Muhemmed Emînê Heyderî
 |
Muhemmed Emînê Heyderî | |
|---|---|
| Jidayikbûn | 1927 |
| Mirin | 22 yê gulan 2003 |
| Hevwelatî | Kurdistan |
| Pîşe | Alimê Îslamê (Qur'an, tefsîr, hadîs û fiqih) |
| Dîn | Îslam |
| Dê û bav |
|
biguhêre | |
Muhemmed Emînê Heyderî[1] di sala 1927’a de rojek duşemê li banga limêja sibehê li gundê Kelehê ya Nisêbînê hatiye dinê. Gundê Kelehê li navçeya Bunisran bi av, rez û baxçeyên xwe navdare.
Bavê wî alim û şaîr ê bi nav Mele Ehmedê Heyderî ye. Mele Ehmedê Heyderî bi xwe ji hêla Wan û Bazîdê ji eşîra Asiyane. Li gor kesên ku di dema wî de jîyane, Mele Ehmed di wêje û ilmê tasawufê da û di ş’ir a diwanê da alimekî şareza ye. Mele Ehmed xwedî berhemên bi kurmancî, wek Dîwana Qasîde, Dîwana Aqîde-î Îman, Dîwana Munacata Heyderî û Pirtukek li ser astrolojî "feylosofî" psîkolojî ye. Mele Ehmed piştî şerê cîhanî yê yekemîn, bi Sediqa ya keça seyda yê xwe Mele Eliyê Koçerê Hevêdî re dizewice û ji vê zewacê Seydayê Muhemmed Emîn El-Heyderî tê dinê.
Seyda dersên xwe yên ilmî cara pêşîn ji bavê xwe digre û di 7 saliya xwe de Quranê xitm dike. Piştî bavê wî di sala 1937’a da wefat dike diya wî ew dişîne medreseya Şêx Ehmedê Xeznewî. Li ba Şex Ehmedê Xeznewî û li medrese yên din ilmên dînî û tasawufê dixwûne. Şêx Mahsumê Xeznewi, Şêx Aladinê Xeznewi, Şêx Abdulrezak ê Helêla û Şêx Abdulletif ê Dâlini çend ji seyda yên wî ne. Destûr a xwe ya ilmî ji xelîfê Şêx Ehmedê Xeznewi, Şêx Abdurezak ê Helêla digre.
Medrese ya Şêx Ehmedê Xeznewî di jiyan a seyda da cihek girîng digre. Piştî temamkirina xwendina xwe ji li wir dimîne û muderîsî dike. Bi vê awayê bi riya hevdudîtin ên bi alimê hemdemê xwe ra xe pêşve dibe û ji her tiştî girîngtir dibe xwedî dîtineke mutassawuf. Ev dîtina mutassawuf di hemî jiyana wî da jê re buyê wek rêber.
Ji bilî xebatên xwe yên li medresa Şêx Ehmedê Xeznewi, Seyda li gundên wek Kelehê, Bawernê, Tinatê, Qestelunê, Salika, Girbeşkê mella ti kirîye. Ji sala 1982’a ta wefata xwe (2003) li gundê Bereketê yê Farqînê runiştî ye.
Li gundên ku lê meletî kirîye her medresê û feqî yên seyda hebûne. Ji 15 saliya xwe taa wefata xwe Seyda tu car bê feqî û şagirt nemaye û ew qet navber nedaye hînbûn û hînkirinê. Bi deh hezaran şagirt di ber tedrîsa wî de derbas bûne.
Di ilmên mutasawuf da gelek alim perwerde kirî ye û gelek alim destur a xwe (îcaze) ji ewî girtine. Seyda di hemû jîyana xwe da dev ji irşad, teblix, niqaş û şêwr ê berneda ye.
Seyda pisporê ilmên Îslamî yên wek tefsîr, hadîs, fiqih, eqaîd, sîyer, tecwîd, serf-nehûw, beyan, mentiq, munazara, belaxat, tesewûf, menaqib, rical, dirokê bu û di van ilman de wek otorîtek serta dihat naskirin. Ji bavê xwe felekiyet û aritmetikê hîn bûbû. Ji bilî Kurmancî ku zimanê wî yê zikmakî bu bi erebî, farisî û tirkî ji pir baş dizani bu.
Seyda di xebatên xwe yî di riya Xwedê û gel de her di nav gel ê xwe de maye. Tevî ku gelek caran lê teklîfên karên wek muftîtî, Waîzî û rayedariya dibistanên Quranê jî hatine kirin, ew yek ji wan qebul nekirî ye û evan karan wek astengî di riya xebatên xwe de dîtîye û xebatên xwe yên îrşadê her di nav gel, şagirt û murîd ên xwe de domandîye. Her weha bi hezaran kes li ber destên wî hidayet bune û çareserî ya derdên xwe yên manewî û dinyewî li ba wî dîtine. Seyda her di nav gel da bu ye û bi riya irşadê xwestîye ilm, aqil û exlaqê îslamî ji mirovên dora xe re bike murşîd û rêber.
Jiyan a wî ya têr û tije bi zehmetî û tevger di 22 yê gulan a 2003’a da bi dawî buye û Seyda gihîştî ye heqî ya Xwedê.
Berhem
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Mewlûda Nebî (Helbest bi kurmancî)
- Eqîde-î Îman, (Helbest bi kurmancî)
- Werd-ûl Etfal, (Helbest bi kurmancî)
- Mewlûda Nebî, (Helbest bi erebî)
- Diwan a qesîdan (ji 400 qesîdên bi kurmanci pêk tê)