Sefera xaçperestan a yekem: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added

Inline

Guhartoya 14:56, 21 kanûna pêşîn 2008

Seferên xaçperestan ya yekem seferên Xaçperestanê herî pêşina bi destên xiristiyanan, bo sebeb û armancê ku Orşelîmê dîsa bidest bixin hatibû li dar xistin. Vê seferê piştî fermana Papa Urban II re di sala 1095'an de dest pê kir û bi dagirkirina Orşelîmê di sala 1099'an de re jî dawî dît.

Sedem

Qûdis û Felestin pê împaratoriya Roma bû du paran re heta 637an de kete dest Ereban, di destên Bîzansê de bû. Pê ku di sala 637'an Ereban ket re, di sedsala 11'an de êdî Xristîyanan bo şunda dest xwe xistinê wê de re li fersenda digeriyan.

Di wê demê de bajar û xakên Bîzansên li Anatoliya, ji pê binketina di Cenga Malazgirtêyê di 1071an re yek bi yek bi destên Selçukan diketin. Ji bo artêşa Bîzans êdî gelek lawaz bûbû û ji hêz de ketîbû, împaratorê Bîzansê Alexios I Komnenos ji dewletên Ewropayê, li hemberî Selçukan alîkarî dixwest. Selçukan wê demê de Anatoliya, Antiochia û Qûdis dest xwe xistibûn. Bîzansan jî ser van binketinan re, ji bo alikarîyên wan bixwazin propogandaya xakên pîroz û qala zehmet kişandina xiristiyanên wan deveran dikirin. Dîsa bi armanca vê împaratorê Bîzansê Alexios I Komnenos bo yekkirina mezhebên Roma-Katolîk û Ortodoks pêşniyaz da.

Di wan deman de 18-28'ê sermawezê 1095 li bajarê Clermont ji bo yekkirina wan du mezheban civînek di serokîyê Papa Urban II de bû. Di wê civînê de gelek welatan de gelek Kardînal û Bîşop hatîbûn Clermontê. Di dawîya civînê de Papa axaftinake di dîrok de gelek mihîm û navdarê ku wek Deus lo vult! (Xwedê wê daxwaze) tê navkirin kir. Di wê axaftinê de Papa qala zehmetîyên xiristîyanên xakên Pîroz û lazimiya dest xwe xisitna wan deveran kir. Êdî bi slogana Deus lo vult!(Xwedê wê daxwaze) propagandayake ji bo seferake pîroz li hemû ewropayê dest pê kir.

Sefer

Pê fermana Papayê di biharê 1096an de re, sefereka bê organîze û pêkhatî ji hêla gel û leşkerên hat dar xistin û ewna tavilê derbaza Anatoliya bûn. Lê ji bo ew artêşê bê organîze bû, ewna bi destên Selçukan li bajarê Nicea(îznika îroj ) tavilê hatin kuştin. Ew eskerên kanîn ji wê cengê canê xwe bifilitînin şunda vegerîyane bajarê Konstantinopolîsê û xwe dane bendiya Xaçperestên dinên werin.

Ji pê re artêşake dina vê gavê hîn organîze û hîn mezinê bi bingehî ji Fransîyan pêk dihatî ji Ewropayê birê ket. Leşker û Şovalyeyên gelek welatên Ewropayê de dihatinî di meheya adarê 1097an de li Konstantinopolisê gêhiştine hev. Mezinahiya wê artêşa texmînî nêzî 50.000-6000 esker bû.

Artêşa Xaçperestan derbaza Anatoliyayê bû û di 19'ê pûşperê 1097an de siftê bajarê Nicea ji selçukan stand. Di 1'ê tîrmehê de jî Selçuqên di serdariyê Kiliç Arslan I de li nêzî Eskişehirê îroj bin xistin. Paş van serfirazîyan re Xaçperestan Anatoliya serbiser bi hêsanî derbaz kirin û gêhiştine Kurdîstanê. Wan di 1098an de Edessaya(îroj Riha) dagir kir û li wir Dewletên Xaçiyayê herî pêşinê bi navê Mîrîya Edessa tê zanîn saz kirin. Xaçiya pê re bajarên dinên Mezopotomya û Kurdîstanê dagir kirin û berê xwe dane ser Antoichia(îroj Antakya)yê. Wan Enteqya pê rapêçaneka heft mehan re di pûşperê 1098an de dest xwe xistin û niştiyên wir bi tunî kuştin. Wan li wir dewleta xaçperestanê duyem Mîriya Edessa saz kirin.

Ji pê Antoichia re jî bi armancê dest xwe xistinê Qûdisê dewama meşînê xwe kirin. Ew bajara nêzî saleke ku ji 1098an virve di destên Fatimîyan de bû. Di 13'ê pûşperê sala 1099'an de Xristiyan bi artêşake nêzî 14.000 leşker de pêkdihatî dorpêç kirin. Ji ber ku sûrên bajaêr saxlem bûn û Fatimîyan bajar bi serfirazî diparastin ceribandinên pêşin Xaçpêrest bêserfiraz dibûn. Lê bi dirêjbûna rapêçanê re di dawiyê de, pê rapêçanê 5 heftan re wan Qûdis dest xwe xistin. Pê Xaçperestan Fatimî li Qûdisê bêhtir li derên din jî, bi tunî bin xistin re, Gottfried von Bouillon xwe wek keyê Keyatiya Orşelîm û dewleta Xaçiyayê Orşelîmê da zanîn. Wan ji pê sefer xelas bû re di 1109an dewletake dina bi navê Mîrîtya Treblûsê saz kirin.

Dawî

Ji pê sefera xaçperestê yekem re şûnê ku Xaçperest tê re derbaz bûn de çend Dewletên Xaçiyayê biçûk hatin saz kirin. Dîsa va sefera, sefera tenêyê ku Xaçperest gêhiştine armancên xweyên bingehî bû. Ji vê seferê şunda di tu seferên din de Qûdis bi dest xiristîyanan neket û Xaçperest di wan seferan de bê serkeftî vegeriyan.

Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA

@@ Rêz 1: / Rêz 1: @@
 [[Image:1099jerusalem.jpg|thumb|right|250px]]
-'''Seferên xaçperestan ya yekem''' [[Seferên Xaçperestan|seferên Xaçperestanê]] herî pêşina bi destên [[xiristiyan]]an, ji bo [[Orşelîm|Orşelîmê]] dîsa ji destê [[misilman|misilmanan]] bistînin, hatibû sazkirin. Ev sefer piştî fermana [[Papa]] [[Urban II]] di [[1095]]'an de hat lidarxistin û bi dagirkirina [[Orşelîm|Orşelîmê]] di sala [[1099]]'an de jî bi dawî bû.
+'''Seferên xaçperestan ya yekem''' [[Seferên Xaçperestan|seferên Xaçperestanê]] herî pêşina bi destên [[xiristiyan]]an, bo sebeb û armancê ku [[Orşelîm|Orşelîmê]] dîsa bidest bixin hatibû li dar xistin. Vê seferê piştî fermana [[Papa]] [[Urban II]] re di sala [[1095]]'an de dest pê kir û bi dagirkirina [[Orşelîm|Orşelîmê]] di sala [[1099]]'an de re jî dawî dît.
 ==Sedem==
@@ Rêz 12: / Rêz 12: @@
 == Sefer ==
-Paş fermana Papa re di biharê [[1096]]an de seferake ji gel û leşkerên bê organîze pêk hatî bû tavilê derbaza [[Anatoliya]] bû. Lê ji bo ew artêşê bê organîze bû û nav de [[Şovalye]] û leşker kêm bûn ewna bi destên [[Selçuk]]an li [[Nicea]](îroj îznik) tavilê hat kuştin. Ew leşkerên bê serfîrazî kanîn ji cengê bifilitin şunda wegerîyana [[Konstantinopolis]] û bende [[Xaçî]]yên dinên werin man.
+Pê fermana Papayê di biharê [[1096]]an de re, sefereka bê organîze û pêkhatî ji hêla gel û leşkerên hat dar xistin û ewna tavilê derbaza [[Anatoliya]] bûn. Lê ji bo ew artêşê bê organîze bû, ewna bi destên [[Selçuk]]an li bajarê [[Nicea]](îznika îroj ) tavilê hatin kuştin. Ew eskerên kanîn ji wê cengê canê xwe bifilitînin şunda vegerîyane bajarê [[Konstantinopolîs]]ê û xwe dane bendiya [[Xaçperest]]ên dinên werin.
 [[Image:First.Crusade.Map.jpg|thumb|right|250px|Rêya sefera Xaçperestayê Yekem]]
-Ji pê wê re artêşake dina hîn organîze û hîn mezin bi bingehî ji [[Fransî]]yan de pêk hatinî ji bo seferê der ket. Leşkerên û [[Şovalye]]yên gelek welatên ewropa de dihatinî di adarê [[1097]]an de li [[Konstantinopolis]] gehîştine hev. Ew artêşa bi gumanî nêzî 50.000-6000 leşkeran de pêk hatî bû.
+Ji pê re artêşake dina vê gavê hîn organîze û hîn mezinê bi bingehî ji [[Fransî]]yan pêk dihatî ji Ewropayê birê ket. Leşker û [[Şovalye]]yên gelek welatên Ewropayê de dihatinî di meheya adarê [[1097]]an de li [[Konstantinopolis]]ê gêhiştine hev. Mezinahiya wê artêşa texmînî nêzî 50.000-6000 esker bû.
-Artêşa Xaçîya derbaza [[Anatoliya]] bû û di [[19'ê pûşperê]] [[1097]]an de [[Nicea]] ji [[selçuk]]an stand. Di [[1'ê pûşperê]] de jî Xaçiyan Selçukên di serdariya [[Kiliç Arslan I]] de li nêzî [[Eskişehir]]ê îroj bin xistin. Piş vê serfirazîyê re Xaçiya Anatoliya bi hêsanî derbaz kirin. Wan di [[1098]]an de Edessa(îroj [[Ûrfa]]) dagir kirin û li wir [[Dewletên Xaçiya]]yê herî pêşin [[Mîrîya Edessa]] saz kirin. Xaçiya pê re bajarên dinên [[Mezopotomya]] dagir kirin re çerxa ser Antoichia(îroj [[Antakya]]) bûn. Wan Antoichia pê dorpêç kirinake heft mehan re di pûşperê [[1098]]an de dagir kirin û dimatîyên wir bi tunî kuştin. Wan li wir dewleta xaçiyayê duyem [[Mîriya Edessa]] saz kirin.
+Artêşa Xaçperestan derbaza [[Anatoliya]]yê bû û di [[19'ê pûşperê]] [[1097]]an de siftê bajarê [[Nicea]] ji [[selçuk]]an stand. Di [[1'ê tîrmehê]] de jî Selçuqên di serdariyê [[Kiliç Arslan I]] de li nêzî [[Eskişehir]]ê îroj bin xistin. Paş van serfirazîyan re Xaçperestan Anatoliya serbiser bi hêsanî derbaz kirin û gêhiştine Kurdîstanê. Wan di [[1098]]an de Edessaya(îroj [[Riha]]) dagir kir û li wir [[Dewletên Xaçiya]]yê herî pêşinê bi navê [[Mîrîya Edessa]] tê zanîn saz kirin. Xaçiya pê re bajarên dinên [[Mezopotomya]] û Kurdîstanê dagir kirin û berê xwe dane ser Antoichia(îroj [[Antakya]])yê. Wan Enteqya pê rapêçaneka heft mehan re di pûşperê [[1098]]an de dest xwe xistin û niştiyên wir bi tunî kuştin. Wan li wir dewleta xaçperestanê duyem [[Mîriya Edessa]] saz kirin.
-Ji pê Antoichia re Xaçperest ji bo [[Orşelîm]] bistînin ketine re. Ew dera di [[1098]]an de di dest [[Fatimî]]yan de bû. Di [[13'ê pûşperê]] de bi artêşake nêzî 14.000 leşkeran de pêk hatî bû Xaçiyan Orşelîm dorpêç kirin. Ji bo sûrên Orşelîm zexm bûn û Fatimîyan bajar bi serfirazî diparast carên pêşin Xaçiyan bê serfirazî bûn. Lê bi dawî pê dorpêç kirinake 5 heftan re wan Orşelîm dagir kirin. Pê Xaçiyan Fatimî bi tunî bin xistin [[Gottfried von Bouillon]] xwe wek keyê [[Keyatiya Orşelîm]] û dewleta xaçiyayê Orşelîm da zanîn. Wan ji pê sefer xelas bû re di [[1109]]an dewletake dina bi navê [[Mirîya Triopoli]] saz kir.
+Ji pê Antoichia re jî bi armancê dest xwe xistinê [[Qûdis]]ê dewama meşînê xwe kirin. Ew bajara nêzî saleke ku ji [[1098]]an virve di destên [[Fatimî]]yan de bû. Di [[13'ê pûşperê]] sala 1099'an de Xristiyan bi artêşake nêzî 14.000 leşker de pêkdihatî dorpêç kirin. Ji ber ku sûrên bajaêr saxlem bûn û Fatimîyan bajar bi serfirazî diparastin ceribandinên pêşin Xaçpêrest bêserfiraz dibûn. Lê bi dirêjbûna rapêçanê re di dawiyê de, pê rapêçanê 5 heftan re wan Qûdis dest xwe xistin. Pê Xaçperestan Fatimî li Qûdisê bêhtir li derên din jî, bi tunî bin xistin re, [[Gottfried von Bouillon]] xwe wek keyê [[Keyatiya Orşelîm]] û dewleta Xaçiyayê Orşelîmê da zanîn. Wan ji pê sefer xelas bû re di [[1109]]an dewletake dina bi navê [[Mirîya Triopoli|Mîrîtya Treblûsê]] saz kirin.
 ==Dawî==
-Ji pê sefera xaçiyayê yekem re şûna Xaçî derbaz bûn de çend [[Dewletên Xaçiya]]yê biçûk hat saz kirin. Dîsa ew sefera, sefera tenê ku Xaçiya serfîraz bû ne û armanca bingehî dagir kirina Orşelîm pêk anî ne. Seferên ji pê we re tu caran din Orşelîm bi dest xiristîyanan na keve.
+Ji pê sefera xaçperestê yekem re şûnê ku Xaçperest tê re derbaz bûn de çend [[Dewletên Xaçiya]]yê biçûk hatin saz kirin. Dîsa va sefera, sefera tenêyê ku Xaçperest gêhiştine armancên xweyên bingehî bû. Ji vê seferê şunda di tu seferên din de Qûdis bi dest xiristîyanan neket û Xaçperest di wan seferan de bê serkeftî vegeriyan.