Mewlanzade Rifat Beg
Mewlanzade Rifat Beg (jdb. 1869, Stembol - m. 1930, Heleb), rojnamevan û helbestvanekî osmanî-kurd bû, malbata wî li Silêmanî çêbû û ji Mewlana Xalidê Kurdî re peyrew bû.
Jiyana berê û malbat[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Ji kalikê Mewlanzade re Mihemed Beg [1] digotin ew yek ji kesayetên navdar ê Silêmanî bû û ji Mewlana Xalidê Kurdî bû, bavê Mewlanzade Ebdurrehman Nacim Efendî bû ku li navçeya Şehrezûr a Silêmanî ji dayik bû, Ebdurrehman ket nav kargêriya sivîl a Osmanî û bû serokê Dadgeha Parêzgeha Diyarbekirê û piştra serokê Dadgeha Temyîzê ya Beyrûdê, ew jî helbestvan bû û di 1895an de li Xarpêtê mir. Jina Mewlanzade Nuriye Ulviye Mevlan Civelek bû.[2]
Rojnamevanî û sirgûn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Mewlanzade Rifat Beg yek ji rojnamevanên herî berbiçav û pir xwendî ya Împeratoriya Osmanî bû. Ew xwedan û sernûserê rojnameya Serbestî û hevalê rojnamevanê kuştî Hasan Fehmi bû. Wî piraniya jiyana xwe li sirgûnê derbas kir ku Fransa, Yemen, Misir, Sûriye û Yewnanistan jî di nav de. Dijberê Ebdulhemîd II ew di destpêkê de endamê komîteya navendî ya Ciwantirk bû lê pişt re yek ji wan rexnegirên wê yên herî germ û paşê jî endamê partiya Liberal Entente bû. Ew di nav çend kesayetiyên giştî yên dewleta Osmanî de bû ku polîtîkayên CUPê li dijî Ermeniyan şermezar dikir, û not kir ku dersînorkirinên hatine kirin ji hêla Ciwantirk ve bi rengekî sîstematîk wekî navgînek ji bo çareserkirina pirsa Ermeniyan bi jenosîdê hate plan kirin.
Mewlanzade li dijî Mustafa Kemal Atatürk jî derket û wekî yek ji lîsteya sedûpênciyan hat binav kirin. Ew di sê serdemên cûda de dijber bû, yekem li dijî Ebdulhemîd II, duyem li dijî Îtihad û Tereqî û sêyem jî li dijî Atatürk.
Neteweparêziya kurdî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Wî bi berfirehî lobî ji inglîzan, fransî û yewnanan re kir ku piştgiriyê bidin damezrandina Kurdistanek serbixwe. Wî di vê armancê de bi Dimitrios Gounaris re civiya. Mevlanzade di heman demê de endamek navdar ê Cemiyeta Tealiya Kurd bû û Çardeh nuqteyên Woodrow Wilson parast ku li gorî wan hemî mafên neteweyên di nav Împeratoriya Osmanî de têne hesibandin.Mevlanzade Rifat di heman demê de wekî têkiliya di navbera Kurdên li Xoybûn û Ermeniyan de xebitî. Ew hevalê nêzîkê Celadet Alî Bedirxan û Sureya Bedirxan bû ku wî gotarên wî weşandin.Ew berdevkên fermî yê serokê Cemiyeta Tealiya Kurd Seyîd Ebdulqadir bû.
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ "Salvegera 110an a Rojnameya Serbestî". Çandname. 26 çiriya paşîn 2018. Roja gihiştinê 9 çiriya pêşîn 2022.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (lînk) - ^ "İflah olmaz bir Osmanlı aydını: Gazeteci ve siyasetçi yanıyla Kürt Mevlanzade Rıfat (1)". Independent Türkçe (bi tirkî). Roja gihiştinê 9 kanûna paşîn 2021.