Împeratoriya Hexamenişî
Paytext |
32°Bk, 43°Rh | |
Zimanên fermî |
|
|
Zimanên tên bikaranîn |
|
|
Rêveberî | Keyîtî | |
Avakirin | ||
• | Dema avakirinê | 550 BCE (Julian) |
• | Dema hilweşînê | 330 BCE |
• | Rûerd | 5.500.000 kîlometre çargoşe (500 b.z.) ![]() |
Gelhe | ||
• | Giştî | 17.000.000 (500 b.z.), 35.000.000 (500 b.z.) ![]() |
![]() | Tu dikarî vê gotarê ji gotarên wekhev ên Wîkîpediyayên elmanî, mecarî û frensî bi riya wergerê berfireh bikî.
Ji bo dîtina rêzikên wergerandinê pê li [nîşan bide] bike.
|
Împeratoriya Hexamenişî (bi farsî: شاهنشاهی هخامنشی; bi latînî: Imperium Achaemenidarum) împeratorî ya mezina neteweyên îranî bûye (559 b.z.–330 b.z.) ko piştî herifyana desthilata pêştir ya neteweyên îranî, Med anko Mîdiyan, desthlata banî ya Îranê girt destê xwe. Di dîroka kevin da ew împeratorî mezintirîn, xurttirîn û berfirehtirîn emperatorî bûye. Demezrênerê Hexamenişiyan Kûrûş bû. Navê împeratorî û Xanedana Hexamenişî anko Exmînî (bi farsiya kevn: 𐏃𐎧𐎠𐎶𐎴𐎡𐏁𐎡𐎹; bi yewnaniya kevn: Ἀχαιμενίδαι; bi latînî: Achaemenidae) ji damezrênerê xanedaniyê, Hexameniş (bi farsiya kevn: 𐏃𐎧𐎠𐎶𐎴𐎡𐏁; bi yewnaniya kevn: Ἀχαιμένης, bi latînî: Achaemenes) e.
Li deman demekê, desthilata wê li aliyê rojhilatê digehişt Efxanistan û Pakistana niha, li aliyê Bakurê rojhilatê digehişt Asyaya Navîn, li aliyê Bakurê Rojhilat digehişt peravên Deryaya Reş, li rojava digehişt tevaya Anatolî û parek ji nîvgizirta Balkanê, tevaya welatên rojhilata navîn mîna Îraq, Sûrî, Ordin, Libnan, Felestîn, Israîl, nîvgizirta Erebî, Misir û parek ji welatê Lîbyayê. Rûberê emperatorî ya Hexamenişiyan nêzî 7.5 milyon kîlometirên çargoşe bû.
Ev împeratorî wekî serhildanekê dijberî împeratorî ya Mîdiyan hat avakirin û bi qasekî xurt û bihêz bû ko du caran nêzîk bû tevaya Yewnana Kevin bigirt. Li dawiyê jî liser destê Eskenderê Mekedonî herifya. Leşkirê Îskender paytextê Hexamenişiyan, Parsa anko Persepolîs (iroj Textê Cemşîd) şewitand.
Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Girêdanên derve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
![]() | Ev gotar şitlekê girêdayî têkildarî dîrokê ye. Ji bo guherandina naveroka gotarê, tu dikarî beşdarî Wîkîpediyayê bibe. |