Bawe Tahir
![]() | Ev gotar bi zaravayê kurdiya başûrî (kelhurî, kurdî xwarig) hatiye nivîsandin. Ji bo malpera kurdiya başûr, binêre: Wîkîpediya Kurdiya başûr (kelhurî). Ji bo lîsteya gotarên bi kurdiya başûr jî binêre gotara bi kurdiya başûr. |
Bawe Tahir, ya Baba Tayer (we Kurdî Nawendî), helbestwan, hozan, fîlesof û derwêşîgi Kurd bî ki le sesalli 11em le şari Hemedan da zîngî dikird.
Naznaw[biguherîne]
Naznawegey "Baba Tahirê Uryan” bî we watey (me’nay) “Bawa Tayeri Rût û Lût”. Î naznawe belgey derwêş bîni Bawe Tahir e.
Zîngî (Jîyar)[biguherîne]
Agadarîyeyli fireyg le ser jîyar û zîngî Bawe Tahir neresîye destman û erra nimûne îme be rûnakî û roşinî nîyezanîm ki Bawe Tahir le kam şar da hatbîye dinya (ango-ye’nî Bawe Tahir le merdimi kam şari Kurdistan bîye). Guman çûd girtûperi (dorûberi) 1100 sall pîş Bawe Tahir hatbîye gîhan (dinya). Le naw naznawegey’a Bawe ya Baba nîşani Yarisanîtî (Yarisanigerî) ye. Çûnki Yarisaneyl we gewreyli ayînî xweyan ûşin Babe, Bawe ya Pîr. Be’zî serçaweyl ûşin Serencam Name (kitawi ayînî Yarisaneyl) we desti Bawe Tahir nûsyaye. Bawe Tahir salleyli fireyg le Hemedan zîngî dikird û malî dûwayî, ango gûrgagey, le meydanîg (we nawi Meydani Bawe Tahir) le bakûri (şimali) şari Hemedan e.
Helbestwanî (Şa’irî)[biguherîne]
Helbest û şîregani Bawe Tahir firetir çûwarînen û çimanî gûranî dihatine kar. Îmrûje rûjhelatzanegan î helbestane girê den we Pehlewîgan. We dax û efsûsew heta îmrûj helbesteyli Bawe Tahir, ki le bineret da we zûwani Kurdîn, wek helbesteyli Farsî,Lûrî ya amîteyg le Farsî, Lûrî û Kurdî nasyayin. Bellam (welê) we rasî wa nîye çûnki da îse fire helbestwan û hozani Kurd, Azerî, Gîlek, Mazenî, hwd. bîyin ki we zûwani Farsî helbestwanîyan kirdîye bellam (welê) le laygîtirew da îse yê helbestwani Farsîş nebîye ki helbest û şîreganî têkil û amîtey Kurdî biked ya heta we Kurdî şîr bûşîd. Eger îme le dîmenîg (menzerîg) rasteqîn (heqîqî) û resen timaşa bikeym tûwanîm wey rasteqînetîye (heqîqete) biresîm ki Bawe Tahiri Rût tenya hozani Kurd bî ki egerîş ditûwastî we Farsî şîr û honrawe bûşîd, honraweganî amîtey Kurdî dikird!
Kemîg Le Helbestegan[biguherîne]
- ((Xûdawenda! kê bûşim ba kê bûşim?
- Mije pirr eşkê xûnîn ta kê bûşim?
- Hemem kez der biranin sû te ayim
- To kem ez der biranî va kê bûşim?!))
- Wergîran (Tercûme):
- Xwa! we kî bûşim, we kî bûşim?
- Birjang pirr le firmîski xwînîn, da key bûşim?
- Demîg ki le dergay xweyan derim ken, min dêm we dergay tu
- Eger tûnîş derim bikey, ewsa min we kî bûşim?!
- ((Dilim ez derdê te daîm xemîn e
- Be balîn xiştim û bester zemîn e
- Hemîn cûrmim kê mû te dost dîrim
- Zi her ket dost dire hal în e?!))
- Wergîran:
- Dillim le derd û jani tu daîm xemîn û pejarebar e
- We cîwan xiştim û cîgam zewîn e
- Tenya gûnahim ew e ki dosit dîrim
- Da bizanim, her kî dosit dîrîd hal û ehwalî wa se?!
- ((Meger şîr û pelengî ey dil ey dil?
- Be mû daîm bicengî ey dil ey dil
- Eger destim fitî xûnit verîjim
- Bivînim ta çi rengî ey dil ey dil!))
- Wergîran:
- Meger şêr û pellengî ey dill ey dill?
- Wegerd min daîm hay le şerr û ceng ey dill ey dill
- Eger bikefîde desim xwînit birişnim
- Dakû bînim çi rengîd ey dill ey dill!
- ((Hezarit dil be ğaret borde vîşe
- Hezaranit ciger xûn kerde vîşe
- Hezaran dax vîş, ez vîşim eşmer
- Henî neşmerde ez eşmerde vîş e!))
- Wergîran:
- Hezaran dill firetir we tarran birdîde
- Hezaran ciger firetir xwîn kirdîde
- Hezaran dax firetir, firetir şimardim
- Hêmanî neşmardegan le şimardegan firetirin!
- ((Sîye bextim ke bextim sernigûn bî
- Tûwe rûjim ke rûjim vajgûn bî
- Şûdim xar û xesê kûhê mûhebbet
- Zê destê dil ke ya reb ğerqi xûn bî!))
- Wergîran:
- Sîyebextim ki bextim pêçewane’s
- Sîyerûjim ki rûj û rûjgarim lar bîye
- Bîme poş û pilaşi kîfi mûhebbet
- Le destî dill ki ya rebî le naw xwîn’a bixinkîd!
- ((Nigarîna dil û cunim te dîrî
- Heme peyda û penhûnim te dîrî
- Nedûnim mû ke î derd ez kê dîrim
- Hemî zûnim ke dermûnim te dîrî))
- Wergîran:
- Nîgarê! Dill û gîyanim hin tûne
- Gişt diyar û nadiyarim hin tûne
- Nîyezanim k’ey jane eşqe le kîye
- Her î dizanim ki dermanim we lay tûne
- ((Dilî nazûk be sane şîşe’em bî
- Eger ahî kişim endîşe’em bî
- Sirişkim ger bûwe xûnîn eceb nîst
- Mû an darim ke der xûn rîşe’em bî!))
- Wergîran:
- Dillîg nasik wîney (çimanî) şîşe dîrim
- Eger ahîg bikîşim endîşe dîrim
- Firmîskim ger bîyese xwînîn eceb nîye
- Min ew darime ki le naw xwîn rîşe dîrim!
Helbesteyli Temam-Kurdî[biguherîne]
Mamosa Rehmet Mucteba Mînewî le mûzey Qonya da yê qereyg parçe-şîr û çûwarîne we zûwanîg kûne peyda kirdîye ki hin Bawe Tahir in. Î helbesteyle we giştî we zarawayegî Kurdî kûne’n ki îmrûj êtê nemanîye. Bellam (welî) î zarawe we rasî pirdîg e le naw zûwan û zaraweganî Kurdî ki tûwanîm bûşîm Hewramî, Soranî û Kirmanckî girê ded we yegtir. Parçeyg ley helbesteyle:
- ((Zaricem dî werayî mûrc edxwerd
- Mûrcan du destî we Xweda derd
- Negehan bamed an bazûdarî
- Zariciş kûşt û mûran zaric edxwerd
- Dallê ce Elwend kohan kerd perwaz
- Baziş bikûşt û xûniş pak vaxwerd
- Bamed neçîrevan derdîn û dayîn
- Be wekdiş tîr û dall ej kar baderd
- “Bişe neçîrevan destit û ça dest
- Çi înet bedkere ej kar baderd”
- “Be name neşê îne wed ke min kerd
- Be min her an keran her wed ke min kerd!”))
- Wergîran:
- Kewgî dîm xweraki mirûçe dixward
- mirûçegan destyan erra Xwa berz kird
- Kûtûpirr bazîg rawger û deselatdar hat
- Kewgegey kûşt û mirûçegan kewgegeyan dixward
- Dallîg le kîfi Elwend perwaz kird
- Bazegey kûşt û xwînî pak û temam hellxward
- Rawgerîg bêrehm û qîn le dill
- Tîrîgî awîşt û dallegey daxist
- [Mirûçegan wetyan:] “Biço rawger, desit xweş bo!
- K’ey bedkare le kar xistîd
- [Rawger wetî:] “Î kare ki kirdim nîyewûd we hoy (delîli) nawdarî min
- We minîş her wa biken ki min (we dallegem) kird!”
Hellsengandini Zûwani Çûwarînegani Bawe Tahir Legerd Kurdî, Lûrî, Farsî[biguherîne]
Wûşey Bawe Tahir | Kurdî Xwar (Kelhûrî, Gerrûsî, Lekî, Soranî) | Kurdî Jûr (Kurmancî) | Lûrî | Farsî |
---|---|---|---|---|
ez, mû | min, mi | ez | mo | men |
te | to, tû, tûwe | te | to | to |
eşmerdin | eşmardin, jimardin | ejmartin | şumurdên | şêmorden |
bûşim | bûşim, billêm, bêjim | bêjim | begom | bêgûyem |
dîr- | dîr-, he-, hes- | he- | dar- | dar- |
dost dîrî | dost dîrî, xweşî dewê | hez dike | dust dare | dust dared |
verîj- | rij-, riş- | verij- | rîz- | rîz- |
vîn- | wîn-, bîn- | bîn- | bîn- | bîn- |
sîye | sîye, reş | reş | sîya | sîyah |
rûj | rûj, roj | roj | rûz | rûz |
bîn | bîn, bûn | bûn | bîdên | bûden |
zûn- | zan- | zan- | dûn- | dan- |
bûwe | bûwe, bîye | bûye | bîde | bûde |
ed- | e(d)-, di- | di- | (mê-) | mî- |
mûran edxwerd | mûran/mirûçegan exwerd/dixward | mûran dixward | mûrçel (me)hûrden | mûrçêha mîxordend |
Xweda | Xweda, Xwa | Xwedê | Xoda | Xoda |
dall | dall | şahîn | oqab, şahîn | oqab, şahîn |
vaxwerd | hellxwerd, hellxward, hellqorand | vexward | hûrd | aşamîd |
neçîrevan | neçîrewan/-van, rawger | nêçîrvan | şîkarger | şêkarçî |
ej, ce | ej, je, le, de | ji, je | ê | ez |
wed | wa, weha | we, wesa | îtûr | angûnê |
bişe | biço | biçe | boro | boro |
Hellsengandin Legerd Hewramî, Kirmanckî, Lûrî, Farsî[biguherîne]
Wûşey Bawe Tahir | Hewramî | Kirmanckî | Lûrî | Farsî |
---|---|---|---|---|
ez, mû | min, ez (kevnar) | ez | mo | men |
te | tu | to, ti, te | to | to |
eşmerdin | eşmerdey | hûmar | şumurdên | şêmorden |
zaric | jereç | zaranc | kûk | kebk |
werayî | werayî | (çîyê) werdişî | hûrak | xorak |
ce | ce | ci | ê | ez |
verîj- | rîj- | riş- | rîz- | rîz- |
vîn- | wîn-, vîn- | vîn- | bîn- | bîn- |
bişe | lû | şo | boro | boro |
îne-ş bikûşt | ey ney kişt | îne-ş kûşt | î kûşt-êş | în ra koşt-eş |