Diyarbekir (parêzgeh)

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Ji bo maneyên din li Amed binêre.
Parêzgeha Amed
Diyarbakır
Koda parêzgehê: 21
Nexşeya navçeyan
Kargêrî
Welat Kurdistan
Dûgel Tirkiye
Serbajar Amed
Demografî û erdnîgarî
Gelhe (2009) 1.515.011 kes
Rûerd 15.354 km2
Berbelavî 97,2 kes/km2
Binebeş
Hejmara navçeyan 18 navçe
Hejmara bajarokan 32 bajarok
Hejmara gundan 841 gund
Agahiyên din
Dem UTC+2
Koda telefonê (+90) 412

Amed (bi tirkî: Diyarbakır), parêzgeheke Bakurê Kurdistanê ye. Serbajarê parêzgehê Amed e.

Nav[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navê xwe ji êla Bekirî (diyarê bekirî) girtiye[çavkanî hewce ye]).

Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navçe[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navçeyên Bajarê Mezin

Tevahiya gelhe herêmê 1.282.678 (1997) û 1.460.714 (2007)

Erdnîgarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çiyayên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Qerejdax (1.919 m), Pîreceman (2.010 m), Mîhrap (2.100 m), Adem (2.100 m), Lîs (2.220 m), Suplis (2.280 m), Koz (2.283 m), Qirdîlek (2.350 m), Berbihîv (2.593 m), Andok (2.830 m)

Deştên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Gewran (Erxenî, 15.000 hektar), Qerexan (nêzî Qerejdax, 10.000 hektar), Deşta Diyarbekirê (40.000 hektar), Kîka (navbera Çinar û Bismilê, 25.000 hektar), Behremkî (Bismil, 18.000 hektar) û ber û berê çemê Dîcle ve jî pir deştên biçûk hene.

Çem û behr[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çemê Dîcleyê, çemê herî mezin ê herêmê ye. Çemê Embarê, Batman (Qulp û Farqîn), Medya (Çêrmûg) û Kalxane (Erxenî) jî yên din yê herêmê ne. Li Diyarbekirê golên siruştî tune ne. Golên bendavan wek Devegeçîdî, Qereqeya, Qurtqeya, Ortavîran Goksu, Qralqîzî û Gozegol. Dîsa li Pasûrê, Çemê Sarumî, li Licê jî Çemê Şekiran hene.

Dewlemendiyên bin erdê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Hesin (asin), qirşûn, çînko, manganez, asbest, sifir, barît, fosfat, malzemên ji bo tuxla û kiremîdan, rijiya kevir û van salên dawiyê jî bi taybetî li hêla Farqîn û Bismilê damarên petrolê jî hatine dîtin, lê ev hîn nehatine bikaranîn.

Babetên ajalan[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ji bilî heywanên kedî li herêmê, sewalên wek hirç, çeqel, rûvî, kevroşk û babetên teyran jî, qertel, legleg, qijak, kevok, bilbil, yên herî pir in ku karin li herêmê peyde bibin.

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]