Serbistan û Montenegro

Komara Yûgoslavyayê (1992-2003)
Yekîtiya dewletan Serb û Montenegro (2003-2006)

Ala	Nişan
Srûda netewî: Lijepa naša domovino
Zimanên fermî	Serbî
Paytext	Belgrad
Serokkomar	Svetozar Marović
Serokê hikûmetê	1992–1993: Dobrica Ćosić 1993–1997: Zoran Lilić 1997–2000: Slobodan Milošević 2000–2003: Vojislav Koštunica Serokatiya Serb û Montenegro 2003–2006: Svetozar Marović
Serxwebûn	27. Nîsan 1992
Rûerd	102.350
Nifûs ko (2005) Berbilavî	10.829.175
Dirav	Dinar
navçeya demjimêrî	UTC +1
Nîşana înternetê	.yu
Koda telefonê	+381

Serbistan û Montenegro li dûv Yûgoslaviya 1992ê hilweşîye bû hat saz kirin. Dûv gelan a Montenegro dengdan a 21 gûlanê 2006ê de, ji bo serxebûn a Montenegro, serxebûn xwest. Parlamena Montenegro di 3. Hezîranî 2006ê de serxebûn a Montenegro li Podgorika danezanîn û Montenegro û Serbistanê li hev veqetîyen.

Dîrok

Dema ku Federasyona Sosyalîst a Yûgoslavyayê di sala 1992an de parçe bû, jêr-komarên Serbistan û Montenegro ji nû ve Komara Federal a Yûgoslavya yê ava kirin. Lê belê Neteweyên Yekbûyî û çend dewletan (di nav wan de Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê) qebûl nekirin ku dewleta nû wek cîgirê Yûgoslavyayê nas bikin û piştî guhertina rejîmê di çiriya pêşîn a wê salê de heta 1ê çiriya paşîn a 2000an ew dewleta nû nebû endamê Neteweyên Yekbûyî. Di salên 1990î de, Komara Federe ya Yûgoslavyayê tevlî şerên Yûgoslavyayê bû.

Di 4ê sibata 2003an de, her du komarên mayî yên Komara Federal a Yûgoslavyayê veguherî konfederasyona bêber a Yekîtiya Serbistan û Montenegro. Di salên 1990an de, dewlet ji hêla siyasî ve her ku diçe ji hev dûr ketibûn û Montenegro serxwebûna xwe ji Belgradê bi dest xist, bi sembolî bi danasîna ala nû û roja neteweyî di sala 2004an de.

Di 21ê gulana 2006an de li Montenegroyê referandûmek li ser wê yekê hat kirin ku ew welat ji yekîtîya bi Serbistanê re derkeve û bi temamî serbixwe bibe yan na. Di encamê de %55.4 dengên xwe dan serxwebûnê. Di 3ê hezîrana 2006ê de, Montenegro xwe serbixwe ragihand û paşê yekîtî bi defakto bidawî bû. Di 5ê hezîrana 2006ê de, Serbistanê serxwebûna xwe ji Yekîtiyê ragihand, ku bi vî awayî hat hilweşandin.

Erdnîgarî

Rûbera Serbistan û Montenegro 102,350 km² bû. Montenegro ji Serbistanê pir piçûktir e û li başûrê rojavayê Serbistanê ye. Montenegro ber bi Deryaya Adriyatîk ve 19,9 mîl dirêjahiya peravê heye dema ku Serbistan girtî ye. Serbistan, ji bilî Kosovayê, bi giranî ji deşt û girên nizm pêk tê. Li aliyê din Kosova û Montenegro xwedî dîmeneke pir çiyayî ne.

Bajarê herî mezin ê welêt paytexta Serbistanê, Belgradê bû, bi 1,711,800 niştecîhan. Ti bajarek din bi mezinahiya xwe nêzîk nebû û ji bajarên din ên herî mezin ên welêt, Novî Sad, Niš, Priştîna, Kragujevac û Podgorica (li Montenegro), yek ji 200,000 niştecîh zêdetir nebû.

Siyaset

Parlamena ku kursiyê wê li Belgradê bû, 126 endam bû; 91 ji Serbistanê û 35 ji Montenegro. Dadgeha Destûra Bingehîn li Podgorica bû. Di îlona 2004an de, sembolên kevn ên sosyalîst bi ala nû û sirûda neteweyî "Boze Pravde" (li Serbistanê) hatin guhertin. Di 3ê nîsana 2003'an de, welat bû 45emîn dewleta endamê Konseya Ewropayê.

Demografîk

Serbistan û Montenegro 10,8 mîlyon rûniştevan bûn ku tenê 660,000 li Montenegro dijiyan. Serb û Montenegrin gelê Slaviya Başûr e ku Dêra ortodoks in û bi Zimanê serbî diaxivin.

200.000 Sirb li Montenegro dijîn. Li eyaleta Kosovayê ya Serbistanê, albanên Kosovayê piranî ne û misilman in ku zimanê wan ê albanî ye. Li parêzgeha Vojvodîna ya bakurê Serbistanê, nifûsa %70 Serb e, komên din ên sereke bi giranî Mecar û Kroatî ne. Piraniya nifûsa Serbistan û Montenegro ji Serban pêk tê bi 67,5%, Alban 18%, Montenegrî 7%, Mecar 3,5% û yên din 5%.

Aborî

Her dewletek siyaset û pereyên xwe yên aborî hebû. Li Serbistanê dînarê Serbî (CSD) û Montenegro jî ewro bû. Yûgoslavyaya bermayî di destpêka salên 1990î de rastî krîzeke aborî ya giran hat û wê demê di dema hebûna xwe de yek ji welatên feqîr ê Ewropayê bû. Di sala 2002an de dahata netto ya her niştecikî mehê dora 149 ewro bû. Berê, Montenegro tenê dora 70% ji asta aborî û civakî ya Serbistanê hebû, lê niha hem mûçeyên navîn û hem jî mûçeyên teqawîdan du caran ji ya Serbistanê bilindtir in. Serbistan bi sûcên organîze re pirsgirêkên mezin hebûn, ku wekî rêjeya nifûsa welêt yek ji mezintirînên cîhanê dihat hesibandin. Mafya li ser aboriyê zexm girtibû û bi dehsalan li welêt şekil da siyasetê.

Mijarên têkildar

• Yûgoslavya
• Montenegro
• Serbistan