Here naverokê

Derbeya 27ê gulana 1960an li Tirkiyeyê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Guhartoya 16:18, 27 gulan 2022 ya ji aliyê Sayit25 (gotûbêj | beşdarî) (Bi rêya wergerandina rûpela "27 Mayıs Darbesi" hat çêkirin) ve
(cudahî) ← Guhartoya kevintir | Guhartoya niha (cudahî) | Guhartoya nûtir → (cudahî)
Endamên Komîteya Yekîtiya Neteweyî
# Nav Wezifeya di 27'ê vGulanê 1960'ta görevi Sonraki görevi
1 Orgeneral Cemal Gürsel İzmir'de zorunlu izinli 26 Ekim 1961'de Cumhurbaşkanı
2 Tuğgeneral İrfan Baştuğ Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı 12 Eylül 1960'ta trafik kazasında öldü
3 Tuğgeneral Sıtkı Ulay Harp Okulu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
4 Tümgeneral Cemal Madanoğlu KKK Lojistik Başkanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi (Katılmadan istifa)
5 Kurmay Albay Ekrem Acuner KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
6 Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu KKK Harekât Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
7 Kurmay Albay Mucip Ataklı Kara Harp Akademisi öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
8 Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi Hava Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
9 Kurmay Yarbay Vehbi Ersü 43.Süvari Alay II. Grup Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
10 Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak 1. Ordu Topçu Komutanlığı 608. Topçu Taburu Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
11 Kurmay Yarbay Kadri Kaplan Millî Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği Harekât Subayı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
12 Kurmay Yarbay Suphi Karaman KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
13 (Kurmay) Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu Kara Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
14 Kurmay Albay Osman Köksal Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
15 Kurmay Albay Fikret Kuytak KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
16 Kurmay Albay Sami Küçük Genelkurmay V. Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
17 Kurmay Yarbay Sezai Okan Genelkurmay Başkanlığı Pl. ve Prens. Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
18 Orgeneral Fahri Özdilek 1. Ordu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
19 Kurmay Binbaşı Mehmet Özgüneş 61.Tümen Topçu Komutanlığı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
20 Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür Deniz Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
21 Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya 3.Zırhlı Tugay Piyade Tabur Konumtanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
22 Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat Hava Harp Akademisi öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
23 Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız 4.Tümen 13.Topçu Taburu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
24 Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler Genelkurmay Başkanlığı Özel P.P.Şubesi Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
25 Kurmay Albay Alparslan Türkeş KKK NATO Şubesi Müdürü 13 Kasım 1960'ta Yeni Delhi hükûmet müşaviri
26 Kurmay Yarbay Orhan Kabibay 13 Kasım 1960'ta Brüksel hükûmet müşaviri
27 Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı 13 Kasım 1960'ta Meksiko hükûmet müşaviri
28 Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu 13 Kasım 1960'ta Stokholm hükûmet müşaviri
29 Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan 13 Kasım 1960'ta Lizbon hükûmet müşaviri
30 Tank Binbaşı Muzaffer Karan Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı 13 Kasım 1960'ta Oslo hükûmet müşaviri
31 Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce 13 Kasım 1960'ta Kopenhag hükûmet müşaviri
32 Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu Genelkurmay Başkanlığı Muhafız Taburu Komutanı 13 Kasım 1960'ta Kabil hükûmet müşaviri
33 Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal 13 Kasım 1960'ta Tel-Aviv hükûmet müşaviri
34 Kurmay Binbaşı Dündar Taşer 13 Kasım 1960'ta Rabat hükûmet müşaviri
35 Kurmay Yüzbaşı Numan Esin 13 Kasım 1960'ta Madrid hükûmet müşaviri
36 Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer 13 Kasım 1960'ta Lahey hükûmet müşaviri
37 Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ 13 Kasım 1960'ta Tokyo hükûmet müşaviri
38 Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er 13 Kasım 1960'ta Trablusgarp hükûmet müşaviri

Derbeya 27'ê Gulan,[1] yekemîn derbeya leşkerî ya di di 27'ê Gulana 1960'an de li dîroka Komara Tirkiyeyê pêk hat. [2] Her wiha wek Êrîşa Leşkeriya 27'ê Gulanê [3] an jî Şoreşa 27'ê Gulanê [4] tê binavkirin. Derbe ne tenê di nava zincîreya fermandariyê de pêk hat, di bin fermandariya Orgeneral Cemal Madanoğlu de bi planên 37 efserên pilebilind hat kirin. Mewziyên krîtîk ji aliyê leşker û çekên di destê van efseran de, pêşî bi bêbandorkirina asta fermandariya artêşê hatin girtin. Serokomar Celal Bayar, Serokwezîr Adnan Menderes û hin endamên hikûmetê hatin girtin. 235 general û derdora 3500 efser (piranî albay, yarbay, serdar) teqawît bûn, 147 mamosteyên zanîngehê ji kar hatin avêtin[5] û hin zanîngeh hatin girtin. Herwiha 520 hekîm û dadger ji kar hatin dûrxistin.[6] [7]

Paşbingeh

Daxuyaniya Kongreya CHPê û Armancên Yekem

XIV a CHP'ê di sala 1959'an de, di kongreyê biryar hat dayîn ku ji bo hin guhertinên bi lezgînî hewcedariya welat bi wan heye ku hewl bên dayîn. Tê îdiakirin ku deklerasyona bi navê "Daxuyaniya Hedefên Destpêkê" hatiye amadekirin û bingeha Destûra Bingehîn a 1961 pêk aniye. Sernavên di nivîsa rojnameyê de wiha ne:

1. Tedawiya Wekhev, 2. II. Parlamento, 3. Dadgeha Makezagonê, 4. Pêvajoya Nûnertiya Rêjeyî, 5. Avakirina Dadgeha Bilind a Dadweran, 6. Rêziknameya Qanûna Karmendan, 7. Avakirina rejîmeke çapemenî ya ji bindestiya bêpar, 8. Xweseriya zanîngehê, 9. Garantîkirina prensîbên Ewlekariya Civakî û Dadweriya Civakî, 10. Avakirina Konseya Aborî ya Bilind. [8]

Derbe

[[Dosya:MBKTürkeş.jpg|thumb|267x267px| Alparslan Turkeş ku daxuyanî xwend.]]

"Sevgili vatandaşlar! Dün gece yarısından itibaren, bütün Türkiye'de, deniz-hava-kara Türk Silahlı Kuvvetleri, el ele vererek, memleketin idaresini ele almıştır. Bu hareket, Silahlı Kuvvetlerimiz'in müşterek işbirliği sayesinde, kansız başarılmıştır! Sevgili vatandaşlarımızın sükûn içinde bulunmalarını ve resmi sıfatı ne olursa olsun hiç kimsenin sokağa çıkmamalarını rica ederiz."

— Darbe sabahı radyodan okunan ilk bildiri.
Millî Birlik Komitesi üyeleri
# İsim 27 Mayıs 1960'ta görevi Sonraki görevi
1 Orgeneral Cemal Gürsel İzmir'de zorunlu izinli 26 Ekim 1961'de Cumhurbaşkanı
2 Tuğgeneral İrfan Baştuğ Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı 12 Eylül 1960'ta trafik kazasında öldü
3 Tuğgeneral Sıtkı Ulay Harp Okulu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
4 Tümgeneral Cemal Madanoğlu KKK Lojistik Başkanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi (Katılmadan istifa)
5 Kurmay Albay Ekrem Acuner KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
6 Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu KKK Harekât Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
7 Kurmay Albay Mucip Ataklı Kara Harp Akademisi öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
8 Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi Hava Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
9 Kurmay Yarbay Vehbi Ersü 43.Süvari Alay II. Grup Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
10 Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak 1. Ordu Topçu Komutanlığı 608. Topçu Taburu Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
11 Kurmay Yarbay Kadri Kaplan Millî Savunma Bakanlığı Genel Sekreterliği Harekât Subayı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
12 Kurmay Yarbay Suphi Karaman KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
13 (Kurmay) Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu Kara Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
14 Kurmay Albay Osman Köksal Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
15 Kurmay Albay Fikret Kuytak KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
16 Kurmay Albay Sami Küçük Genelkurmay V. Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
17 Kurmay Yarbay Sezai Okan Genelkurmay Başkanlığı Pl. ve Prens. Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
18 Orgeneral Fahri Özdilek 1. Ordu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
19 Kurmay Binbaşı Mehmet Özgüneş 61.Tümen Topçu Komutanlığı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
20 Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür Deniz Harp Akademisi öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
21 Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya 3.Zırhlı Tugay Piyade Tabur Konumtanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
22 Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat Hava Harp Akademisi öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
23 Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız 4.Tümen 13.Topçu Taburu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
24 Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler Genelkurmay Başkanlığı Özel P.P.Şubesi Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi
25 Kurmay Albay Alparslan Türkeş KKK NATO Şubesi Müdürü 13 Kasım 1960'ta Yeni Delhi hükûmet müşaviri
26 Kurmay Yarbay Orhan Kabibay 13 Kasım 1960'ta Brüksel hükûmet müşaviri
27 Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı 13 Kasım 1960'ta Meksiko hükûmet müşaviri
28 Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu 13 Kasım 1960'ta Stokholm hükûmet müşaviri
29 Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan 13 Kasım 1960'ta Lizbon hükûmet müşaviri
30 Tank Binbaşı Muzaffer Karan Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı 13 Kasım 1960'ta Oslo hükûmet müşaviri
31 Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce 13 Kasım 1960'ta Kopenhag hükûmet müşaviri
32 Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu Genelkurmay Başkanlığı Muhafız Taburu Komutanı 13 Kasım 1960'ta Kabil hükûmet müşaviri
33 Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal 13 Kasım 1960'ta Tel-Aviv hükûmet müşaviri
34 Kurmay Binbaşı Dündar Taşer 13 Kasım 1960'ta Rabat hükûmet müşaviri
35 Kurmay Yüzbaşı Numan Esin 13 Kasım 1960'ta Madrid hükûmet müşaviri
36 Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer 13 Kasım 1960'ta Lahey hükûmet müşaviri
37 Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ 13 Kasım 1960'ta Tokyo hükûmet müşaviri
38 Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er 13 Kasım 1960'ta Trablusgarp hükûmet müşaviri
Adnan Menderes yekem û tekane serokwezîrê Tirkiyê ye ku hatiye îdamkirin.

Konseya Ewlekariya Neteweyî

Lijneya Giştî ya Meclisa Parastina Neteweyî ku berê bi biryarname û zagonên curbecur ji bo diyarkirina polîtikayên ewlehiya neteweyî ya welêt hatibûn avakirin, di sala 1961'an da di bin navê Lijneya Ewlehiya Neteweyî da hatin avakirin.[9]

Nirxandinên

Celal Bayar (Serokkomar):

Û dîsa gumana min tune ku eger 27'ê Gulanê serkeftî nebûya û nehata çêkirin, ne cûntayên di nava artêşê de ava bibûna, ne midaxeleyên 12ê adarê, 12ê îlonê dê bihatana kirin, ne jî dê demokrasî ji holê rabûna. [10]

Hin encamên serdemê

  • Dadgeha Destûra Bingehîn : Di 22'ê Nîsana 1962'an de Qanûna Dadgeha Destûra Bingehîn hat qebûlkirin û di 20'ê Kanûnê de dest bi karê xwe kir. Meclîsa Damezrîner; biryara avakirina Dadgeha Destûra Bingehîn da ku çavdêriya destûrîbûna qanûnan bike. [11]
  • Desteya Bilind a Dadweran
  • Rêxistina Plansaziya Dewletê
  • Saziya Radyo û Televîzyona Tirkiyeyê
  • Senatoya Komarî
  • TUBITAK
  • Navenda Hinardeya Pêşxistinê
  • Navenda Hilberîna Neteweyî
  • 27ê Gulanê Roja Azadî û Destûra Bingehîn
  • Saziya Xêrxwaziya Leşkerî

Çavkanî

  • Elî Fuad Başgil (werger. Mehmet Ali Sebük û İsmail Hakkı Akın), Şoreşa 27ê Gulanê û Sedemên Wê, Çapxaneya Celtüt, 1966. ISBN 975-7747-49-1
  • Dundar Seyhan, Mirovê Di Siyê de, Çapxaneya Nurettin Uycan, 1966.
  • Sıtkı Ulay, 27 Gulan 1960 Harbiye Weapons Per - Bîranînên Orgeneral Sıtkı Ulay, Kitapçılık Ticaret Ltd. Şti. Sti. Weşan, Rêzeya Klûba Pirtûka Êvarê, 1968.
  • Orhan Erkanli, Bîranîn. . . Problems. . . Kesên Berpirsyar - 27 Gulan 1960 - 12 Adar 1971 Tirkiye , Çapxaneya Baha, 1972.
  • Haydar Tunçkanat, Şoreşa 27 Gulan 1960 (Ji Diktatoriyê Berbi Demokrasiyê), Weşanxaneya Çaglayan, 1996.
  • Hulusi Turgut, Bîranînên Türkeş - Dance of Falcons, ABC, 1995.
  • Celal Bayar (m. Yücel A.Demirel), Rojnivîska Girtîgeha Kayseriyê, Weşanxaneya Çand û Hunerê ya Yapı Kredi, 1999.
  • Numan Esin, Şoreş û Demokrasî - Bîranînên 27 Gulan, Doğan Kitap, 2005. [12] [13]
  • Mehmet Şukran Özkaya, Gav bi Gav, 27 Gulan, Weşanên Pêşketî, 2005.
  • Talat Aydemir, Bîranînên Talat Aydemir, Weşanên Klûba Pirtûkan a Êvarê, 1968.
  1. ^ "27 Mayıs 1960'ta yapılan askerî darbe ile sona erdi, URL erişim tarihi: 13 Haziran 2008". Ji orîjînalê di 12 Haziran 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 12 Haziran 2008. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  2. ^ Sakallıoğlu, Ümit Cizre. "Parameters and Strategies of Islam-State Interaction in Republican Turkey." International Journal of Middle East Studies, Vol. 28, No. 2 (May, 1996), pp. 231-251. Cambridge University Press. Girêdana arşîvê 2016-08-18 li ser Wayback Machine URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008.
  3. ^ Jacob M. Landau, Radical Politics in Modern Turkey, BRILL, 1974. ISBN 9-0040-4016-1 "The 1960 Military Intervention and the 1961 Constitution" bölümü.
  4. ^ "TBMM.gov 27 Mayıs ihtilali ile ülke yönetimine el koyan askerî güç, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008". Ji orîjînalê di 2 Mayıs 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 Mayıs 2008. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  5. ^ "Üniversiteler öğretim üyelerinden bâzılarının vazifelerinden affına ye bâzıîarınin diğer fakülte ve yüksek okullara nakline dair Kanun" (PDF). Ji orîjînalê (PDF) di 1 Ocak 2014 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 31 Aralık 2013. {{cite web}}: |url-status=hayır ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  6. ^ "Mümtaz'er Türköne, "27 Mayıs'ın hesabı ", 27 Mayıs tarihli Zaman gazetesi, URL erişim tarihi: 27 Mayıs 2010". Ji orîjînalê di 30 Mayıs 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 27 Mayıs 2010. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  7. ^ "Eski Meclis Başkanı Ferruh Bozbeyli, "Cunta, en büyük tasfiyeyi yargıda ve orduda yaptı" 30 Mayıs tarihli Zaman gazetesi, URL erişim tarihi: 30 Mayıs 2010". Ji orîjînalê di 3 Haziran 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 31 Mayıs 2010. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  8. ^ a.g.e. c. 3, s. 366, 367. {{cite book}}: Di çavkaniyê de parametreya nenas: |coauthor= (alîkarî)
  9. ^ "Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği". Millî Güvenlik Kurulu. Ji orîjînalê di 21 Ekim 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 Mayıs 2010. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  10. ^ "'Celâl Bayar'ın dillerinden darbenin Anatomisi'". Akşam. 5 Kasım 2006. Roja gihiştinê 10 Temmuz 2008. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |date= (alîkarî)
  11. ^ "Anayasa Mahkemesinin Tarihçesi". TC Anayasa Mahkemesi. Ji orîjînalê di 1 Temmuz 2009 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 14 Haziran 2008. {{cite web}}: |url-status=evet ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date= û |archive-date= (alîkarî)
  12. ^ "Tarih yaratan adam olma kararı". Radikal. 20 Mayıs 2005. Ji orîjînalê di 13 Ağustos 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 Haziran 2008. {{cite web}}: |url-status=hayır ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date=, |date=, û |archive-date= (alîkarî)
  13. ^ "27 Mayıs ve hatıratlar…". Yeni Şafak. 2 Haziran 2005. Ji orîjînalê di 7 Temmuz 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 Haziran 2008. {{cite web}}: |url-status=hayır ne derbasdar e (alîkarî); Nirxên tarîxê kontrol bike: |access-date=, |date=, û |archive-date= (alîkarî)
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Derbeya_27ê_gulana_1960an_li_Tirkiyeyê&oldid=1086011" hatiye standin.