Nemrûd (volkan)
| Nemrûd | |
|---|---|
 Zûnga volkana Nemrûdê li zivistanê | |
| Bilindayî | 2 948 m |
| Cih | Tetwan-Bidlîs, Bakurê Kurdistanê, Tirkiye |
| Koordînat | 38°37′0″Bk 42°14′0″Rh / 38.61667°Bk 42.23333°Rh |
|
Nexşeya cihan Bidlîs
  Nemrûd | |
| Cure | Stratovolkan |
| Çalakbûna dawî | 1692 |
Çiyayê Nemrûdê yan jî Stratovolkana Nemrûdê yek ji çiyayên bilind ên ku li Bakurê Kurdistanê ye û li navçeya Tetwana Bidlîsê ye. Çiyayê Nemrûdê dikeve rojavayê Gola Wanê. Çiyayekî volqanîkî ya razandiye û çalakiya wî ya dawî di sala 1441an de pêk hatiye. Bilindbûna çiyayê 2948 mêtre ye. Biştî sekana çalakiya volkanîkî, jiber daketina madeyên volkanê kortaleke li serê çiyayê pêk hatiye û piştre bi barina baran û berfê veguhestiye golê û Gola Nemrûdê ya îro derketiye holê.
Ji ber teqandina agirpijan (volkanan) çend golên kraterî li serê çiyayê peyda bûne. Ya balkêş ev e ku gola ava sar (Gola Nemrûdê) (şîn) û Gola Germ (kesk) her çiqas nêzikê hev bin jî av ên golan yek sar yek a din jî germ e.
Erdnîgarî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Stratovolkana Nemrûdê li Bakurê Kurdistanê li qeraxa rojavayê Gola Wanê ye û di; 38° 37' 10 firahiya bakur; 42° 14' 28 dirêjahiya rojhilat de çiyayekî volkanê ya razandiye ku 12e kîlomêtre li rojavayê navçeya Tetwan a Bidlîsê ye. Çiyayê Nemrûdê di navbera Gola Wanê, Deşta Mûşê, Gola Nazikê û Geliyê Bidlîsê de ye.[1]
Giştîve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Rûbera kaldera ku li çiyayê pêk hatiye 40 km² ye. Kratera Nemrûdê li Bakurê Kurdistanê di rêza yekemîn, li Ewropayê di rêza çaremîn û li Cîhanê de di rêza şazdemîn de ye. Di kelderayê de 5 gol, gelek dergehên lavê, lûleyên lavê, kaniyên germ û 6 şikeft hene.[2]
Gola Nemrûdê ya mezin bi awayê heyvê ye û rûbera wê 15 km² ye.[3] Bilindahiya golê ji asta deryayê 2247 mêtre û ji asta Gola Wanê jî 600 mêtre bilindahiya wî heye. Gola Kraterê ya Nemrûdê bi dirêjahiya 6 kîlometreyan di cîhanê de duyemîn gola kraterê ya herî mezin e. Stratovolkana Nemrûdê herî dawî di sala 1441ê de çalak bûye.[3] Tê pêşbînîkirin ku beriya teqîna herî dawî ya çiyayê bilindahiya Çiyayê Nemrûdê nêzîkî 4100 mêtre bûye. Pîştî teqînê ji ber hilweşînên navxweyî, lûtkeya herî bilind a çiyê daketiye 2935 mêtreyê.[3]
Bi teqîna Çiyayê Nemrûdê û herikîna maddeyên volkanîk lav û tufên Nemrûdê rê Geliyê Miradê ya kevin girtiye û bi çêbûna Deşta bilind ya Rewanê Gola Wanê çêbûye. Tûfa qalind a ku di qonaxa teqîn ên dawî de derketiye holê, rê Geliyê Bidlîsê girtiye û bi van çalakiyên dawî rê li ber herikîna ava Gola Wanê qut bûye.[3]
Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
- ↑ "Nemrut Dağı ve Nemrut Krater Gölleri - Tatvan Etkinlik Haberleri - Tatvan Kent Bilgileri". tatvan.net. Retrieved 2022-01-15.
- ↑ "Nemrut Dağı ve Nemrut Krater Gölleri - Tatvan Etkinlik Haberleri - Tatvan Kent Bilgileri". tatvan.net. Retrieved 2022-01-15.
- ↑ a b c d "Nemrut Dağı ve Nemrut Krater Gölleri - Tatvan Etkinlik Haberleri - Tatvan Kent Bilgileri". tatvan.net. Retrieved 2022-01-15.
Girêdanên derve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
- Nemrûd Girêdana arşîvê 6 îlon 2008 li ser Wayback Machine
- Nemrûd Bitlis
| Çiyayên herî bilind (4000 m û ber bi jorê ve) | Agiriyê Mezin (Ararat) (5137 m) · Qaş Mistara (4460 m) · Dînar (4409 m) · Qendîl (4356 m) · Kilunçî (4225 m) · Zerdekuh (4221 m) · Oştirankuh (4150 m) · Şah Şehîdan (4150 m) · Reşko (4135 m) · Cîlo (4116 m) · Gazînistan (4082 m) · Sîpanê Xelatê (4058 m) · Bin Rû (4000 m) · Pinbegall (4000 m) |   |
|---|---|---|
| Çiyayên bilind (4000-3000 m) | Heft Çeşme (3972 m) · Gerrih (3950 m) · Çihil Xişt (3950 m) · Heştad (3906 m) · Mîlî (3903 m) · Qalî Kuh (3901 m) · Agiriya Biçûk (3896 m) · Orta (3866 m) · Hezar Derrih (3862 m) · Kelar (3832 m) · Mor (Morr) (3807 m) · Qadîkuh (3800 m) · Weng (3800 m) · Herra (3800 m) · Sat (3794 m) · Qeredax (3752 m) · Belîş (3750 m) · Hesarî Rostê (3727 m) · Mîr (3724 m) · Siltan Eqzetû (3720 m) · Şêx Hemze (3710 m) · Minar (3701 m) · Başeq (3684 m) · Xurde (3676 m) · Espîrîz (3668 m) · Rîg (3661 m) · Tendûrek (3660 m) · Ewrînî Mezin (3650 m) · Gerîn (3645 m) · Çurrû (3635 m) · Bextiyar Şehab (3634 m) · Zerab (3625 m) · Salldarrun (3621 m) · Berdespî (3620 m) · Mungeşt (3613 m) · Berdereş (3608 m) · Derereş (3608 m) · Sumbul (3607 m) · Hellgurd (3607 m) · Mîşperwer (3606 m) · Egur (3596 m) · Şehîdan (3579 m) · Siyahkuh (3578 m) · Miwarit Baş Aladax (3510 m) · Ehmed Dilêre (3550 m) · Keşîş (3549 m) · Artoşt (Çadîr) (3537 m) · Arnas (Qeçiçe) (3537 m) · Çallkellax (3531 m) · Sebizkû (3527 m) · Buzmergsîr (3520 m) · Temender (3520 m) · Lîs (3520 m) · Wirrlagedîxî (3515 m) · Kîkî Nû (3512 m) · Serê Mirad (Aladax) (3510 m) · Xezeb (3505 m) · Heso Beşîr (3503 m) · Dallan (3492 m) · Herewîldaxî (3488 m) · Herawîl (Yayxît) (3486 m) · Bozî Sîna (3480 m) · Leçen (3479 m) · Bereyezdih (3479 m) · Qendîl (3468 m) · Gare (Qeredax) (3460 m) · Mafarun (3459 m) · Qarlî (3453 m) · Derrihdan (3450 m) · Siyahkuh (3450 m) · Kosey Mezin (3433 m) · Mere (3421 m) · Ewrînî Biçûk (3417 m) · Nîl (3415 m) · Mîkele Casûs (Mukus) (3414 m) · Mengene (3412 m) · Dalanik (3402 m) · Suxtih (3400 m) · Dalampirrs (3400 m) · Mesnabad (3395 m) · Sat (Samdî) (3394 m) · Şaho (3390 m) · Kosedax (3453 m) · Perro (3357 m) · Paltokan (3271 m) | |
| Çiyayên navîn (3000-2000 m) | Aydin (2973 m) · Şewant (2970 m) · Nemrûd (2948 m) · Çutele (Aqçeqere) (2940 m) · Kumana Hasan (2927 m) · Şaytan (2913 m) · Kavakî (Tosîk) (2904 m) · Ziyaret (2887 m) · Şeqşeq (2858 m) · Kebîrkuh (2790 m) · Kunekotir (2692 m) · Pîremegrûn (2620 m) · Karûx (2560 m) · Butîn (2534 m) · Manişt (2429 m) · Karer (2373 m) · Çavreş (2246 m) · Cûdî (2.114 m)[çavkanî hewce ye] | |
| Çiyayên nizim (2000-1000 m) | ||
| Çiyayên herî nizim (ji 1000 m kêmtir) | ||
 | Ev gotar şitlekê girêdayî têkildarî çiya an rêzeçiyayan ye. Ji bo guherandina naveroka gotarê, tu dikarî beşdarî Wîkîpediyayê bibe. |