Şêrko Bêkes

Şêrko Bêkes
Jidayikbûn	2ê gulana 1940an Silêmanî, Başûrê Kurdistanê
Mirin	4ê tebaxa 2013an (73 salî) Stockholm, Swêd
Pîşe	Nivîskar , Helbestvan, Fîlozof
Zimanê nivîsinê	Kurdî
Netewe	Kurd
Xelat	Xelata Toxolîskî, PEN Klûba Swêdî, 1987 Xelata Pîrêmerd, Navenda Kulturî Xak, 2001
biguhêre

Şêrko Bêkes (bi tîpguhêziya latînî ji alfabeya erebî: Sherko Bekas; z. 2 gulan 1940 – m. 4 tebax 2013) helbestvanekî kurd bû û yek ji mirovên herî dahêner û bilîmet ên wêje û helbestvaniya kurdî yên hevdem bû.

Jiyana wî

Di 2ê gulana 1940î de li taxa Goyjeya Silêmaniyê hatiye dinê. Lawê helbestvanê navdar Faiq (Fayeq) Ebdilla Bêkes û Şefîqe Seîdî Westa Hesen bûye. Wî xwendina xwe ya bingehîn û navîn li Silêmanî û Bexdayê temam kiriye.

Bêkes ji 17 saliya xwe ve dest bi nivîsandina helbestan kiriye û cara pêşîn helbestên xwe di kovara Jîn li Silêmaniyê belav kirine. Li Bexdayê zanîngeh jî qedandiye û kitêba xwe ya yekem a bi navê Tirîfey hellbest jî dîsa li vî bajarî di sala 1968an de çap kiriye. Di sala 1969an de kitêba wî ya duyem jî derxistiye.

Bêkes, di hevpeyvîneke ligel nivîskar Mehmed Uzun de got ku, ji helbesta kurdî ya nûjen bala wî dikişand, bi taybetî helbestên Goran û Herdî dixwendin.

Di navbera salên 1965-1987an de pêşmerge bû û di heman demê de jî li radyoya bi navê Dengê Şoreşê xebitî.

Di serê sala 1970î de di nava tevgera "Ruwange" de cîh digire. Ev tevger ji bo helbesta kurdî rêyeke nû vedike û helbesta nûjen derdikeve holê. Bi vê beyannameyê di her hêlê de bêhna jiyana kurdî ket helbesta kurdî. Bi tevî nivîskar û helbestvanên kurd Husên Arif, Celal Mîrza Kerîm û Kakemem Botanî kovareke bi navê Rwanya derxistin.

Piştî têkçûna şoreşa Îlona 1974an, hikûmeta Îraqê Bêkes şand sirgunê, bo başûrê Îraqê, bajarê Rumadî, hat dûrxistin. Di 1979an de Bêkes vedigere Silêmaniyê.

Şêrko Bêkes di sala 1984an de beşdarî serhildana li başûrê Kurdistanê bû, careke din li çiyayên Kurdistanê dikeve û dibe pêşmerge. Di 1986an de ber bi derveyî welêt wek penaber çû Îtalya û Swêdê. Li Swêdê bû endamê Komeleya Nivîskarên Swêdê û PENa Swêdî.

Di 1991/1992an de li yekem kabîneya hikûmeta Herêma Kurdistanê dibe wekîlê rewşenbîriyê, lê piştî wezîriya du salan, ji ber nedemokratîkbûna parlamenê wî îstifa kir û vegeriya Swêdê.

Di sala 1998an de li Silêmaniyê ligel komeke nivîskar û rewşenbîran Dezgehê çap û pexşê Serdem saz dike û Bêkes dibe serokê dezgeh.

Şêrko Bêkes piştî ku nêzîkî sê mehan û nîv hatibû dermankirin, di 4ê tebaxa 2013an de li nexweşxaneya Karolinska ya Stockholma paytexta Swêdê ji ber nexweşiya penceşêra pişikan çûye ber dilovaniya Xwedê. Şaîrê gewre yê kurd ku di 73 saliya temenê xwe de bû, li Parka Azadî ya Silêmaniyê veşartî ye.

Berhemên wî

Şêrko Bêkes helbestên xwe bi zaravayê soranî dinivîsandin. Ji ber vê yekê her çiqas ew bi kesaniyeta xwe were naskirin jî helbestên wî li bakur zêde nayê naskirin. Pir hindik helbestên vî helbestvanê navdar li hatine wergerandin bo kurmancî.

Heya niha 20 kitêbên wî yên helbestan hatine çapkirin. Kitêbên wî bi gellek zimanan wek yewnanî, tirkî, erebî, îngîlîzî, fransî, almanî û swêdî hatine wergerandin.

Bi soranî

• Tirîfey hellbest (1968), dîwana helbestan, Îraq.
• Kawey Asinger (1971), dastaneke helbestî ya ser şanoyê, Îran.
• Min tînuyetîm be gir eşkêt (1973), dîwan.
• Askîm (1976).
• Kazîwe (1978), dîwana kurteşiîran.
• Rûbar (1986), dîwana çîrokşiîran.
• Kursî (?).
• Êsta kiçêkî nîştimanime (?).
• Keşkollî pêşmerge (?).
• Dall (1989), çîrokeşiîr, Swêd.
• Derbendî pepûle (1991), Swêd.
• Dîwana Şêrko Bêkes, I (Sara, 1990), Swêd.
• Dîwana Şêrko Bêkes, II (1992), Swêd.
• Dîwana Şêrko Bêkes, III (1995), Swêd.
• Mêrgî zam, mêgî hetaw (1996), Swêd.
• Xaç u mar u rojjimêrî şaîrê (1997), romaneşiîr, Swêd.
• Bonname (1998), helbest, Kurdistan.
• Çirakanî ser Helemût (1999), helbest, Kurdistan.
• Piyawî la darsew (2001), helbest, Kurdistan.
• Qesîdey rengdan (2001), helbest, Kurdistan.
• Ezmûn 1985-2000 (2001), Kurdistan.
• Jîn u baran (2001), helbest, Kurdistan.
• Xom ew wextey balindem! (2002), helbest, Kurdistan.
• Kukuxîtiya bizêweke (2003), helbest, Kurdistan.
• Espêk le perrey gullalle.

Helbestên bijartî yên Şêrko Bêkes (Mil, Pilûrey x Zayelle : "Çwar biray qurbanî leyek mallî Kerkûkda!", Adan û hwd) di salên 2010-2011an de li kovara Rexney Çawdêr jî derketin.

Wergerên bo kurmancî

• Gulbijêrek ji helbestên Şêrko Bêkes (1991).
• Ji nav şiîrên min (1995/2001). Wergêr: Rûken Bagdu Keskin û Bedran Hebîb. Avesta. Helbestên bijartî ji dîwana Şêrko Bêkes in.
• Dev ji min berde ez dixwazim biçim (2007). Belki.
• Hemû helbest (2012). Wergêr: Sîrwan Rehîm û Muhsî Ozdemîr. Ronahî, Amed.

Xelat

Şêrko Bêkes du xelat wergirtine.

• 1987: Li Swêdê ji aliyê PENa Swêdî ve bi xelata Tucholsky hat xelatkirin. Serekwezîrê Swêdê Ingvar Karlsson ev xelat dayê.
• 2001: Li Silêmaniyê ji Navenda Kulturî Xak, xelata Pîrêmerd girt.

Çavkanî

• Ibrahîm Yûsif û Ebdulbaqî Husênî (1993). Hevpeyvîn bi Şêrgo Bêkes re. Di kovara Zanîn, 7, 1993 de, Qamişlo.
• Kitêb 1976-1993 be zimanî kurdî / Böcker på kurdiska 1976-1993. Stockholms stadsbibliotek, Swêd.
• Mehmed Uzun (1995). Antolojiya Edebiyata Kurdî, II. Tüm zamanlar yayincilik, Stembol.
• Xelîl Duhokî (2006). Şêrko Bêkes. Di kovara Nûbûn, 82, 2006 de, Dihok.

Girêdanên derve

• Hevpeyveke Xelîl Duhokî ligel Şêrko Bêkes, Nûbûn 82, 2006.