Peymana Versayê

William Orpen: The Signing of Peace in the Hall of Mirrors.Navîşandina peymanê di galeriya neynikên Qesra Versayê di sala 1919an de.

Peymana Versayê di 28'ê hezîrana 1919'an de di navbera Împeratoriya Almanî de ji aliyekî ve û Fransa, Keyaniya Yekbûyî, Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê  û hevalbendên wan ji aliyê din ve hate navîşandin û di asta dadweriya navneteweyî de Şerê Cîhanî yê Yekem bi dawî bû. Peymana aştiyê di Konferansa Aştiyê ya Parîsê di sala 1919an de li Qesra Versayê ji aliyê Hêzên Hevalbend û Hevbeş ve bêyî ku Almanya tevli bibe hat gotûbêjkirin. Navîşandina wê peymanê di heman demê de çalakiya damezrandina Civaka Neteweyan bû.

Di 11ê çiriya paşîn, 1918 de, agirbesta Compiègne şerê Şerê Cîhanî yê Yekem bi dawî kir, lê ne rewşa şer. Destûr nedan şandeya alman ku beşdarî danûstandinan bibe, yên ku heta gulana 1919an dom kir, lê tenê karîbû di dawiyê de bi şandinên nivîskî çend guhertinên naveroka peymanê bi dest bixe.Di peymanê de hate gotin ku Almanya û hevalbendên wê yekane berpirsyarê destpêkirina şerê cîhanî ne û wan neçar dike ku erdên xwe bidin, bêçekkirin û tezmînetê bidin hêzên serketî.Piştî pêşnêriyê, Almanya peymanê li Salona Neynikan li Versayê bi protestoyê navîşand . Ji bilî Almanya, DYA, Brîtanya Mezin û Fransa, Îtalya, Japon , Belçîka, Bolîvya, Brezîl, Kûba, Ekuador, Yewnanistan, Guatemala, Haîtî, Hecaz, Hondûras, Lîberya, Nîkaragûa, Panama, Perû, Polonya , Portûgal, Romanya, Keyaniya Yugoslavyayê, Siyam, Çekoslovakya û Ûrûgûay jî peymanê navîşandin.Çînistana ku ji sala 1917’an û vir ve bi Almanyayê re di nava şer de bû, peyman ne navîşand. Kongreya Dewletên Yekbûyî jî di sala 1920an de pesindkirina peymana Versayê ne pejirand. DYA tevlî Civaka Neteweyan nebû û di sala 1921ê de bi Almanyayê re aştiyeke cuda pêk anî, Peymana Berlînê.

Di 10ê Îlona 1919an de Peymana Saint-Germainê bi Komara Awistiryaya Alman re, di 27ê çiriya paşîn a 1919an de Peymana Neuilly-sur-Seineyê bi Bulgaristanê re, di 4ê hezîrana 1920an de Peymana Trianonê bi Mecaristan û di 10ê tebaxa 1920an de Peymana Sevrê bi Împeratoriya Osmanî re bûn .

Piranîya Almanan Peymana Versayê ji ber mercên ku dijwar xuya dibûn û awayê çêbûna wê, wek dîktatek ne rewa û rûreş dihesiband.Bi taybetî, rastgirên tundraw di Komara Weimarê de ev bikar anî da ku neteweperestî û rovanşîzm bikin . Peyman di nav hevdem ên hêzên serket de jî gelek rexnegir dîtin, û dîroknasên paşîn ev peyman yek ji sedemên Şerê Cîhanê yê dîtin. Peyman di nav nûnerên hevdem ên hêzên serketî de jî gelek rexnegiran dîtin, û paşê dîroknas peyman wekî yek ji sedemên Şerê Cîhanî yê Duyem dîtin. Ji hêla din ve, di lêkolîna nûtirîn de, peyman kêmtir nebaş tête nirxandin.