Nû Zelenda

New Zealand

Nû Zelenda


(Ala)	(Nîşan)

Sirûda netewî: Advance Australia Fair

Zimanên fermî

Îngilîzî, maorî

Paytext

Wellington
41°17′Bş 174°27′Rh / 41.283°Bş 174.450°Rh

Sîstema siyasî

Monarşiya parlamenterî

- Keybanû
- Waliyê giştî
- Serokwezîr

Elizabeth II
Patsy Reddy
Jacinda Ardern

Rûerd
- Giştî
- Av (%)

268.680 km²
kêm

Gelhe
- Giştî (2009)
- Berbelavî

4.331.600 kes
15 kes/km²

Serxwebûn

- 26'ê rezbera 1907 (Kolonî)
- 25'ê sermaweza 1947 (Serxebûn)

Dirav

Dolara nûzelendî (NZD)

Dem

UTC+12 (havîn +13)

Nîşana înternetê

.nz

Koda telefonê

+64

Nû Zelenda, Zelendaya Nû, Zelendaya Teze, (bi înglîzî: New Zealand, bi maorî, Aotearoa) welateke girav e. Ew li ser Okyanûsa Mezin de ye. Li 1.500 km bakura Nû Zelendayê Kaledoniya Nû, 1600 km li bakur rojava ji Awistralya bi Deryaya Tazmanya vediqete, li başûr jî 3000 km dûr Antarktîka heye. Nû Zelenda du giravên mezinê, girava bakur û girava başûr, û gelek giravên biçûk de pêk hatiya. Giravên herî mezin ew in: Girava Stewart, Girava Great Barrier û Girava Chatham e.

Gelemperî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Nû Zelenda welatekî Commonwealth Realm e. Keyatiya Nû Zelendayê bi Nû Zelendayê re tev Girava Cook û Niue û Tokelau sax dike.

Rûerda Nû Zelendayê 270.534 km² ye. Giravên mezin de ya bakur 113.729 km², ya başûr jî 151.215 km² ye.

Gel[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Gelê Nû Zelendayê bi gelemperî koçerên di Brîtanyayê de hatinî û dimatî wir maorî ne. Gorî hejmartina gelhê di 2006an de 4.141.766 kes li Nû Zelendayê dijî ye. Ji bo mezinahî rûerda welat pira xewle, serî km² 15 mirov dikeve. Li gel kêmzêde %75 yê di ewropa de hatine. Wan re Pakeha tê gotin. Li wan şunda bi %14,7 maoriyên polînesî ne.

Ol[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li Nû Zelendayê bi piranî xristiyan hêne. Liwan bêtir bi 24% kes ateîst û bi kêmaviyê budîst, hindû, misilman û cihû hene.

Ziman[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li Nû Zelendayê de sê zimanên fermî hêne: îngilîzî, maorî û zimanê ker û lalan (New Zealand Sign Language-NZSL). 96,1% ji gelê wir îngilîzî diaxive. Zimanê maorî bi 4,5% kesî tê axaftin. Zimanê ker û lalan jî di 10 nîsana 2006an û vir de zimanê fermî ye. NZSL bi 0,8% kesî tê bikaranîn.

Aborî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Xudana pezî boş e, îkoturîzm jî heye

Dîrok[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Bi gumani Nû Zelenda di sedsala vevbara 11an û 13an de ji aliya Polynesiyan hat doz kirin.

Mirovê ji Ewropayê de gehîştiya Nû Zelendayê Deryavanê holandî Abel Tasman bû. Dûv wî re 1769/70 de James Cook çû Nû Zelendayê. Paş James Cook de koçer di Ewropayê de çûna wan giravan. Di 1840 de jî Împeratoriya Brîtanyayê ew bendiya xwe kir. 1907an de jî ew bû koloniya Brîtanyayê.

Pêşangeh[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Endeavour, keştiya James Cook
Xortekî maorî

Giredanên derve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Nû Zelenda de hene.

Kargeriya Nû Zelendayê (bi îngilîzî û maorî)

n g b Welatên Okyanûsyayê
Awistralasya	Ashmore and Cartier Islands (Awistralya) • Awistralya • Christmas Island (Awistralya) • Cocos Island (Awistralya) • Coral Sea Islands Territory (Awistralya) • Giravên Norfolk (Awistralya) • Zêlanda Nû
Melanezya	Fîjî • Îndonezya (Maluku, West Papua) • Nouvelle-Calédonie (Fransa) • Papua Gîneya Nû • Giravên Salomon • Tîmora Rojhilat • Vanûatû
Mîkronezya	Guam (DYA ) • Kirîbatî • Giravên Bakurê Marianan (DYA) • Giravên Marşal • Dewletên Federal ên Mîkronezyayê • Naûrû • Palau • Wake Island (DYA)
Polînezya	Giravên Cook (Nû Zelenda) • Hawaii (DYA) • Minor Outlying Islands (DYA) • Niue (Nû Zelenda) • Isla de Pascua (Şîle) • Pitcairn Islands (Keyaniya Yekbûyî) • Polînezyaya Fransî (Fransa) • Samoa • Samoaya Amerîkanî (DYA) • Tokelau (Nû Zelenda) • Tonga • Tûvalû • Wallis û Futuna (Fransa)