Molla Mehmet Karayılan
Molla Mehmet Karayılan | |
|---|---|
| Jidayikbûn | 1888 |
| Mirin | 1921 Dîlok, Împaratoriya Osmanî |
| Hevwelatî | Împeratoriya Osmanî |
| Perwerde | Zanigeha Dîlokê |
| Pîşe | Fermandarê leşkerên tirkî |
| Salên çalak | 1914 - 1921 |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Molla Mehmet Karayılan, (jdb. 1888 li Bazarcixê - m. 1921 li Dîlokê, Bakurê Kurdistanê, Tirkiye) fermandarekî osmanî-kurd bû wekî aliya Şerê Rizgariya Tirkiyeyê li hemberî kolonîzmê Fransayê di navbera salên 1918an heya 1921ê fermandarî kiriye.[1] Mele Mihemed bi îxaneta xwe yê li gel leşkerên dewleta tirkî ku li hemberê serhildêrê kurd Bozo axa kiriye, tê naskirin.
Jiyan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Mele Mihemed di sala 1888an de 40 kîlometre dûrî Dîlokê, li gundê Elîfler di navçeya Bazarcixa Mereşê, di malbatekî Kurd hatiye dinê.
Karayilan ji malbateke xwedî keriyên ajalan bû û li gorî jîngeha xwe dewlemend dihat hesibandin.
Xwe fêrî xwendin û nivîsandinê kir. Demekê melayê gund kir. Di Şerê Cîhanî yê Yekem de li Sarîqamişê li dijî rûsan şer kiriye. Di şer de gelek feydeyên xwe nîşan da û bû çawîş. Di vî şerî de ji lingê xwe birîndar bû. Pêşî li Erziromê paşê jî li Nexweşxaneya Meletiyê hat dermankirin. Piştî tedawiyê vegeriya gundê xwe.
Li gel hêzên dewletê, li hemberî Bozo axa şer kirye û bi hêzê dewletê re şervanên wî belav kiriye.
Dema Dîlok ji aliyê dijmin ve hat dagirkirin, tevlî Kuvayî Milliye bû. Derba yekem li Karayilan bi çeteyên xwe li dijmin xist. Paşê hat gundê Dûlûkê. Ew çembera fransiyan a li dora bajêr şikand û kete Dîlokê.
Pêşî Bekir Beg û dû re jî mizgefta Karagoze wekî navenda xwe bi kar aniye. Di şerên bajaran û derveyî bajaran de beşdar bû. Li çiyayê Şihîn (Girê Sîr) fermana paşvekişandina fransiyan hat dayîn.
Di 24ê gulana 1920an de di vî şerî de jiyana xwe ji dest daye.
Piştî vê bûyerê navê Karayilan bû yek ji lehengên nûnertiya gelê Dîlokê.
Encamên wi
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bûyerek ku van rojan mirovan bi ekranan ve girê dide heye û binavê rêzefîlma Karayılan e. Ev rêzefîlma nû ya populer a ATV yê û qala berxwedana gelê Dîlokê ya li dijî dagirkeriya fransiyan a di bin serokatiya serokekî eşîrê de di dema Şerê Rizgariyê de dike.
Parastina bajarê Dîlokê ya ku di salên Şerê Rizgariyê da pêk hat û niha di pirtûkên dîrokê da bûye derseke dîdaktîk, bersiveke pir baş dide kesên ku 90 sal berê ji ber cudahiyên dînî, ziman û etnîkî hev dixwin. Yên ku ev bersiv dan zarokên herêmekê ku tirk, ermen û kurd lê dijîn, ji xeynî azweriya welat û azadiyê tiştekî din nizanibûn. Tevî hemû xizanî û bê derfetiyan, wan şerekî bajarekî nedîtî li dijî artêşa fransî ku di Şerê Cîhanê yê Yekem de bi ser ket, bêyî ku ji tu deverî alîkariyê hebe, kirin. Gelê Ayintapê ku 11 mehan bi hemû hêza xwe li ber xwe da û bi artêşa Fransayê re bajarê xwe paşve vegerîne, bi lehengiyên xwe ne tenê bajarê xwe, tevahiya Başûrê Rojhilatê Anatolyayê ji dagirkeriyê rizgar kirin. Di nava 6317 sivîlên di Parastina Gazîentabê de jiyana xwe ji dest dan de, yekem tişta ku tê bîra me Molla Mehmet ê ku bi piranî nasnavê wî "Karayılan" e.
Kovara Aktûelê li gundê Elîfliyê yê navçeya Bazarcixê keça Mela Mehmet a 88 salî dît û bi keça wî re hevpeyvîn kir. Çîroka rastîn a Karayılan, ji devê Selvi Karayılan: "Bavê min Molla Mehmet di Şerê Cîhanê yê Yekemîn de li eniya Rûsya şer kir û ji Sarikamişê xilas bû. Dema vegeriya bavê min kirin eşîra eşîrê. Dibêjin Karayılan "şivan" bû. kedkar e, lê bavê min serokê eşîra Kabalar e. Dema bihîst ku dijmin tê Ayintapê (Nave Dîlokê ya kevn), hemû milkê xwe firot û çek kirî."[2]
Mijarên têkildar
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Karayılan kimdir? - Yeni Akit". m.yeniakit.com.tr. Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ [https://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=3011 "biyografi.net: Karayılan . biyografisi burada �nl�lerin biyografileri burada"]. www.biyografi.net. Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
{{cite web}}: di|sernav=de di cihê 48 de replacement character heye (alîkarî)