Mîrawe

Mîrawe
Mîrawe Mîrawe (Îran)
Kargêrî
Welat	Rojhilatê Kurdistanê
Dûgel	Îran
Parêzgeh	Azerbaycana Rojava
Şaristan	Serdeşt
Bexş	wezine
Demografî
Gelhe	10.400 (2012)
Erdnîgarî
Bilindayî	1.470
Koordînat	36°24′54″Bk 45°22′16″Rh

Mîrawe (farisî: میرآباد, be înglîzî: Mirabad, be kirmancî: Mîrawe) yekêk le şarekanî Rojhilata Kurdistanêe. Em şare yekêke le şare biçûkekanî parêzgay Azerbaycanî Rojawa u le başûrî Gola Ûrmiyeyê helkewtuwe. Nawçey Mîrawe şuwênî gêrewkêşey siyasî le serdemî modêrnda buwe. Em şare şuwênî serekî zorêk le parte siyasiyekanî rojhilat u tenanet Başûrî Kurdistanîş buwe u leduway Şoreşa Îslamî ya Îranê bo maweyek le jêr destelatî kurdanda bû. Emroke Mîrawe şuwênêkî îstiratêjîkî girînge bo komarî Îran bew radeye ke zor car be hoy haloz bûnî peywendî Komarî Îslamî Êran u Partî Kirêkaranî Kurdistan em şare hal u heway hikûmet nîzamî be xowe degirê.

Nawî şar

Wek le naweka ra diyare detwandrê dû manay lê werbigîrê:

1. mîr + awa ke dekirê mîr nişînêk bûbê wekû awayî mîr yan şuwênê mîr;
2. mîr + aw, wata be pît u dewlemend le aw.

Mêjû

Lêkolînewekan u şte dozrawekanî Mîrawe u nawçekanî dewrûberî nîşandeden ke nawçey Mîrawe le hezar sal pêş ledaykbûnî mesîhewe şuwênî jiyan buwe u hozekanî mad, aşûrî, maninayî, aşurî u babilî têyîda jiyan.

Mêjuwî nuwey şarî mîrawe degerêtewe bo serdemî sefewiyekan u nizîk 380sal lewey pêş؛ le salî 1060î koçîda Budaq Sultan kûrî Şêrxan ke le Mîrawey nelênî serdeşt le dayk buwe le Mehabad be aştîkirdinî legel şa Sultan Husên twanî şarî Mehabad ke be hoy şer u gêrewkêşewe kawl bibû, bibûjînêtewe u be yarmetî Mîrnşînî Erdelan Pirdî Sûr u Mizgewtî Sûr drust bikat u bîkate nawendî hizir u zanist u dîn. Mehabad bo mawey 400 salan nawendî hikûmetî mukrî bû.

Be huwê şaxawî bûn u hasê bûnî nawçeke u be hoy zûlm u zorî hakmekan u axakanî ew nawçeye geşeyekî ewtoy be xoyewe nebînîwe. Le salanî 1960 ta 1970da jimareyekî zor le xelkî Mîrawe u gundekanî ser be Mîrawe koçiyan kird bo Mehabad, u bo şare gewrekanî tirî nawçeke.

Çalakî siyasî

Le salanî 1926ewe takû em duwayîane, şarî Mîrawe şuwênî alozî u têkhelçûnî xelk u hîzbekan degel deselatdaranî Êranî buwe.

Le 01.10.1929 (11.08.1307) be hoy fermanî hawşêwe kirdinî cil u berg le layan Reza Şaî pehlewî, mela Xelîlî Goremerî Mîraweyî hêrşî kirde ser Sawcbilaxî mukrî, şurşî nawbiraw le zistanî 1307î k.e. destî pî kird, hozekanî mengûr ke pêştir le dest zordariyekanî Reza Şayî pehlewî we zale hatbûn regel şorşeke kewtin, le seretakanî mangî rezber dakobûnewekî taybet le gundî Bêtasî ser be Sawcbilaxî mukrî rîkxira u kok bûn leser weî sereta hêrş bikene ser Mehabad yan heman Sawcbilaxî mukrî. Ke lew nêwane da sîxurekan nawerokî kobûnewey nawbirawiyan be guwey sertîp hesen muqedem ke dwatir nas nawî ظfraldule wer girt geyand, u ewe bû be hoy borduman u hêrşî zuwî hêzekanî hikumetî bo gundekanî şuwênî kobûnewey Mela Xelîl u yarekanî be taybetî Qere Çelan, lew nawe da herçende hozekanî kişanewe belam twaniyan çend kes le hêze hikumiyekan esîr biken, sertîtp muqedemîş bend kirawekanî nardin bo zîndanî Tewrêz. Ew kêşeye ta radeyek gewre bû ke hikumetî serdem serleşker xeza'î bo nwandinî kêşeke narde nawçeke, hêzekanî mela xelîl le rêgay keluwê penayan birde başurî kurdistan u daway yarmetiyan le hozî pişder kird. Buxiz u kînî pêştirî hozî pişder legel hakmî serdeşt, sertîp huşmnd afşar bû hoy ewey lereşemêyî 1307 k.e. hozekanî mengur u pişderî be îêkewe hêrş bikene ser serdeşt u sultan 'lî asxir xan ke dwatir be serheng pzşkiyan nasra le serdeşt der kira, ew car le taran tîmsar amîr ahmdî nasraw beqsab başîiyan narde nawçe ewîş daway yarmetî le serhengî rûsî girîguf kird, u twaniyan serdeşt werbigirnewe u dîsan hêzekaniyan awdîuî başur kirdinewe. Dwatir hozekan hawşêwe kirdinî cil u bergiyan qebûl kird u be berevanî kirdinî Şêx Mehmûdî Hefîd (Berzincî) u 'lî xan hîdrî ( cîdarî yan nemayendey katî perlemanî netewayetî xelkî sawcbilaxî mukirî le taran) u çend kes le berêzanî ew katî şarî Sawcbilaxî mukirî Mela Xelîl gerayewe iêran u le Mîrawe nîşte cê bû u clkî melayetî deber kird, bew şêweye şorşî ne ‌hênde siyasî mela xelîl le destpêk da xefe kira.

Dwatir ew sale be salî Heray Melay nawbira

Salanî dwatir , salanî 1979 u nzîk be Şoreşa Îslamî ya Îranê dû bzûtinewey ciyawaz pêkhat le devereke u be taybetîş le şarî mîrawe, yek komele ke hîzbêkî çep bû u ewî dî hîzbî dêmukiratî kurdistanî iêran ke her paşmawey komeley j-k katî qazî bû. ew dû parte le salanî duway 1979 beşêkî zor le xebatekanî gelî kurdiyan le esto buwe. ew partane binkey serekiyan le mehabad bû belam be hoy girîngî deverî mîrawe çalakiyekî zoriyan leê hebû le salanî 1980, duway raperînî gelanî iêranî, hîzbekanî komele u dêmukirat çalakiyan buwe lew şareda.

Cugirafiya

mîrawe helkewtwe le dawênî pakî binarî qendîl u snurêkî nzîkî le gel herêmî başurî kurdistan da heye u nawçeyekî şaxawiye ke be darstanêkî gewrey darî berû le çwar dewrewe dapoşrawe ke darstane ke yekê le şuwêne parêzrawekanî komarî îran hejimar dekirît u be daristane parezrawekani Mîrawe nêwî debirdrê, herwaha Zêyî biçûk yan Zêyî Keluwê ke le rojeelatî şare ke helkewtwe be berdewamî sal awî heye u uşk nabî, ew çom u zêyîe u dٶle qûlekey piyaîda derwa îêkê le dîmene here cwan u sernc rakêşekanî parêzgay Urmêiye deverî mîrawey wekû beheştê razandotewe.

Şuwên

Mîrawe le bakûrewe legel pîranşar, le başûrewe legel serdeşt, le rojeelatewe legel mehabad u le rojawawe legel herêmî kurdistan, qeladzê u raniye hawsnûre.Şablon:Bîrxstinewey uwêbŞablon:Bîrxstinewey uwêb Şablon:Şuwênî cugirafiyayî

Keş u hewa

keş u heway mîrawe sard u kuwêstaniye, hawînekanî germe u zstananekanî sard u befrî ta radeyê ke car heye le befranbar da ta ١.٥٠cm befr barîwe u bote hoy piçranî kareba u birq u gîranî rîgakan. baştirîn katî sefer bo em şare mangî gulan heta rezbere.

Mamnawendî pley tînî mîrawe le pûşperda (germtirîn mangî sal) 33,23 derecey sêlsîus, le mangî befranbarda (sardtirîn mangî sal) 6,25- derecey sêlsîus, mamnawendî salaney zorîney pley tîn 17,26 derecey sêlsîuse u mamnawendî salaney kemîney pley tîn 4,11 derecey sêlsîuse.

Mamnawendî barînî mîrawe 400 mîlîmetire u le berzayîda degate 900 mîlîmetir u le nzmayîda heta astî 300 mîlîmetir kem debêtewe. zortirîn barîn le mangî xakelêwedaye 150,03 mîlîmetir u kemtirînîşî le mangî pûşperdaye 0,3 mîlîmetir.

Jimarey rojanî bestelek le salda 104 roje u le nêwerastî mangî xezelwerewe dest pê‌dekat u heta seretay xakelêwewe drêjey heye. ziyatirîn rojanî bestelekîş le mangî befranbardaye ke 29 roje.

Rûbar (çem, zê)

Rûberekanî Zê

zêyî bçûk yan zêyî keluwêke rûbarêkî kurdistane u le rojeelatî kurdistanewe serçawe degirêt u başûrî kurdistan têperdekat u derêjête ser rûbarî dîcle. drêjayîekey 400 kîlometire u le beşêkîda snûrî iêran u 'êraq destinîşan dekat. le başûrî kurdistanda bendawî dûkanî leserda drustkirawe. leser em rûbare bû ke abumslm xirasanî beser mrwan hmar duwayîn xelîfey emewî da serkewt, zêyî bçûk le sereta u destpêkî be 2140 metir berzî le astî deriyawe u le rojeelatewe dest pî dekat u berew başur xoy xwar dekatewe u le dolêkî pan u berîn le deverî pîranşar berew serdeşt drêjey heye, le lay serdeşt u le çûne derewey le rojeelatî kurdistan bo lay rojawa derwat u le kotayî da derjête dîcle. be şêweyekî giştî zêyî bçûk be berdewamî sal awî heye u uşk nabî.

Xelk

Ew hozaney le mîrawe da jiyan beser deben birîtîne le hozekanî:gewrk, mameş, mengûr, herweha zorêk lew kurdaney başur ke le koçrewekey salî ٩١î zayînî u pêştirîş le çlekan u heftakanruwiyan lew şarekirduwe, heta iêstaş her lew şare nîşte cên, u hendê lewanîş le 2005 u 2006 î zayînî u paş rûxanî sedam hûsên u damezranî hukmî nuwey 'êraq u herêmî kurdistan gerawnetewe bo başurî kurdistan.

Ziman

Xelkî meyrawe be zimanî kurdî (soranî) u şêwezarî mukiriyanî qse deken.Şablon:Bîrxstinewey uwêb

Dîn

Sercem xelkî şarî meyrawe muslman u suninî şaf'îîn.,rêjey zorî ew gorstananey le mîrawen u be qebirî cuwekan naw debirdrên derîdexa ke le serdemanî pêş iêsta xelkî ew nawçeye zortirî cû u ermenî bûne, lew nimûne gorstanane dekirê amaje be (kêlîjan) u (qebire cwan) bikirê.

Gelhe

Le yekemîn serjmêrî resmî wilatî iêran le salî 1335î koçî hetawîda, gelhey mîrawe be hoy kemiyewe hîç amajeyekî pê nekirawe, le serjmêrî salî 1990 da danîştwanî em şare cge le ew gundaney ke dekewne jêr herêmî kargêrî mîrawe 10147 kes hejimar kirawe u ew amare be gundekanewe ke 101 gunde 34.000 kes dexemlênrêt.

Şuwêne berçawekan

Şuwênewarî sruştî

Şarî Mîrawe le nêwan şarekanî parêzgay azerbaycanî rojawada wekû şarêkî turîstî nasrawe eweş be hoy mîwandariyetî xelkî deverekew şuwêne geştiyariyekanu darstane sewz pir darekaniyetî ke le hêndê şuwên tenanet bstê xak leber gelakaniyan ber çaw nakewê, herweha berhemî tirêî reş ke nawbangî sertaserî iêran u kurdistanî dagirtwe. şuwêne sruştiye geştiyariyekanî mîrawe wekû tavgeî rîzî , tavgeî nêwej, seyrangay xdrawe, seyrangay pirdanan, dolî girjal le rîgay mîrawe- serdeşt, pirdî qelatasiyan u eşkewtî qelatasiyan ke hemuwiyan le ser zêyî bçûkn, herweha deştî weznê le dawênî çiyakanî qendîl u le snurî nêwan mîrawe u başurî kurdistan, sîmay deverekeyan be şîweyekî efsunawî razandotewe.

Be daxewe be hoy kemterxenî deselat daranî nawçekew deselatî nawendî iêran beranber ew devere u xelkekey u drûsst nekirdinî helî kar xelk u be taybet gencekan be naçar rû le şarekanî tirî iêran deken be mebestî kar kirdin le kûrexane u baxî mîwe yanîş rû denêne qaçaxçêtî u kol berî u zor bedaxewe hersale zorêk le gencekanî devereke lew rêgaye debine qurbanî.

Şuwênewarî kevnarî(bastanî)

Deverî Mîrawe şarêke pir le asewarî mêjuwî kon؛. lewane: mhuطe tarîxî sawan dr fasle 12 kîlumtirî şhr, pl qlatasiyan mrbuط be dure samaniyan, gurstan tarîxî waq' dr rustay guman, xar qlatasiyan dr rustay qlatasiyan u mhuطe hay tarîxî mt'dd ke hnuz dr sطe nahiye şnasayî u kişf nşde and nawçey kevnarî sawan ke dekewête 12 kîlumetirî şareke, pirdî qelatasiyan ke le serdemî samaniyekan u be destî şêxî mewlana le berd u xîz u qsl drust kirawe, gorstanî mêzuwî gundî goman çend nawçey tirî mêjuwî ke le nawçekeda hêşta ne nasrawn.

Kesayetiye nawdarekan

• Budaq Sultan
• Mela Xelîlî Goremer

{me la 'usman iye zdan pe nae nasraw be ce lal mîrawe î}:şa'îr/runak bîr/nuse r/we rgîr/zanay aynî/lîsans 'lum siyasî le zankuî parîs/ msiul ngarş dktir qasmlu dr ziman tb'îd siyasîun be bixdad hmziman ba tb'îd xmînî dr ziman şah/ sr dibîrî rؤjname î kurdistan u sr dibîrî radîu de ngî kurdistan pîş şؤrşî ge lanî îran u duway şؤrşî ge lanîş" tslط kaml be çnd zban znde :kurdî/farsî/'rbî/anglîsî/rusî/

Wêje

• Kazim Xizrî, nasraw be aware, wergêr u şa'îr u meqale nûs.

{

Mûsîqa

• Mihemed Xoş Xidmet, goranîbêj.
• Selam Maxuzî, goranîbêj,
• Mam Alay Mîrza Qadrî, he Îran bîj

Zanstgakanî Mîrawe

• Xuwêndingey seretayî kurraney Mela Xelîl
• xuwêndingey seretayî kiçaney Îqbal
• xuwêndingey nawendî kurraney Şehîd 'Ezîzî
• xuwêndingey nawendî kiçaney Me'rîfet
• xuwêndingey dwa nawendî kurraney Azadgan
• xuwêndingey dwa nawendî kiçaney Me'rîfet
• xuwêndingey Şewane Rojî
• xuwêndingey Gewresalanî Wezîn

Serçawekan

• hejar. (1388 k.e.). henbane borîne. taran. çapemenî sruş. l 405. ISBN 978-964-376-516-3