Rio de Janeiro
Rio de Janeiro | |
|---|---|
Municipality of Brazil, paytext, bajarê mezin, bajarê hejmara wî ya niştecihan zêdeyî milyonekê, bajarê duyem ê herî mezin û megacity  | |
 | |
 Ala  Mertal | |
Rio de Janeiro li ser nexşeyê | |
  Rio de Janeiro | |
| Koordînat: 22°54'40"Bş, 43°12'20"Ra | |
| Parzemîn | Amerîkaya Başûr |
| Dûgel |  Brezîl |
| Beşa îdarî |
|
| Paytexta |
|
| Dema avabûnê | 11 adar 1565 |
| Rêvebir | |
| • Şaredar | Marcelo Crivella (2017–) |
| Rûerd | |
| • Giştî |
|
| • Bilindahî | 31 m |
| Gelhe | 6.775.561 (2021) |
| Dem | UTC-3 |
| Koda telefonê | 21 |
| Nîşana wesayîtê | RJ |
| Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Rio de Janeiro (
i/riːo dɑː ʒəˈneːjo/, Bilêvkirina portûgalî: [ˈʁi.u dʒi ʒɐˈnejɾu]); 
guhdar bike (alîkarî·info)), navê bajar bi tevahî: São Sebastião do Rio de Janeiro, bajarekê başurê rojhilata Brezîlê ye. Ev bajar mezintirîn bajar û paytexta staneka her bi vî navî ye.
Rio de Janeiro piştî bajarê São Paulo mezintirîn bajarê hemî Brezîlê ye. Ji aliyê pîşesaziyê ve jî piştî Sao Pauloyê bajarê duyem e. Lê bi awayekê navneteweyî, Rio de Janeiro navdartirîn bajarê Brezîlê ye.
Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Dema Kolonî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Li gor Peymana ji Tordesillas portûgalan dewa hilanîna ser 15'mîn sedsala peyda kirina herêmên îro yên Brezîlê. Fransa venasîna peymanê nekir û damêzrandina 1555an li ser Ilha do Serigipe pêşiya beravên îroyî yên Rio de Janeiro bin Vizeadmiral de Villegagnon a Fort Coligny; ev herêmên kontrolkirî yên li vir bi navê France Antarctique wergirtin. Li hemberî ev beravê de Villegagnon piştre çareseriya Henriville damêzrand. Di wan rojan de li vî herêmê tupi têketinên Tamoios û Tupinambás, ewên bi fransozan re xwe girêda bûn. Piştî deh sal şunda, di sala 1565an de, fransî ji aliyê portûgalan ji wê derê hatin derxistin, ew ên Morro do Castelo îroyî bajarê São Sebastião do Rio de Janeiro damêzrandîbun.
Di sala 1680an Rio de Janeiro bûye paytexta herêma başûrê Brezîlê; di vî demê de wargeh bi qasî 4000 gelhe bû û yek cîhekî bingehiya girînga portûgalan li ser herêmên brazîlî bû. Ji 1700an şunda Rio de Janeiro xwe mezinbû li Bendergeha Brezîlê, ku beriya her tiştî ji dîtina zêran li herêmên cîranên Minas Gerais de vêket.
Jixwe ku bajar di sala 1710/1711an de ji ber Fransozan hatibû êrîşkirin û dagirkirin û tenê dikaribû li hemberê fîdyeyek bilind ji titikên fransozan bidest bixin, Salên lezgînî yên bi ser xwe de bûye û di 27ê kanûna paşîn 1763an[1] paytexta wîlayeta keyaniya Brezîlê.
Avûhewa Rio de Janeiro[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
|
Germahî û Barîn a li navenda saldirêjî (1961–1990)
Çavkanî: World Meteorological Organization[2];
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bajarok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Rio de Janeiro xwe avayî 4 herêmên geografî dike, ev (Bakur, Başûr, Rojava û Navend) in, ev berdewama 8 herêmên (Subprefeituras), 33 herêma kargerî (Regiões Administrativas) û 160 navçe (Bairros) parve dikin. Ev dîsa pênc statîstîkên herêmên plankirine ên (Áreas de Planejamento) rêdan in. Herêmên plankirinê ev in:
- Área de Planejamento 1: Centro, Paquetá, Portuária, Rio Comprido, Santa Teresa, São Cristóvão
- Área de Planejamento 2: Botafogo, Copacabana, Lagoa, Rocinha, Tijuca, Vila Isabel
- Área de Planejamento 3: Anchieta, Complexo do Alemão, Ilha do Governador, Inhaúma, Irajá, Jacarezinho, Madureira, Maré, Méier, Pavuna, Penha, Ramos, Vigário Geral
- Área de Planejamento 4: Barra da Tijuca, Cidade de Deus, Jacarepaguá
- Área de Planejamento 5: Bangu, Campo Grande, Guaratiba, Realengo, Santa Cruz
Gelhe[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
|
|
|
|
Kompozîsyona etnîkî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- Spî – (53,6 %), 6.278.704
- Pardo – (33,6 %), 3.935.904
- Afrobrazîlî – (12,3 %), 1.440.822
- Asyayî – (0,5 %), ca. 58.000
Baweriya ol[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Piraniya gelhe xristiyan e. Yên katolîk li vir piranî bicîh bûne, eger heman kilîseyên protestanî û di salên dawi de her ku diçe jî ev spektrûm ya pentîkostalan ên notabel in. Rojhilat navîniyek ol jî wek cîhû ne (23.862 alîgir)[3] û misilman (656 alîgir) in.
Bajarên wekhev[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ↑ Universidade Federal do Rio de Janeiro: Datas Históricas e Comemorativas / Janeiro Girêdana arşîvê 2012-04-02 li ser Wayback Machine, lêpirsin di 30ê tebaxê 2011an
- ↑ World Meteorological Organization: World Weather Information Service
- ↑ IBGE: População residente por cor ou raça e religião