Firenze

Firenze
Kombûna Îtalyayê, bajarê mezin, bajar û Italian city-state Li ser Wîkîdaneyê biguhêre

Ala

Mertal
Bernavk:
Florence Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Firenze li ser nexşeyê
Map
Firenze li ser nexşeya Îtalya nîşan dide
Firenze
Firenze
Koordînat: 43°46′17″Bk 11°15′15″Rh / 43.77139°Bk 11.25417°Rh / 43.77139; 11.25417
ParzemînEwropa Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
DewletKeyaniya Îtalyayê, March of Tuscany, Republic of Florence, Duchy of Florence, Grand Duchy of Tuscany, Kingdom of Etruria, Fransa, Grand Duchy of Tuscany, United Provinces of Central Italy, Îtalya, Kingdom of Sardinia Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Li beşa îdarî
  • Province of Florence (Sedsala 20an – 2015)
  • Metropolitan City of Florence (2015–) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Paytexta
  • Toskana
  • Province of Florence (–2014)
  • Republic of Florence (1115–1532)
  • Keyaniya Îtalyayê (1865–1871)
  • Arno (1808–1814)
  • Metropolitan City of Florence (2015–)
  • Kingdom of Etruria (1801–1807)
  • Grand Duchy of Tuscany (1569–1860)
  • Duchy of Florence (1532–1569)
  • Signoria of Florence Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rêvebir
 • ŞaredarDario Nardella (2014–) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rûerd
 • Giştî
  • 102,32 km² (2011) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
 • Bilindahî
50 m Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Gelhe
360.930 (2023) Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dem
Koda telefonê055 Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Nîşana wesayîtêFI Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Malperwww.comune.fi.it/ Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Firenze (bi erebî: فلورنسا‎; bi tirkî: Floransa; bi latînî: Florentia) bajarekî Îtalyayê ye. Paytexta herêma Toskanayê li Îtalya navendî ye û bi 360,930 niştecîhan (2023) bajarê herî qelebalix ê Toskana ye. Jimara niştecîhên herêma metropolê digihêje 984,991an.[1]

Firenze di serdema navîn de navendeke bazirganî û aborî ya Ewropayê, û di heman demê de yek ji bajarên herî dewlemend ên wê serdemê bû.[2] Ji aliyê gelek akademîsyenan ve[3] wekî cihê jidayikbûna Ronesansê tê dîtin û bûye navendeke sereke ya hunerî, çandî, bazirganî, siyasî, aborî û darayî. Di vê demê de, Firenze bandorek mezin li ser Îtalya, Ewropa û derveyî wê hebû.[4] Dîroka wê ya siyasî ya tevlihev, serdemên serweriya malbata Medici ya bi hêz û gelek şoreşên olî û komarî vedihewîne.[5] Ji sala 1865an heta sala 1871an bajar wekî paytexta Keyaniya Îtalyayê xizmet kir. Zaravayê Firenzî bingeha îtaliya standard pêk tîne û ji ber prestîja şaheserên wek Dante Alighieri, Petrarch, Giovanni Boccaccio, Niccolò Machiavelli û Francesco Guicciardini, zarava li seranserê Îtalyayê bû zimanê çandê.[6]

Bajar her sal bi mîlyonan geştyaran dikişîne û UNESCO di sala 1982an de navenda dîrokî ya Firenze wekî Mîrateya Cîhanê îlan kir. Li bajêr gelek muze û galeriyên hunerî jî hene, wek Galeriya Uffizi û Palazzo Pitti, û hîn jî di warên huner, çand û siyasetê de bandorek heye.[7] Ji ber mîrata hunerî û mîmarî ya Firenze, kovara Forbes ew di sala 2010an de wekî bajarê herî bedew ê cîhanê destnîşan kir.[8]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ "Bilancio demografico mensile". demo.istat.it. Roja gihiştinê 12 gulan 2023.
  2. ^ "Economy of Renaissance Florence, Richard A. Goldthwaite, Book - Barnes & Noble". web.archive.org. 4 nîsan 2010. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 4 nîsan 2010. Roja gihiştinê 12 gulan 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  3. ^ "firenze-del-rinascimento: documenti, foto e citazioni nell'Enciclopedia Treccani". www.treccani.it. Roja gihiştinê 12 gulan 2023.
  4. ^ "Florence | Italy, History, Geography, & Culture | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 gulan 2023.
  5. ^ Brucker, Gene A. dn (1969). Renaissance Florence. Internet Archive. New York, Wiley.
  6. ^ "storia della lingua in "Enciclopedia dell'Italiano"". www.treccani.it (bi îtalî). Roja gihiştinê 12 gulan 2023.
  7. ^ "FASHION: Italy's Renaissance - TIME". web.archive.org. 25 çiriya paşîn 2010. Ji orîjînalê di 27 tebax 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 12 gulan 2023.
  8. ^ "World's Most Beautiful Cities". Forbes (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 gulan 2023.