Kurdiya jêrîn

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Kurdiya Başûrî hat beralîkirin)
Kurdiya jêrîn
Kurdî xwarig, kurdî
Welatên lê tê axaftin  Îran
 Îraq
Herêm  Kurdistan
Axiverên zimanê zikmakî 4 milyon heya 6 milyon be Kelhurî, Lekî û Hewramî diaxiwin
Malbata zimanî Zimanên hind û ewropî
Şiklê kevn
Kodên zimanî
ISO 639-3 sdh

Nexşeya Zaraveyên Kurdiya jêrîn

Kurdiya jêrîn yek ji zaravên zimanê kurdî ye.

Derbarê kurdiya jêrîn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kurdiya jêrîn/başûrî yek ji tayên zimanê kurdî ye ku pitir nêzî kurdiya navîn an soranî ye. Ji ber ku kurdiya jêrîn ketiye navbera farisî, lurî, soranî û hewramî taybetmendiyên xwe hene. Herwiha li gor ol û ayîn jî pitir kurdên yarsan û şî'e bi devokên jêrîn diaxvin. Îro pitir ji çar milyon kes bi kurdiya jêrîn diaxivin.

Devokên kurdiya jêrîn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Kirmaşanî: devoka sereke ya kurdiya jêrîn ku pitir li nav bajar û parêzgeha Kirmaşanê tê bikaranîn.
  • Kelhurî: pitir li bajarên Gîlan û Şabadê û Eywan tê bikaranîn.
  • Mayani: pitir li bajarên Kengawer û Sehna û Bêston û Esedabad tê bikaranîn.
  • Lekî: pitir li bajarên Leknişîna Kirmaşan û Luristanê mîna Hersîn û Elişter tê bikaranîn.
  • Feylî: pitir li Bexda, derdora Xaneqîn û Bedre tê bikaranîn.
  • Şêxbizinî: kurdên ku çen sed sal berî niha ji derdorên Kirmaşan û Silêmanî hatine veguhastin bo Anatolî û Tirkî û pitir li Heymane dijîn[çavkanî hewce ye].

Belavbûyîna kurdiya jêrîn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kurdiya jêrîn bêhtir li parêzgehên Kirmaşan û Îlamê tê axaftin. Li rojhilata Kurdistanê heremên Lekistan li parêzgeha Luristan û Bîcar li parêzgeha Sine jî jêrînaxiv in. Herweha ji Xaneqîn berev jêr de hevsînor digel parêzgehên Kirmaşan û Îlamê kurdiya jêrîn tê bikaranîn. Li Bakûrê Kurdistanê û Tirkyeyê jî li çend deveran devoka şêxbizinî tê axafitin.

Kurdiya kirmaşanî ligel zaravayên kurdî yên din[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kirmaşanî Soranî Kurmancî Zazakî Hewramî
Min Min Ez, Min Ez Amin, Min
Tu To Tu, te Ti, To To, Etû, Tû
Min kem Min dekem Ez dikim Ez kenu Amin/Min mekerû
Min çim Min deçim Ez diçim Ez Şonu Min milû
Fere, fire Zor Pir, Gelek, Zaf Zaf Zor/fira
Wit Got/Wit Got Vat Wat/vat
Îrenge, Îse Êsta Niha, Vêsta, Nika Nika îse
Hat- Hat- Hat- ame- ame-
Deng Bang, Deng Deng Veng Deng
Gewre, Qeü Gewre Gewre, Gir, Mezin Pîl Gore
Wa Ba Ba Va Va/Wa
Waran Baran Baran Varan Baran
Xeraw, Gen Xirap Xirab/genî Xirab Xirab

Mijarên têkildar[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]