Bawe Tahir

Bawe Tahir, ya Baba Tayer (we Kurdî Nawendî), helbestwan, hozan, fîlesof û derwêşîgi Kurd bî ki le sesalli 11em le şari Hemedan da zîngî dikird.

Naznaw

Naznawegey "Baba Tahirê Uryan” bî we watey (me’nay) “Bawa Tayeri Rût û Lût”. Î naznawe belgey derwêş bîni Bawe Tahir e.

Zîngî (Jîyar)

Agadarîyeyli fireyg le ser jîyar û zîngî Bawe Tahir neresîye destman û erra nimûne îme be rûnakî û roşinî nîyezanîm ki Bawe Tahir le kam şar da hatbîye dinya (ango-ye’nî Bawe Tahir le merdimi kam şari Kurdistan bîye). Guman çûd girtûperi (dorûberi) 1100 sall pîş Bawe Tahir hatbîye gîhan (dinya). Le naw naznawegey’a Bawe ya Baba nîşani Yarisanîtî (Yarisanigerî) ye. Çûnki Yarisaneyl we gewreyli ayînî xweyan ûşin Babe, Bawe ya Pîr. Be’zî serçaweyl ûşin Serencam Name (kitawi ayînî Yarisaneyl) we desti Bawe Tahir nûsyaye. Bawe Tahir salleyli fireyg le Hemedan zîngî dikird û malî dûwayî, ango gûrgagey, le meydanîg (we nawi Meydani Bawe Tahir) le bakûri (şimali) şari Hemedan e.

Helbestwanî (Şa’irî)

Helbest û şîregani Bawe Tahir firetir çûwarînen û çimanî gûranî dihatine kar. Îmrûje rûjhelatzanegan î helbestane girê den we Pehlewîgan. We dax û efsûsew heta îmrûj helbesteyli Bawe Tahir, ki le bineret da we zûwani Kurdîn, wek helbesteyli Farsî,Lûrî ya amîteyg le Farsî, Lûrî û Kurdî nasyayin. Bellam (welê) we rasî wa nîye çûnki da îse fire helbestwan û hozani Kurd, Azerî, Gîlek, Mazenî, hwd. bîyin ki we zûwani Farsî helbestwanîyan kirdîye bellam (welê) le laygîtirew da îse yê helbestwani Farsîş nebîye ki helbest û şîreganî têkil û amîtey Kurdî biked ya heta we Kurdî şîr bûşîd. Eger îme le dîmenîg (menzerîg) rasteqîn (heqîqî) û resen timaşa bikeym tûwanîm wey rasteqînetîye (heqîqete) biresîm ki Bawe Tahiri Rût tenya hozani Kurd bî ki egerîş ditûwastî we Farsî şîr û honrawe bûşîd, honraweganî amîtey Kurdî dikird!

Kemîg Le Helbestegan

((Xûdawenda! kê bûşim ba kê bûşim?

Mije pirr eşkê xûnîn ta kê bûşim?

Hemem kez der biranin sû te ayim

To kem ez der biranî va kê bûşim?!))

Wergîran (Tercûme):

Xwa! we kî bûşim, we kî bûşim?

Birjang pirr le firmîski xwînîn, da key bûşim?

Demîg ki le dergay xweyan derim ken, min dêm we dergay tu

Eger tûnîş derim bikey, ewsa min we kî bûşim?!

((Dilim ez derdê te daîm xemîn e

Be balîn xiştim û bester zemîn e

Hemîn cûrmim kê mû te dost dîrim

Zi her ket dost dire hal în e?!))

Wergîran:

Dillim le derd û jani tu daîm xemîn û pejarebar e

We cîwan xiştim û cîgam zewîn e

Tenya gûnahim ew e ki dosit dîrim

Da bizanim, her kî dosit dîrîd hal û ehwalî wa se?!

((Meger şîr û pelengî ey dil ey dil?

Be mû daîm bicengî ey dil ey dil

Eger destim fitî xûnit verîjim

Bivînim ta çi rengî ey dil ey dil!))

Wergîran:

Meger şêr û pellengî ey dill ey dill?

Wegerd min daîm hay le şerr û ceng ey dill ey dill

Eger bikefîde desim xwînit birişnim

Dakû bînim çi rengîd ey dill ey dill!

((Hezarit dil be ğaret borde vîşe

Hezaranit ciger xûn kerde vîşe

Hezaran dax vîş, ez vîşim eşmer

Henî neşmerde ez eşmerde vîş e!))

Wergîran:

Hezaran dill firetir we tarran birdîde

Hezaran ciger firetir xwîn kirdîde

Hezaran dax firetir, firetir şimardim

Hêmanî neşmardegan le şimardegan firetirin!

((Sîye bextim ke bextim sernigûn bî

Tûwe rûjim ke rûjim vajgûn bî

Şûdim xar û xesê kûhê mûhebbet

Zê destê dil ke ya reb ğerqi xûn bî!))

Wergîran:

Sîyebextim ki bextim pêçewane’s

Sîyerûjim ki rûj û rûjgarim lar bîye

Bîme poş û pilaşi kîfi mûhebbet

Le destî dill ki ya rebî le naw xwîn’a bixinkîd!

((Nigarîna dil û cunim te dîrî

Heme peyda û penhûnim te dîrî

Nedûnim mû ke î derd ez kê dîrim

Hemî zûnim ke dermûnim te dîrî))

Wergîran:

Nîgarê! Dill û gîyanim hin tûne

Gişt diyar û nadiyarim hin tûne

Nîyezanim k’ey jane eşqe le kîye

Her î dizanim ki dermanim we lay tûne

((Dilî nazûk be sane şîşe’em bî

Eger ahî kişim endîşe’em bî

Sirişkim ger bûwe xûnîn eceb nîst

Mû an darim ke der xûn rîşe’em bî!))

Wergîran:

Dillîg nasik wîney (çimanî) şîşe dîrim

Eger ahîg bikîşim endîşe dîrim

Firmîskim ger bîyese xwînîn eceb nîye

Min ew darime ki le naw xwîn rîşe dîrim!

Helbesteyli Temam-Kurdî

Mamosa Rehmet Mucteba Mînewî le mûzey Qonya da yê qereyg parçe-şîr û çûwarîne we zûwanîg kûne peyda kirdîye ki hin Bawe Tahir in. Î helbesteyle we giştî we zarawayegî Kurdî kûne’n ki îmrûj êtê nemanîye. Bellam (welî) î zarawe we rasî pirdîg e le naw zûwan û zaraweganî Kurdî ki tûwanîm bûşîm Hewramî, Soranî û Kirmanckî girê ded we yegtir. Parçeyg ley helbesteyle:

((Zaricem dî werayî mûrc edxwerd

Mûrcan du destî we Xweda derd

Negehan bamed an bazûdarî

Zariciş kûşt û mûran zaric edxwerd

Dallê ce Elwend kohan kerd perwaz

Baziş bikûşt û xûniş pak vaxwerd

Bamed neçîrevan derdîn û dayîn

Be wekdiş tîr û dall ej kar baderd

“Bişe neçîrevan destit û ça dest

Çi înet bedkere ej kar baderd”

“Be name neşê îne wed ke min kerd

Be min her an keran her wed ke min kerd!”))

Wergîran:

Kewgî dîm xweraki mirûçe dixward

mirûçegan destyan erra Xwa berz kird

Kûtûpirr bazîg rawger û deselatdar hat

Kewgegey kûşt û mirûçegan kewgegeyan dixward

Dallîg le kîfi Elwend perwaz kird

Bazegey kûşt û xwînî pak û temam hellxward

Rawgerîg bêrehm û qîn le dill

Tîrîgî awîşt û dallegey daxist

[Mirûçegan wetyan:] “Biço rawger, desit xweş bo!

K’ey bedkare le kar xistîd

[Rawger wetî:] “Î kare ki kirdim nîyewûd we hoy (delîli) nawdarî min

We minîş her wa biken ki min (we dallegem) kird!”

Hellsengandini Zûwani Çûwarînegani Bawe Tahir Legerd Kurdî, Lûrî, Farsî

Wûşey Bawe Tahir	Kurdî Xwar (Kelhûrî, Gerrûsî, Lekî, Soranî)	Kurdî Jûr (Kurmancî)	Lûrî	Farsî
ez, mû	min, mi	ez	mo	men
te	to, tû, tûwe	te	to	to
eşmerdin	eşmardin, jimardin	ejmartin	şumurdên	şêmorden
bûşim	bûşim, billêm, bêjim	bêjim	begom	bêgûyem
dîr-	dîr-, he-, hes-	he-	dar-	dar-
dost dîrî	dost dîrî, xweşî dewê	hez dike	dust dare	dust dared
verîj-	rij-, riş-	verij-	rîz-	rîz-
vîn-	wîn-, bîn-	bîn-	bîn-	bîn-
sîye	sîye, reş	reş	sîya	sîyah
rûj	rûj, roj	roj	rûz	rûz
bîn	bîn, bûn	bûn	bîdên	bûden
zûn-	zan-	zan-	dûn-	dan-
bûwe	bûwe, bîye	bûye	bîde	bûde
ed-	e(d)-, di-	di-	(mê-)	mî-
mûran edxwerd	mûran/mirûçegan exwerd/dixward	mûran dixward	mûrçel (me)hûrden	mûrçêha mîxordend
Xweda	Xweda, Xwa	Xwedê	Xoda	Xoda
dall	dall	şahîn	oqab, şahîn	oqab, şahîn
vaxwerd	hellxwerd, hellxward, hellqorand	vexward	hûrd	aşamîd
neçîrevan	neçîrewan/-van, rawger	nêçîrvan	şîkarger	şêkarçî
ej, ce	ej, je, le, de	ji, je	ê	ez
wed	wa, weha	we, wesa	îtûr	angûnê
bişe	biço	biçe	boro	boro

Hellsengandin Legerd Hewramî, Kirmanckî, Lûrî, Farsî

Wûşey Bawe Tahir	Hewramî	Kirmanckî	Lûrî	Farsî
ez, mû	min, ez (kevnar)	ez	mo	men
te	tu	to, ti, te	to	to
eşmerdin	eşmerdey	hûmar	şumurdên	şêmorden
zaric	jereç	zaranc	kûk	kebk
werayî	werayî	(çîyê) werdişî	hûrak	xorak
ce	ce	ci	ê	ez
verîj-	rîj-	riş-	rîz-	rîz-
vîn-	wîn-, vîn-	vîn-	bîn-	bîn-
bişe	lû	şo	boro	boro
îne-ş bikûşt	ey ney kişt	îne-ş kûşt	î kûşt-êş	în ra koşt-eş