Maroko

المغرب al-Maghrib
المملكة المغربية al-Mamlaka al-Maghribiyya
Keyaniya Meẍribê Merakeş
(Ala) (Nîşan)
Sirûda netewî: Hymne Chérifien
Zimanên fermî	Erebî Amazigh
Paytext	Rabat 34°02′Bk 06°51′Ra
Bajarê mezin	Kazablanka
Sîstema siyasî	Keyîtî
- Key  - Serekwezîr	Mihemedê Şeşem (ⵎⵓⵃⵎⵎⴷ ⵡⵉⵙⵙ ⵚⴹⵉⵚ, محمد السادس) Aziz Akhannouch (ⵄⴰⵣⵉⵣ ⴰⵅⵏⵓⵛ, عزيز أخنوش)
Rûerd  - Giştî  - Av (%)	710.850 km2 0,056
Gelhe  - Giştî (2009)  - Berbelavî	31.671.474 kes 70,9 kes/km2
Serxwebûn	- 2ê adarê 1956an ji Fransayê, - 7ê nîsanê 1956an ji Spanyayê
Dirav	Derhemê mexribî
Dem	GMT+1
Nîşana înternetê	.ma
Koda telefonê	+212

Maroko, Merakeş, Meẍrib (bi erebî: المغرب al-Maghrib) an jî bi navê xwe yê fermî Keyaniya Meẍribê (bi erebî: المملكة المغربية al-Mamlaka al-Maghribiyya) welatekî ereb ye û bakurê Afrîkayê ye. Perava wê li ser Okyanûsa Atlantîk e û bi rêya Dertenga Çiyayê Tariq digehit Deryaya Spî. Hevsiyên Marokoyê ev in: li rojhilatê Cezayir, li bakur (bi rêya Dertenga Çiyayê Tariq) Spanya û li başûr Sahraya Rojava (navçeya xetxetî li ser nexşeyê) û Morîtanya. Ji tevaya welatên Afrîkayê tenê Maroko endama Yekîtiya Afrîkayê nîne. Ew ne endama Rêkxistiya Konferansa Îslamî ye jî. Paytextê welatî bajarê Rabat e. Rûniştvanên Marokoyê ereb in û welatê Marokoyê bi zimanê erebî fermî ye. Diravê wê Derhemê Mexribî ye.

Nav

Navê welatî bi zimanê erebî el Memleket el-Mexribiye bi ramana Keyaniya Rojavayê dihêt. Di gelek zimanan da, mîna zimanên Ewropayî, dibêjin vî welatî Maroko. Ev nav ji navê bajarê Merakiş, paytextê kevin yê welatî, hatiye.

Dîrok

Mexriba romanan û piştî wan

Bi bazirganiya Finîkiyan, Mexrib hêdîhêdî bû parçeyek ji herêma Deryaya Spî ya mezin.

Mexriba berberan

Ji serdema Nûkevirî were mirov li Mexribê dijîn. Berber an wekî çelengên siyasî yên wan dibêjin amazigh ji kevin da li vî welatî jiyane.

Dijastên Berber

Di 702 de Berbers ji artêşên îslamî û îslama xwe veguhestin. Dewletên fransî yên yekem di van salan de ava kirin, lê gelek hê jî ji aliyê derveyî hukumdar bûn, hinek ji wan beşek Umayedad Caliphate bûn ku piranîya bakur Afrîka Afrîkayê kontrol kirin Di 1056 de, emperyal Berber bû, lê di bin Maloriya Almoravid de , û ji bo pênc sed salan, Morocco ji hêla Berberê ve tê desthilatdar kirin: Almoravids (ji 1056), Almohads (ji 1174), Marînid (1296), û Wattasid (ji 1465).

Ev di dema malperên Almoravid û Almohad de bû ku piranîya Afrîkaya Başûr, Spanyayê û Portûreyê Bakurê kontrol kir. Di 1238-ê de, Almohad beşdarî destûra Misilman ya Spanyayê û Portûgal winda kir, paşê paşê el-Andalus. Malbata Marînid hewl da ku ew dîsa veguhestin, lê carî nabe. Di nav-1500s de, dewletek xurt hêzek li Morocco, di bin rêberiya Sa'adi ya ku li ser sedsala 1500-anî li başûrê Morocco ve hatibû avêtin. Sa'adi di 1554ê de Wattasid têk kir, û paşê jî ji hêla împaratoriyên Osmanî û Portugalî ve dişewitin. Di sala 1603 de nakokiyek serkeftî bû ku di dema demokrasiyê de ku di sala 1671'an de bi damezirandina xaniyê Awalite re ye, heta ku îro jî îro ji Morocco ye.

Di dema serhildanê de, Portugalî dîsa li ser Morocoyê bûbû, lê dîsa ji aliyê rêberên nû ve hat avêtin.

Nûnerê Ewropayê

Bi sedsala sedsala sedsala sedsala 1ê de, dema ku dema bandora Împaratoriya Osmaniyan de kêm bû, Fransa û Spanyayê dest pê kir ku li Fasê ye. Konferansa Algeciras (1906) ku piştî peymana Meksîkayê ya yekem peyda kir, di warê taybetmendiya Fransayê de (li Almanya dijberî), fermî û Peymana Fez (1912) hate parastin fransî fransî fransî.

Spanya desthilatdariya Înni (li başûr) û Tétan li bakurê desthilatdar kir.

Di salên 1920'î de Rif Berbers-Morocco, di bin rêberê Mihemed Abd el-Krim de desthilata fransî û spanyayê serhildan. Demokrasî ya Rifê di sala 1926 de di hêza hêza fransî / eskerî de ji aliyê hevpeymanê ve hate rûxandin.

Sedsala Bîstemîn

Maroko welatekê Ereb e ku heta serê sedsala 21emîn de bi awayekî xweser hebû. Lê li sala 1912ê ji aliyê Fransa û Spanyayê ve hate dagir kirin.

Serxwebûnî

Di sala 1953 fransî rêberê neteweperwer û sultan Mihemed Vê Yûsuf derxistî, lê komên neteweperestî û olî jî bang kir ku vegera wî. Fransî hat girtin, û Mihemed V 1 di sala 1955 de vegeriyan. Di 2 Adara 1956 de Morocco fransî serbixwe. Espanya spanyayê, ji bilî du herdukeyên Ceuta û Melilla, di sermawez 1956 de serbixweyek wergirt.

Mihemed Vê kurê wî Hesen II Bin Mohammed, di sala 1961ê de di mirina wî de serkeftî bû. Morocco di sala 1977 de di sala 1977 de desthilatdariyek destûra bingehîn bû. Hema Hesen II di 1999 de mirî bû, kurê wî sî-pênc salî, Mihemed VI VI-al- Hesen.

ser Sahara Rojava ye

Gava Spanyayê ji sala Sahara Spanyayê ji sala 1976-ê ​​ve hatibû veguhestin, Morocco li ser bakurê serweriya îdare kir. Dabeşên spanî yên başûrê Başûr, wekî Rojavayê Sahara , tê gotin ku serbixwe bûn, lê Morocco li Marchê ya Green. Di destpêkê de, Morocco li herêmê bi Mauritania veşartî, lê dema ku Mûratitania di 1979'an de derketin, Morocco tiştî kir. Rewşa herêma erdê pirsa ciddî ye, bi gelek saziyên navneteweyî mîna Neteweyên Yekbûyî wekî ew wek qada ne-self-desthilatdar, Komara Demokrat Demokrat a Sahrawî ye.

Demografîk

Belavbûna xelkên Marokanîyan

Nifûsa Fasê di sala 2021 de 37.271 mîlyon e. Di navbera kesên ku wek Ereb an Ereb-Berber û yên ku wek Berber didin nasîn de cudahiyên genetîkî nayên dîtin. Hin Fas bi zimanê axaftinê, bi tevliheviya têkiliyên malbatî/eşîrî/herêmî an jî bi her duyan xwe wekî Berberî didin nasîn. Fasê yên din xwe wekî Ereb-Berber didin nasîn, bi piranî li ser bingeha ku ew bi Erebî diaxivin an jî bi darê zorê bi Erebî diaxivin û/an nikanin Berberî diaxivin. Lê belê, ji ber Erebkirin û polîtîkayên wê, piraniya wan bawer dikin ku eslê wan Ereb ji Nîvgirava Erebî an jî Şam e. Gelek Fasê xwe wekî Berber an jî Ereb dihesibînin.

Girêdanên derve

 Li Wikimedia Commons medyayên di warê Maroko de hene.