Kakao

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Kakao
Kakao
Dabeşandina zanistî
Cîhan: Plantae
(ne aşkera ye): Angiosperms
(ne aşkera ye): Eudicots
(ne aşkera ye): Rosids
Kom: Malvales
Famîle: Malvaceae
Cins: Theobroma
Cure: T. cacao
Navê zanistî yê latînî
Theobroma cacao
L.

Kakao (theobroma cacao), riwekek ji famileya tolikê (malvaceae) ye. Bejna darê 4-8 m bilind dibe. Bizirên wê di hilberîna şîranîyê de tên bikaranîn. Ji vê riwekê rûn jî tê çêkirin. Kakao wekî vexwarinek jî tê bikaranîn.

Welatê wê başûrê Amerîka, rojavayê Afrîka û herêmêm tropîkal e. Ji kevnexwediyên parzemîna Amerîkayê (îndiyanayî, çermesor) derbasê ewropayiyan bûye. Li Kurdistanê çandiniya wê gengaz e yan na, ne diyar e.

Hilberîna kakaoyê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Rêz, welat Hilberîn Par
Ton %
1 Peravê Diranfîl 1.330.000 34
2 Gana 736.000 18,9
3 Îndonezya 610.000 15,7
4 Nîjerya 366.000 9,4
5 Brezîl 213.774 5,5
6 Kamerûn 180.000 4,6
7 Ekuador 137.178 3,5
8 Kolombiya 55.298 1,4
9 Meksîk 48.405 1,24
10 Papua Gîneya Nû 42.500 1,09
11 Malezya 33.423 0,86
12 Komara Domînîk 32.000 0,82
13 Perû 28.500 0,73
14 Venezuêla 17.000 0,44
15 Sierra Leone 11.000 0,28
16 Togo 8.500 0,22
17 Hindistan 8.000 0,2
18 Filîpîn 5.650 0,14
19 Komara Kongoyê 5.630 0,14
20 Giravên Salomon 5.000 0,13

Pêşangeh[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Heinrich Fincke: Handbuch der Kakaoerzeugnisse. 2. Auflage. Springer-Verlag, Berlin, 1965 (almanî)
  • Allen M. Young: The chocolate tree - a natural history of cacao. Smithsonian Inst. Press, Washington 1994, ISBN 1-56098-357-4 (îngilîzî)