Cihûtî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere

← Cudahiya kevntir Cudahiya nûtir →

Content deleted Content added

DîtbarîWîkînivîs

Inline

Guhartoya 10:19, 6 çiriya pêşîn 2013

Cihûtî, cihûdîtî, mûsewîtî an jî yahûdîtî, ola cihûyan e. Cihûtî oleke kevn e, berî zêdeyî 3000 salan destpêkiriye. Cihûtî li ser bingehên Peymana Kevin tê avakirin, bi taybetî, Kitêbên Mûsa, yên ku ji pênc kitêbên pêşîn pêk tên: kitêba Destpêkirinê (Genesîs), kitêba Derketina Îsraêl ji Misrê (Eksodus), kitêba Lêwiyan (Levîtîkus), kitêba Hijmartinê (Numerî) û kitêba Vegerandin li Qanûnê (Deuteronom). Pirtûka pîroz a cihûyan Tewrat e. Zebûr an Zebûrên Dawid jî wek pirtûkeke pîroz tê qabûlkirin. Di cihûtiyê de Talmûd û şirovekirinên maliman jî giring in.

Cihê ayîna cihûyan kinîşt e.

Cihûyên Kurdistanê

Gotara bingehîn: Cihûyên Kurdistanê

Li Kurdistanê heta salên 1950-1951-ê gelek cihû hebûn. Dibêjin ku cihûyên pêşîn di sedsala 8-em de b.z. gihiştine Kurdistanê, piştî ku asuriyan Îsraêlê dagîr kiribû. Mala keyên Adiabeneyê, ya ku serbajarê wê Hewlêr bû, cihûyî bû.

Elbak û Amêdî

Li gorî Vital Cuinet di sala 1891-ê de hijmara rûniştvanên Elbakê (Başqelayê) 7.000 kes bû, ji wan 1.600 cihû bûn. Li bajarê Amêdiyê jî, hijmara akinciyan 5.000 kes bû û ji wan 1.900 cihû bûn. Kinîşta Amêdiyê yek ji kevintirîn kinîştên Kurdistanê bû, di sala 1228-an de hatibû avakirin.

Alliance Israélite Universelle

Rêxistina Alliance Israélite Universelle di salên 1900 û 1906-an de li Mûsilê dibistan vekirin, pişt re di sala 1912-an de li Kerkûkê jî xwendegehek sazbû.

Cihûyên bajarî

Li gorî Encyclopaedia Judaica, di sala 1947-an de hijmara cihûyên ku li bajarên mezin dijiya wisa bû:

Li Hewlêrê, 3.109 kes
Li Kerkûkê, 4.042 kes
Li Mûsilê. 10.345 kes
Li Silêmaniyê, 2.271 kes.

Cihûyên gundî

Li gelek bajarên biçûk jî rûniştvanên cihûyî hebûn, bi taybetî li van bajaran: Sindur, Riwandiz, Til-Kabar, Barazan (Barzan), Dihok, Akrê, Şanduxa, Bitanura, Elbak, Koye, Mirawa, Karada, Girzengal û li gelekî cihên din.

Cihûyên Kurdistanê yên îroyîn

Îro li Îsraelê, qederê 100.000-150.000 cihû hene, yên ku bi eslê xwe kurd in.

Cihû li cîhanê

Li cîhanê di sala 1939-an de hijmara cihûyan li derûdora 17 milyon bû; di 1951-ê de piştî kuştara bi destê rejîma Hitler, 10 milyon cihû diman. Di sala 2007-an de hijmara cihûyan 13,2 milyon e, ji wan 41% li dewleta Îsraelê dijîn.

Çavkanî

Vital Cuinet (1891/2001). La Turquie d'Asie, 1. Isis, Stenbol.
Encyclopaedia Judaica, 10 (1971). Keter Publishing House Ltd, Jerusalem.

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Cihûtî de hene.

אתר הארגון הארצי של יהודי כורדיסטן (Kurd li Israêlê, bi zimanê ibrî ye)

Şablon:Link FA

@@ Rêz 2: / Rêz 2: @@
 [[Wêne:Isfahan_synagogue.jpg|thumb|200px|Dîmenek ji kinîşta Mela Yaqûb li [[Îsfehan]]ê (Îran)]]
 [[Wêne:Star of David GGNC grave marker engraving.JPG|thumb|200px|[[Stêrka Dawid]] semboleke cihûtiyê ye]]
-[[Wêne:KurdJewwomenRowendez905.jpg|thumb|200px|Sê jinikên cihû li bajarê [[Riwandiz]]ê (Kurdistan) di sala 1905-an de]]
 [[Wêne:Western wall jerusalem night.jpg|thumb|200px|[[Dîwarê Rojava]] li [[Orşelîm]]ê bingeha [[perestgeh]]eke kevnar a cihûyî ye]]
-'''Cihûtî''', [[cihûdîtî]], [[mûsewîtî]] an jî [[yahûdîtî]], ola [[cihû]]yan e. Cihûtî oleke kevn e, berî zêdeyî 3000 salan destpêkiriye. Cihûtî li ser bingehên [[Peymana Kevin]] tê avakirin, bi taybetî, Kitêbên [[Mûsa]], yên ku ji pênc kitêbên pêşîn pêk tên: kitêba [[Destpêkirin]]ê ([[Genesîs]]), kitêba [[Derketina Îsraêl ji Misrê]] ([[Eksodus]]), [[kitêba Lêwiyan]] ([[Levîtîkus]]), kitêba [[Hijmartin]]ê ([[Numerî]]) û kitêba [[Vegerandin li Qanûnê]] ([[Deuteronom]]). Pirtûka pîroz a cihûyan [[Tewrat]] e. [[Zebûr]] an Zebûrên [[Dawid]] jî wek pirtûkeke pîroz tê qabûlkirin. Di cihûtiyê de [[Talmûd]] û şirovekirinên [[malim]]an jî giring in.
+'''Cihûtî''', '''cihûdîtî''', '''mûsewîtî''' an jî '''yahûdîtî''', ola [[cihû]]yan e. Cihûtî oleke kevn e, berî zêdeyî 3000 salan destpêkiriye. Cihûtî li ser bingehên [[Peymana Kevin]] tê avakirin, bi taybetî, Kitêbên [[Mûsa]], yên ku ji pênc kitêbên pêşîn pêk tên: kitêba [[Destpêkirin]]ê ([[Genesîs]]), kitêba [[Derketina Îsraêl ji Misrê]] ([[Eksodus]]), [[kitêba Lêwiyan]] ([[Levîtîkus]]), kitêba [[Hijmartin]]ê ([[Numerî]]) û kitêba [[Vegerandin li Qanûnê]] ([[Deuteronom]]). Pirtûka pîroz a cihûyan [[Tewrat]] e. [[Zebûr]] an Zebûrên [[Dawid]] jî wek pirtûkeke pîroz tê qabûlkirin. Di cihûtiyê de [[Talmûd]] û şirovekirinên [[malim]]an jî giring in.
 Cihê ayîna cihûyan [[kinîşt]] e.
@@ Rêz 12: / Rêz 11: @@
 {{GotarêBingeh|Cihûyên Kurdistanê}}
 Li [[Kurdistan]]ê heta salên 1950-1951-ê gelek cihû hebûn. Dibêjin ku cihûyên pêşîn di sedsala 8-em de b.z. gihiştine Kurdistanê, piştî ku [[asurî|asuriyan]] Îsraêlê dagîr kiribû. Mala keyên [[Adiabene]]yê, ya ku serbajarê wê [[Hewlêr]] bû, cihûyî bû.
 === Elbak û Amêdî ===
 Li gorî [[Vital Cuinet]] di sala 1891-ê de hijmara rûniştvanên [[Elbak]]ê (Başqelayê) 7.000 kes bû, ji wan 1.600 cihû bûn. Li bajarê [[Amêdî|Amêdiyê]] jî, hijmara akinciyan 5.000 kes bû û ji wan 1.900 cihû bûn. Kinîşta Amêdiyê yek ji kevintirîn kinîştên Kurdistanê bû, di sala [[1228]]-an de hatibû avakirin.
@@ Rêz 17: / Rêz 17: @@
 === Alliance Israélite Universelle ===
 Rêxistina [[Alliance Israélite Universelle]] di salên 1900 û 1906-an de li [[Mûsil]]ê dibistan vekirin, pişt re di sala 1912-an de li [[Kerkûk]]ê jî xwendegehek sazbû.
 === Cihûyên bajarî ===
 Li gorî [[Encyclopaedia Judaica]], di sala [[1947]]-an de hijmara cihûyên ku li bajarên mezin dijiya wisa bû:
@@ Rêz 27: / Rêz 28: @@
 Li gelek bajarên biçûk jî rûniştvanên cihûyî hebûn, bi taybetî li van bajaran:
 [[Sindur]], [[Riwandiz]], [[Til-Kabar]], [[Barazan]] ([[Barzan]]), [[Dihok]], [[Akrê]], [[Şanduxa]], [[Bitanura]], [[Elbak]], [[Koye]], [[Mirawa]], [[Karada]], [[Girzengal]] û li gelekî cihên din.
 === Cihûyên Kurdistanê yên îroyîn ===
 Îro li [[Îsrael]]ê, qederê 100.000-150.000 cihû hene, yên ku bi eslê xwe [[kurd]] in.
@@ Rêz 39: / Rêz 41: @@
 == Girêdanên derve ==
+{{Commonscat-b|Judaism}}
 * [http://www.kurdishjewry.org.il אתר הארגון הארצי של יהודי כורדיסטן (Kurd li Israêlê, bi zimanê [[ibrî]] ye)]
-[[Kategorî:Cihûtî|*]]
+[[Kategorî:Cihûtî| ]]
 {{Link FA|ka}}