Firenze

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Firenze
Kombûna Îtalyayê, bajarê mezin, bajar û Italian city-state Li ser Wîkîdaneyê biguhêre

Ala

Mertal
Bernavk:
Florence Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Firenze li ser nexşeyê
Map
Firenze li ser nexşeya Îtalya nîşan dide
Firenze
Firenze
Koordînat: 43°46'17"Bk, 11°15'15"Rh
ParzemînEwropa Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dûgel Îtalya
Beşa îdarî
  • Province of Florence (Sedsala 20an – 2015)
  • Metropolitan City of Florence (2015–) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Paytexta
  • Toskana
  • Province of Florence (–2014)
  • Republic of Florence (1115–1532)
  • Keyaniya Îtalyayê (1865–1871)
  • Arno (1808–1814)
  • Metropolitan City of Florence (2015–)
  • Kingdom of Etruria (1801–1807)
  • Grand Duchy of Tuscany (1569–1860)
  • Duchy of Florence (1532–1569)
  • Signoria of Florence Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rêvebir
 • ŞaredarDario Nardella (2014–) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rûerd
 • Giştî
  • 102,32 km² (2011) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
 • Bilindahî
50 m Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Gelhe
380.948 (2018) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
DemUTC+1 (dema standard), UTC+2 (Demjimêra havînê)
Koda telefonê055
Nîşana wesayîtêFI
Malperwww.comune.fi.it/ Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Firenze (bi erebî: فلورنسا‎; bi tirkî: Floransa; bi latînî: Florentia) bajarekî Îtalyayê ye. Paytexta herêma Toskanayê li Îtalya navendî ye û bi 360,930 niştecîhan (2023) bajarê herî qelebalix ê Toskana ye. Jimara niştecîhên herêma metropolê digihêje 984,991an.[1]

Firenze di serdema navîn de navendeke bazirganî û aborî ya Ewropayê, û di heman demê de yek ji bajarên herî dewlemend ên wê serdemê bû.[2] Ji aliyê gelek akademîsyenan ve[3] wekî cihê jidayikbûna Ronesansê tê dîtin û bûye navendeke sereke ya hunerî, çandî, bazirganî, siyasî, aborî û darayî. Di vê demê de, Firenze bandorek mezin li ser Îtalya, Ewropa û derveyî wê hebû.[4] Dîroka wê ya siyasî ya tevlihev, serdemên serweriya malbata Medici ya bi hêz û gelek şoreşên olî û komarî vedihewîne.[5] Ji sala 1865an heta sala 1871an bajar wekî paytexta Keyaniya Îtalyayê xizmet kir. Zaravayê Firenzî bingeha îtaliya standard pêk tîne û ji ber prestîja şaheserên wek Dante Alighieri, Petrarch, Giovanni Boccaccio, Niccolò Machiavelli û Francesco Guicciardini, zarava li seranserê Îtalyayê bû zimanê çandê.[6]

Bajar her sal bi mîlyonan geştyaran dikişîne û UNESCO di sala 1982an de navenda dîrokî ya Firenze wekî Mîrateya Cîhanê îlan kir. Li bajêr gelek muze û galeriyên hunerî jî hene, wek Galeriya Uffizi û Palazzo Pitti, û hîn jî di warên huner, çand û siyasetê de bandorek heye.[7] Ji ber mîrata hunerî û mîmarî ya Firenze, kovara Forbes ew di sala 2010an de wekî bajarê herî bedew ê cîhanê destnîşan kir.[8]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. "Bilancio demografico mensile". demo.istat.it. Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.
  2. "Economy of Renaissance Florence, Richard A. Goldthwaite, Book - Barnes & Noble". web.archive.org. 4 nîsan 2010. Ji orîjînalê hat arşîvkirin li 4 nîsan 2010. Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  3. "firenze-del-rinascimento: documenti, foto e citazioni nell'Enciclopedia Treccani". www.treccani.it. Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.
  4. "Florence | Italy, History, Geography, & Culture | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.
  5. Brucker, Gene A. dn (1969). Renaissance Florence. Internet Archive. New York, Wiley.
  6. "storia della lingua in "Enciclopedia dell'Italiano"". www.treccani.it (bi îtalî). Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.
  7. "FASHION: Italy's Renaissance - TIME". web.archive.org. 25 çiriya paşîn 2010. Ji orîjînalê di 27 tebax 2013 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.
  8. "World's Most Beautiful Cities". Forbes (bi îngilîzî). Roja wergirtinê: 12 gulan 2023.