Xelîfeyên Emewiyan
 | Karê berfirehkirina vê gotarê hê jî berdewam e dibe ku ji ber vê yekê di naveroka gotarê de pêwistiya sereraskirinan hebe. Ji bo berfirehkirina vê gotarê tu dikarî bi bikarhêner a ku li ser gotar dixebite re pêwendiyê pêk bînî û alîkariya berfirehkirina vê gotarê bikî. Ji kerema xwe re vê şablonê rake, heke di maweya heft rojan de tê de ti guherîn tine be! Heke karê te bi vê rûpelê re xilas nebûbe ji kerema xwe re şablona {{tê guhartin}} bi kar bîne! Ev gotar herî dawî ji aliyê Balyozbot (gotûbêj| beşdarî) ve berî 1 saniye hatiye guhartin. (Rojane bike) |
 | Ev gotar sêwî ye. Ti girêdanên li ser vê gotarê tine. (hezîran 2024) |
Xelîfeyên Emewiyan |
||
|---|---|---|
| Sirûd: |
||
| • | Rûerd | |
Xelîfeyên Emewiyan an jî Ûmeywiyan (UK /uːˈmaɪjæd/,[1] US /uːˈmaɪæd/; bi erebî: ٱلْخِلَافَة ٱلْأُمَوِيَّة, lat. al-Khilāfa al-Umawiyya)[2] piştî wefata pêxemberê îslamiyê Muhemmed xelîfeta duyemîn bû û ji aliyê xanedana Emewiyan ve hat birêvebirin. Osman îbn Affan ya sêyem ji xelîfeyên Reşîdûn jî endamê wê êlê bû. Malbatê bi Muawiye I, waliyê Sûriya Mezin re, ku piştî bidawîhatina Fitneya Yekem di sala 661an de bû xelîfe, bi Muawiya I re desthilatdariya xanedanî û mîratî ava kir. Fitneya duyem û desthilatdarî di dawiyê de ket destê Merwanê I,[3] ji şaxekî din ê eşîrê. Sûriye pişt re bû bingeha hêza sereke ya Emewiyan û Şam paytexta wan bû. Emewiyan ji fethên misilmanan berdewam kirin û herêmên Ifriqiya, Maweraunnehr, Sînd, Mexrib û Hispaniya (al-Andalus) zeft kirin.
Di asta herî mezin de xelîfeta Emewiyan 11,100,000 km2 ax girtiye,[4] ku ji hêla herêmê ve ew yek ji mezintirîn împeratoriyên dîrokê ye. Xanedan di sala 750an de ji aliyê Şoreşa ebasiyan hatiye hilweşandin. Kesên ku ji xanedaniyê rizgar bûn xwe li Kordobayê bi cih kirin,[5] ku bi şeklê mîrnişîn û dûv re jî xelîfetiyê, di serdema Zêrîn a Îslamê de bû navendek cîhanî ya zanist, bijîşkî, fîlozofî û mîmarî.[6]
Hikûmdarên xelîfê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
| Xelîf | Çaxa hikûmê |
|---|---|
| Xelîfeyên Şamê | |
| Muawiye I | 28 tebaxa 661 – 27 nîşana 680 |
| Yezîd I | 27 nîşana 680 – 11 mijdara 683 |
| Muawiye II | 11 mijdara 683 – hezîrana 684 |
| Merwan I | hezîrana 684 – 12 nîşana 685 |
| Abdelmalikî | 12 nîşana 685 – 8 kanûna pêşîn 705 |
| Welîd I | 8 kanûna pêşîn 705 – 23 sibata 715 |
| Silêman | 23 sibata 715 – 22 September 717 |
| Omer | 22 îlona 717 – 4 sibata 720 |
| Yazid II | 4 sibata 720 – 26 kanûna paşîn 724 |
| Hişam | 26 kanûna paşîn 724 – 6 sibata 743 |
| Welîd II | 6 sibata 743 – 17 nîşana 744 |
| Yazid III | 17 nîşana 744 – 4 kanûna pêşîn 744 |
| Îbrahîm I | 4 kanûna pêşîn 744 – 4 kanûna pêşîn 744 |
| Merwan II (herêmên Herran û Cîzîrê hikûm dikir) | 4 kanûna pêşîn 744 – 25 kanûna paşîn 750 |
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ "Umayyad". Collins English Dictionary. HarperCollins. Ji orîjînalê di 12 gulan 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 12 gulan 2019.
- ^ "Umayyad dynasty". Encyclopædia Britannica. Ji orîjînalê di 19 hezîran 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 gulan 2016.
- ^ Bukhari, Sahih. "Sahih Bukhari: Read, Study, Search Online". Ji orîjînalê di 4 sibat 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 16 sibat 2013.
- ^ Taagepera, Rein (îlon 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 496. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Ji orîjînalê di 19 çiriya paşîn 2018 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 22 tebax 2018.
- ^ Venable, Francis Preston (1894). A Short History of Chemistry. Heath. r. 21.
- ^ Barton, Simon (30 hezîran 2009). A History of Spain. Macmillan International Higher Education. rr. 44–5. ISBN 978-1-137-01347-7.[girêdan daimî miriye]
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |