Hevzayendîtî di helbestên evînê yên farisî de

Hevzayendîtî di helbestên evînê yên farisî de
Hevzayendîtî di helbestên evînê yên farisî de
	Minyatureke farisî ya sefewî ya ji sala 1627an, ku Ebasê Yekem ê Îranê bi rûpelekê nîşan dide. Louvre, Parîs.
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Hevzayendîtî ji destpêka helbesta nû-farisî di Sedsala 9an heta Sedsala 20an de beşek ji helbesta evînî ya farisî bû.^[1] Bi taybetî di helbestên Xezal de, homoerotîzm hema hema mijara tenê ya evîndariyê bû, tevî cezayên ku ji hêla şerîetê ve li Farisa Îslamî hatibûn danîn. Mîstîkê navdar ê faris Celaledînê Rûmî (m. 1273) yekbûna zayendî ya mêr an kuran wekî metelokek ji bo yekbûna bi Xwedê re bi kar aniye.^[2] Hafis (mirindî li dora sala 1389), yek ji navdartirîn helbestvanên farisî, her weha bi piranî qala kurekî delal dike, gava ku behsa evînê dike.^[3]

Di helbestên farisî de, mebesta evînê gelek caran bi têgînên ma'şûq, mahbûb û ḧabîb tê binavkirin, ku hin ji wan wekî rengdêr têne bikar anîn. Her wiha, ev hemî peyvên nêr in di zimanekî de ku rêzimaniya wî cudahiya zayendê nas nake. Referansên li ser mezinbûna rîh an karanîna navdêran di girêdana bi pesar ("kur") de paşê zayendê nîşan didin. Di helbestan de zilamên ciwan gelek caran bi çîparisan dihatin ber hev.

Seedî (m. 1283 an 1291) nivîsiye:

Çoş mîravad în pesar ke barchast
Sarvîst ke mîravad çend rast
Ciwanê ku xwe dirêj dike xweş dimeşe.
Mîna selwanê, ewqasî kamil!^{[çavkanî hewce ye]}

Feruxî (m. 1037) di Dîwana xwe de wiha dinivîse:

Ey pesar gar del-e man kard hamichāhi shād
Az pas-e bade marâ bûse hamî bâyad dad
Ey xort, tu ê dilê min şa bikî,
îcar şerabê bide min û ji ramûsanekê dûr nekeve!^{[çavkanî hewce ye]}

Pir caran, kesê ku dihat îbadetkirin ciwanekî tirk bû, kêm zêde jî ereb û hindû bû.^[4] Di çîrokên evînê de gelek caran bedewiyên tirk dihatin hilbijartin, lewra di helbesta farisî ya wê demê de peyva “tirk” bû hevwateya bedewiya mêran. Ew bi gelemperî koleyên tirk bûn ku li bazarên koleyan ên împeratoriya Ebasiyan a xelîfeyên ereban dihatin kirîn, perwerdeya leşkerî didîtin û di artêşê de dihatin bikaranîn.

Di beyteke navdar a Hafis de yekî tirk bi "nîşana hindû" heye:

Agar ān Tork-e Şîrazî be dast ārad del-e mārā
Be chāl-e hendūyash bachsham Samarkand-o Bochārārā
Ger Tirkê Şîraz dilê min bigirta destê xwe,
Ji bo nîşana xwe ya hindû minê Buxara û Semerqend bida wî.^{[çavkanî hewce ye]}

Feruxî jî di helbestên xwe de li ser hesreta koleyekî tirk dinivîse, her çiqas wî yên hindî ji ber dokayetiya wan tercîh dikir. Ew leşkerê tirk wek sarheng bi nav dike, ku tê maneya fermandarê leşkeran. Bi taybetî, di helbestan de rêz û taybetmendiyên şerker li wan dihatin zêde kirin. Lêbelê, ev danberhevên leşkerî an sernavên di helbesta evînê de bêhtir ji bo zimanekî helbestî dihatin bikaranîn. Her wiha behsa koleyên slavî (mînak bulgar) dihatin kirin, ku ji ber çermê wan yê ronik dihatin ecibandin.

Çavkanî

^ "Encyclopædia Iranica: Homosexuality in persian literature". Ji orîjînalê di 8 tebax 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 31 tebax 2022.
^ Alexandra Samoleit: Homosexualität und Islam, Norderstedt 2007, Seite 15
^ Britannica Persian literature 1300-1500
^ Kopîkirina Arşîv; Wayback Machine

[EIr_Homosexualität-1] "Encyclopædia Iranica: Homosexuality in persian literature". Ji orîjînalê di 8 tebax 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 31 tebax 2022.

[2] Alexandra Samoleit: Homosexualität und Islam, Norderstedt 2007, Seite 15

[3] Britannica Persian literature 1300-1500

[4] Kopîkirina Arşîv; Wayback Machine

[1]

[2]

[3]

[4]