Kapasîteya embara Hesîçe ya rojavayê 0,09 km3 ye û di heman demê de dawiya başûr-rojhilatê herêma suryaniyan û kurdan e. Kapasîteya rojhilatê Hesîçe 0,2 km3 ye. Bendava sêyemîn bi navê başûrê Hesîçe li ser Xabûr 25 km li başûrê Hesîçe hate çêkirin. Kaniya vê bendavê 0,7 km3 ye.<ref name="mutin">{{cite journal |last=Mutin |first=Georges |year=2003 |title=Le Tigre et l'Euphrate de la discorde |url=http://vertigo.revues.org/index3869.html |journal=VertigO |language=fr |volume=4 |issue=3 |pages=1–10 |doi=10.4000/vertigo.3869 |access-date=18 December 2009 |doi-access=free}}</ref> Deşta Xabûr, ku niha nêzîkî çar milyon donim (16,000 km2) zeviyên çandiniyê hene, devera sereke ya çandiniya genim li Sûriyeyê ye.<ref>{{cite book |title=Xenophon's retreat : Greece, Persia, and the end of the Golden Age |last1=Waterfield |first1=Robin |author-link1=Robin Waterfield |publisher=Belknap Press of [[Harvard University Press]] |date=2006 |isbn=9780674023567 |location=Cambridge, Massachusetts |url=https://books.google.com/books?id=jBoJfzXxeqIC&q=Khabur+mascas&pg=PA102 |access-date=20 January 2017}}</ref> Her wiha beşa bakur-rojhilat jî navenda berhemanîna petrolê ya Sûriyeyê ye.
Projeya Çemê Xabûrê ku di sala 1960an de dest pê kir, bi çêkirina rêze bendav û kanalan ve girêdayî bû. Sê bendav li baskê Xabûr hatin çêkirin di çarçoveya planeke mezin a avdanê de ku Bendava Tebqa ya li ser Firatê jî dihewîne. Beşa çemê Xabûr a di nava navçeya Tell Temer de maleke xwerêveberiya [[Suryanî|suryaniyan]] e. Du bendavên Hesîçe yên rojava û yên rojhilat li ser şaxên Xabûrê di navbera [[Serê Kaniyê, Hesîçe|Serê Kaniyê]] û Hesîçe de hatine çêkirin. Kapasîteya embara Hesîçe ya rojavayê 0,09 km3 ye û di heman demê de dawiya başûr-rojhilatê herêma suryaniyan û kurdan e. Kapasîteya rojhilatê Hesîçe 0,2 km3 ye. Bendava sêyemîn bi navê başûrê Hesîçe li ser Xabûr 25 km li başûrê Hesîçe hate çêkirin. Kaniya vê bendavê 0,7 km3 ye.<ref name="mutin">{{cite journal |last=Mutin |first=Georges |year=2003 |title=Le Tigre et l'Euphrate de la discorde |url=http://vertigo.revues.org/index3869.html |journal=VertigO |language=fr |volume=4 |issue=3 |pages=1–10 |doi=10.4000/vertigo.3869 |access-date=18 December 2009 |doi-access=free}}</ref> Deşta Xabûr, ku niha nêzîkî çar milyon donim (16,000 km2) zeviyên çandiniyê hene, devera sereke ya çandiniya genim li Sûriyeyê ye.<ref>{{cite book |title=Xenophon's retreat : Greece, Persia, and the end of the Golden Age |last1=Waterfield |first1=Robin |author-link1=Robin Waterfield |publisher=Belknap Press of [[Harvard University Press]] |date=2006 |isbn=9780674023567 |location=Cambridge, Massachusetts |url=https://books.google.com/books?id=jBoJfzXxeqIC&q=Khabur+mascas&pg=PA102 |access-date=20 January 2017}}</ref> Her wiha beşa bakur-rojhilat jî navenda berhemanîna petrolê ya Sûriyeyê ye.

== Binere ==

* [[Çemê Nisêbînê]]


== Çavkanî ==
== Çavkanî ==

Guhartoya 09:53, 19 kanûna pêşîn 2024

Ev gotar der barê çemê Başûrê Rojavaya Kurdistanê ye. Ji bo Xabûrê din, binêre Xabûr (Dîcle)
Xabûr
35°08′33″Bk 40°25′51″Rh / 35.1425°Bk 40.4308°Rh / 35.1425; 40.4308
ParzemînAsya Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
DewletSûrî Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Li beşa îdarî
Devê çemFirat Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Şaxên çem
  • Daysan River Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Welatê tejaneya çemTirkiye Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Herik70 Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Devera veqetîna avê37.081 km² Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dirêjbûn486 km Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Çemê Xabûrê mezintirîn çemê Firatê ye li Sûriye û Kurdistanê ye. Her çiqas Xabûr ji Kurdistanê derketibe jî, kaniyên karstîk ên li derdora Girê Spî çavkaniya sereke ya ava çem in. Çend wadeyên girîng tevlî Xabûr li bakurê Hesîçe dibin, bi hev re tiştê ku wekî sêgoşeya Xabûr, an devera Xabûra Jorîn tê zanîn, diafirînin. Ji bakur ber bi başûr ve, barîna baranê ya salane li baskê Xabûrê ji 400 mm kêmtir dibe ji 200 mm. Vê yekê çem di dirêjahiya dîrokê de ji bo çandiniyê kiriye çavkaniya avê ya girîng. Xabûr li nêzî bajarokê Buseyrayê dikeve nava Firatê.

Erdnîgarî

Rêya Xabûr dikare li ser du herêmên cuda were dabeş kirin: devera Xabûr a Jorîn an Sêgoşeya Xabûr li bakurê Hesîçe, û Xabûra Navîn û Jêrîn di navbera Hesîçe û Buseyra de.

Dîrok

Ji salên 1930an vir ve li geliyê Xabûr gelek lêkolînên arkeolojîk hatine kirin û ev yek nîşan dide ku herêm ji serdema Paleolîtîk a jêrîn ve hatiye dagirkirin.[1] Cihên girîng ên ku hatine kolandin Tell Halaf, Tell Brak, Tell Leilan, Tell Maşnaqa, Tell Mozan û Tell Barri ne. Herêmê navê xwe daye eşyayê boyaxkirî yê taybet ku di destpêka hezarsala 2emîn a berî zayînê de li bakurê Mezopotamya û Kurdistanê hatiye dîtin, bi navê Xabûr ware. Herêma çemê Xabûr jî bi avabûna împeratoriya Mîtanî ve hat behskirin.[2]

Projeya Çemê Xabûrê ku di sala 1960an de dest pê kir, bi çêkirina rêze bendav û kanalan ve girêdayî bû. Sê bendav li baskê Xabûr hatin çêkirin di çarçoveya planeke mezin a avdanê de ku Bendava Tebqa ya li ser Firatê jî dihewîne. Beşa çemê Xabûr a di nava navçeya Tell Temer de maleke xwerêveberiya suryaniyan e. Du bendavên Hesîçe yên rojava û yên rojhilat li ser şaxên Xabûrê di navbera Serê Kaniyê û Hesîçe de hatine çêkirin. Kapasîteya embara Hesîçe ya rojavayê 0,09 km3 ye û di heman demê de dawiya başûr-rojhilatê herêma suryaniyan û kurdan e. Kapasîteya rojhilatê Hesîçe 0,2 km3 ye. Bendava sêyemîn bi navê başûrê Hesîçe li ser Xabûr 25 km li başûrê Hesîçe hate çêkirin. Kaniya vê bendavê 0,7 km3 ye.[3] Deşta Xabûr, ku niha nêzîkî çar milyon donim (16,000 km2) zeviyên çandiniyê hene, devera sereke ya çandiniya genim li Sûriyeyê ye.[4] Her wiha beşa bakur-rojhilat jî navenda berhemanîna petrolê ya Sûriyeyê ye.

Binere

Çavkanî

  1. ^ Nishiaki, Y. (1992). "Preliminary results of the prehistoric survey in the Khabur Basin, Syria: 1990–91 seasons". Paléorient. 18 (1): 97–102. doi:10.3406/paleo.1992.4566. Roja gihiştinê 7 tîrmeh 2010.
  2. ^ Strabo, xvi; Zosimus, Historia Nova, 3.13; Ammianus Marcellinus, Rerum Gestarum, 14.3, 23.5.
  3. ^ Mutin, Georges (2003). "Le Tigre et l'Euphrate de la discorde". VertigO (bi fransî). 4 (3): 1–10. doi:10.4000/vertigo.3869. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2009.
  4. ^ Waterfield, Robin (2006). Xenophon's retreat : Greece, Persia, and the end of the Golden Age. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 9780674023567. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2017.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Xabûr_(Firat)&oldid=1891325" hatiye standin.