Kerkûk

Kerkûk
Dîmenek ji bazara Kerkûkê
Kerkûk Kerkûk (Başûrê Kurdistanê) Kerkûk Kerkûk (Iraq)
Nexşeya parêzgehê
Kargêrî
Welat	Başûrê Kurdistanê
Dûgel	Îraq
Parêzgeh	Kerkûk
Demografî
Gelhe	949.000 (1993)
Erdnîgarî
Rûerd	10.282 km²
Bilindayî	350
Koordînat	35°28′0″Bk 44°24′0″Rh

Kelheya Kerkûkê

Kerkûk (asûrî: ܐܪܦܗܐ, tirkî: Kerkük, erebî: كركوك, Karkuk) bajarekî Başûrê Kurdistanê ye ku li gorî belgeyên dîrokî bajarekî dîrokî yê Kurdistanê ye. Di roja îro de rewşa bajêr di navbera Hikûmeta Herêma Kurdistanê û Iraqê tê gengeşekirin. Kerkûk li gorî destûra bingehîn a Hikûmeta Kurdistanê wek paytexta herêmê tê qebûlkirin.

Bajarê Kerkûkê serbajarê parêzgeha Kerkukê ye. Di çaxa deshilatdariya Sedam ew bajar ket ber Helmeta Te'rîb kirin (erebandin) û kurdên wê hatin derkirin u ereban ji bajarên din ve re hatin nîştecêkirin. Kerkûk mezintirîn bîrên petrola Kurdistanê li xo girtiye, mîna Babegurgur.

Madeya 140

Piştî jinavbirin û rûxandina rejîma Sedam Huseyîn di sala 2003an de, kurd û ereban li hev kirin ku meseleya Kerkûkê û wan deverên din ku li derveyî desthilatdariya kurdî ne – weke Şingal, Xaneqîn, Mexmûr û hîn deverên din – lê ji aliyê tevgera kurdî weke beşek ji Kurdistanê tên hesibandin, bi riyeke qanûnî werin çareserkirin. Ji bo vê yekê hin made di Destûra Iraqê hatin bicihkirin. Destpêkê madeya 58an ya destûra Iraqê çareserkirina pirsgirêka wan deveran destnîşan dikir, paşê ev made bû madeya 140ê ya destûra Iraqê. Li angora madeya 140 jî ew meseleya wan deverên arêşedar – û ji wan jî bajêrê Kerkûkê – bi sê qonaxan tê çareserkirin.

Di qonaxa yekem de divê kurdên awarebûyî vegerin cihên xwe yên berê û bihên qerebokirin û erebên ku ji cihên xwe hatine derxistin li cihên xwe yên berê vegerin û ew jî bihên qerebokirin. Di qonaxa duyem de divê serhejmarî bihê encamdan û di qonaxa sêyem jî de gerek referandum bihê sazkirin, da ku bihê naskirin ka dê çarenivîsa evan deveran çi be. Ev prosesa han li gor made divîyabû di dawiya sala 2007a de bi dawî bihata, lê ji ber hinek pirsgirêkan (bi fermî pirsgirêkên teknîkî, lê di rastiyê de pirsgirêkên siyasî, yanî lihevnekirina kurd û ereban) bo şeş mehan hate paşvexistin û pîştî şeş mehan dîsa nehat bicihkirin û dîsa hate paşvexistin.

Gundên qezaya Kerkûkê di sala 1957an de

Kerkûk (qeza):

Kerkûk (navend) Aliyawe Bilawe Cebel Bor Cebîde Mayil Dukanî Rehîm Dumîle Elbufişke Goçekî Biçûk Goçekî Gewre Gogçe Hesarî Ehmed Nazim Hesarî Bekre Efendî Hesarî Hacî Ewla Îmam Elî Kurdemîr Kurka Çal Kurey Medhubî Mirate Sexîr

Mirate Kebîr Mensûriyey Taze Necim Kelawî Niwîş Nîtirî Gewre û Giçike Penca Elî Qisîr Rehîmawa Rimil Asî Saqizlî Sêkaniyan Sone Golê Surediyê Xuwarû Şorawî Sedîq Beg Talbendlî Tobizrawey Sedîq Beg Xanuwekanî Kurey Kompaniye Xulîce Yarwelî

Navdarên bajêr

• Ebdurehman Xalisê Talebanî
• Şêx Rizayê Talebanî
• Çopî

Mijarên têkildar

• Pirsa Kerkûkê

Çavkanî

• Ebdulla Xefur (2001). Pêristî gundekanî Kurdistan - Pêristî gundikanî Başûrî Kurdistan leser jimêrî salî 1957da. Stokholm.