Here naverokê

Pevçûna PKK û Îsraêlê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

Pevçûna PKK û Îsraêlê, pevçunê siyasî ye di navbera dewleta Îsraêl û Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) de, û di heman demê de pevçûneke leşkerî ya berê ye di dema ku Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) de li Geliyê Beqaa, Libnan, bû. Piştî ku PKK ji Geliyê Beqayê derket jî, di çarçoveya doktrîna siyasî ya Abdullah Öcalan de helwesta xwe ya Dij-Siyonîst û dijberiya Îsraêlê domand.[1]

Piştî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Îdeolojiya PKK'ê weke Marksîzm-Lenînîzmeke bi tevlêbûna Kurdayetî dest pê kir. Marksîst-Lenînîst xwedî dîrokeke dirêj a dijminatiya li sîyonîzmê ne.[2] Lê belê îdeolojiya PKK'ê wê piştre derbasî Konfederalîzma Demokratîk bibe, îdeolojiya çepgir, azadîxwaz, sosyalîst, antîkapîtalîst û enternasyonalîst ku li dijî siyonîzmê jî derdikeve.[3] Konfederalîzma demokratîk armanc dike ku li şûna etnostîtî û kapîtalîzmê meclîsên îdarî yên ji aliyê şêniyên herêmê ve hatine hilbijartin, bihêle ku gel li ser xwe xwedî kontrola xweser be û di heman demê de xwe bi civakên din ve bi toreke meclîsên konfederal ve girê bide. Konfederalîzma Demokratîk jî hêvî dike ku Neteweyên Yekbûyî hilweşîne.[4]Abdullah Öcalan gelek caran helwesta xwe ya dij-siyonîst nîşan dide û li hember hebûna Îsraêlê jî daxuyaniyên neyînî dide.[5] Her wiha gelek endamên pêşeng ên PKK'ê yên weke Mustafa Karasu, Duran Kalkan, Cemîl Bayik, Besê Hozat jî li dijî sîyonîzm û Îsraêlê daxuyaniyên neyînî dan.[6][7][8]

Mustafa Karasu helwesta fermî ya PKK’ê ya derbarê Îsraêlê de piştrast kir û got

Ji dema derketina PKK’ê em li dijî siyonîzmê ne. Me qirkirina Kurdan a li Tirkiyeyê bi sîyonîzma Îsraêl û rejîma Apartiyed a Afrîkaya Başûr re dan ber hev. PKK ji damezrandina xwe heta niha mil bi mil bi Filistîniyan re şer kiriye. Di sala 1982’an de 13 kadroyên me di şerê li dijî dagirkeriya Îsraêlê ya li Libnanê de şehîd ketin. Dewleta Îsraêlê jî beşdarî komploya navneteweyî ya li dijî Abdullah Ocalan bû û li Berlînê 4 hevalên me qetil kirin. Bê şik em piştgiriya ku di salên 1980’an de ji gelê Kurd re kirin, ji bîr nakin. Helwesta me ya li hember siyonîzmê her tim îdeolojîk bûye. Heta îro em li kêleka Filistîniyan û hemû kesên ku li herêmê ji bo çareseriya demokratîk têdikoşin, radiwestin.[9]

Dîrok

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Piştî derxistina wan ji Tirkiyê, PKK bi piştevaniya hikûmeta Sûriyê ya Hafiz Esed berê xwe da Geliyê Beqaa li Libnanê.[10] PKK di destpêkê de li kampên PLO'yê perwerde dît, lê paşê wan kampên piçûk ên perwerdeyê ava kirin. Piştî ku Şerê Libnanê 1982 dest pê kir, PKK ligel hevalbendên xwe PLO (Rêxistina Rizgariya Filistînê) û ASALA û çekdarên din li dijî Israêl û milîsên Xiristiyan ên libnanî yên hevalbendên wê şer kirin. PKK’ê ferman da hemû yekîneyên xwe yên çekdar ku li dijî hêzên Îsraêlî yên ku li başûrê Libnanê dest bi dagirkirinê kiribûn şer bikin. Di şer de bi giştî 11 PKKyî hatin kuştin. Di sala 1986an de PKK'ê Akademiya Mahsum Korkmaz ku kampa herî mezin a perwerdeyê ye li Beqaayê ava kir.[11][12] Akademiya Mahsûm Korkmaz weke kampeke rahênanê ji bo çekdarên PKK'ê ma heta ku Tirkiye zextê li hikûmeta Sûriyeyê kir ku PKK wê bigire. Di dawiyê de PKKê ew girt û di sala 1992an de derbasî Şamê bû,[13] di sala 1998an de dema ku berê xwe dan çiyayên Qendîlê ew jî derket.[14] DFLP (Eniya Demokratîk ji bo Rizgariya Filistînê) û PFLP'ê (Eniya Gelê ji bo Rizgariya Filistînê) yên PLO'yê biryar dan ku PKK'ê li Geliyê Beqayê bihêlin, bandorek mezin li ser îdeolojiya nifşa damezrîner a PKK'ê kir. Şervanên PKK’ê ji ber ezmûna xwe ya li Geliyê Beqayê fêrî şerê gerîla bûne û hesta enternasyonalîstiyê xurtir bûne.[15]

15 PKKyiyên din jî ji aliyê artêşa Îsraêlê ve hatin girtin û birin girtîgeheke Îsraêlê ya ku li ser Ensar a Libnanê hatiye avakirin. Serxwebûn di hijmara xwe ya Hezîrana 1984an de, rismên û helbestên şervanên PKK yên girtî, ku di nav wan de şervanekî Kurd ê PKK yê ji Îranê, bi navê kod Samî, hebû, pêşkêş kir. Samî serpêhatiya xwe ya lêdanê ji aliyê lêpirsînerekî Îsraêlî ve anî ziman û jê re got: “Tu hatî Cihûyan bikujî, tu derewan dikî. Kurdistan, Tirkistan, Bengladeş, Îran, Ereb, hemî heman tişt in. Hûn hemû antîsemîtîk in, emê te hemûyan bikujin.” PKK’ê îdia kir ku lêpirsînerên Îsraêlî ji bo îstismarkirina girtiyên PKK’ê vexwendibûn lêpirsînên Tirk.[16]

Abdullah Öcalan pişt re dest bi geryana gelek welatan kir û di 15ê sibata 1999an de piştî ku ji balyozxaneya Yewnanistanê vedigeriya, li Kenyayê dema diçû Balafirgeha Navneteweyî ya Jomo Kenyatta hat girtin. Girtina wî ji aliyê MIT û CIA û bi alîkariya Mossad hatiye kirin.[17] Hat ragihandin ku CIA ew sewqî MITê kiriye û ji bo girtin û darizandinê ew bi balafirê birine Tirkiyeyê.[18][19] Duran Kalkan, Amerîka, Înglistan û Îsraêl tawanbar kir ku ji bo girtina Ocalan bi hev re dixebitin.[20]

Piştî girtina wî, hikûmeta Yewnanistanê kete serdemek krîzê, û şahid bû ku Theodoros Pangalos, Alekos Papadopoulos û Philipos Petsalnikos ji postên xwe îstifa kirin.[21] Her wiha hate îdiakirin ku gelê Kenyayê 4 roj beriya girtina Pangalos hişyarî dabûn, lê Pangalos ji wan re piştrast kiribû ku Ocalan sax e.[22]

Girtina Ocalan bû sedema wêraniyekê li hemû civaka Kurd û diyasporayê, ku li ber balyozxaneyên Yewnanistan û Îsraêl ên li çar aliyên cîhanê girtina wî şermezar kirin. Komek Kurdên ku piştgirî didin PKK’ê ji bo tolhildanê hewl dan êrîşî Konsolosxaneya Îsraêlê ya li Berlînê bikin. Pasdarên Îsraêlê 3 ji Kurdan kuştin û 16 ji wan birîndar kirin. Kurdên li Almanyayê ji aliyê rayedarên alman ve rastî gefa dersînorkirinê hatin, eger çalakiya xwe bidomînin.[23][24] Ev êrîş bû sedem ku Îsraêl ewlekariya hemû balyozxane û konsulxaneyên xwe zêde bike.[25]

Siyasetmedarê îsraêlî Avigdor Lieberman, tê îdiakirin ku pêşniyar kiriye ku Îsraêl dikare bi PKK-ê re têkiliyan deyne û wan çekdar bike û wan fînanse bike. PKKê ev yek red kir û dijberiya xwe ya li dijî Îsraêlê dubare kir. Serokê nû yê PKK’ê Murat Karayılan jî xwest ku Îsraêl ji ber girtina Abdullah Ocalan lêborînê bixwaze.[26]

Di sala 2017an de Benjamin Netanyahu diyar kiribû ku Îsraêl PKK'ê red dike û wê weke rêxistineke terorîst dibîne û bang li Erdoğanê jî kiribû ku Hemasê weke rêxistineke terorîst bihesibîne.[27] Serokê PKK'ê Mustafa Karasû, naskirina Qudsê ji aliyê DYA'yê ve weke paytexta Îsraêlê şermezar kir û got, Quds nikare bibe bajarekî cihûyan, lê divê bibe bajarekî xwedî statuyeke taybet ku tê de hurmeta her 3 olên îbrahîmî bê girtin. Di gulana 2018an de, piştî ku Îsraêl paytexta xwe ji Tel Avîvê bo Qudsê guhert, xwenîşandan li ser sînorê Gazzeyê qewimîn û di encamê de leşkerên Îsraêlê gelek Filistînî kuştin. PKK’ê jî li gel HDP’ê ev qetilkirin şermezar kirin û banga rawestandina tundiyê kirin.[28]

Murat Karayilan der barê kêşeya Îsraêl û Fîlîstînê de jî diyar kir ku her çi biqede, her çiqas çareseriya du dewletî be jî ew piştgiriyê didin. Her wiha îdia kir ku konfederalîzma demokratîk dikare alozî û aloziyên tevahiya Rojhilata Navîn çareser bike.[29] Duran Kalkan diyar kir ku ew ji bo çareseriya aloziyê piştgiriya konfederalîzma demokratîk dikin, ne çareseriya yek dewletî û du dewletî. Her wiha anî ziman ku di wê baweriyê de ye ku konfederalîzma demokratîk ji bo tevahiya Rojhilata Navîn bijareya herî baş e.[20]

Di dawiya sala 2022an de li Efrînê, bajarekî ku ji aliyê Tirkiyê ve hatibû dagirkirin, ku berê di bin kontrola HSDê de bû, navendek hat avakirin. Li navçeya Cindiresê 75 malên ku ji bo 220 malbatan tê de cih digirin, ji bo ku Filistîniyan lê bi cih bikin, hat avakirin. Vê yekê gelek rexne ji Kurdên Rojava, bi taybetî alîgirên YPG, grûpeke hevalbenda PKKê ku alîgirê Filistînê ye, kişand.[30] Wezîrê Derve yê Hikûmeta Filistînê Riyaz El-Malikî ragihand: "Em rûniştina her filistînî li Efrînê û navçeyên din ên Kurdan red dikin." Wî her wiha got ku dewleta Filistînê ji vê yekê bêguneh e û ew li dijî her tiştê ku destdirêjiyê li kurdan û axa wan bike ne.[31] Paşê hat dîtin ku bankeke îsraêlî alîkariya fînansekirina niştecihkirina Filistîniyên li Efrînê dike.[32][33]

Di sala 2023’an de Duran Kalkan Îsraêl û Tirkiyeyê dan ber hev. Wî got

Sê sal piştî Şerê Cîhanî yê Yekem, Tirkiye ava bû û bi rêya wê sîstema kapîtalîst emperyalîst hewl da ku li Rojhilata Navîn serdest bibe. Sê sal piştî Şerê Cîhanî yê Duyem, Îsraêl dîsa di bin pêşengiya Înglistanê de hat avakirin û Îsraêl jî tevlî şerê hegemonyayê yê li herêmê bû.[20]

Paşê got ku Îsraêl û Tirkiye "li ser bingehê têgihiştin û siyaseteke nijadperest, şovenîst û qirkirinê" hevkariyê dikin. Kalkan pevçûna siyasî ya di navbera Îsraêl-Tirkiye de red kir û got: “Carna xuya dike ku nakokî û pevçûn di navbera dewleta Îsraêl û Tirkiyê de heye, lê ev lîstikek e ku ji bo veşartina rastiyê û xapandina gel dileyizin. Wî got ku Îsraêl di şerê Kurd-Tirkî de roleke aktîv dilîze "ji ber ku neteweperestiya cihû Kurdistanê wek axa Îsraêlê dibîne". Wî red kir ku ew antîsemîtîk e, lê antî siyonîzma wî qebûl kir.[20]

Murat Karayilan li hember helwesta Recep Tayyip Erdoğan a derbarê şerê Îsraêl-Hemasê ya sala 2023an de bertek nîşan da û diyar kir ku Erdogan wek "kesayetiya xweser" bi nav kir û her wiha îdia kir ku Erdoğan dê piştgiriyê bide her kesê ku bi kêrî wî were. Wî diyar kir: "Ne gelê me yê Ereb û ne jî gelê me yê Filistînî bila ji wî bawer nekin. Ew bazirgan e. Her du aliyan jî dilîze. Dema ku jê re tê bila bi Îsraêlê re be, dema ku li gorî wî be ew bi Filistînê re ye." Karayilan îdia kir ku ev helwesta Erdogan ji ber nesamîmîbûn, ne pabendbûna bi prensîbên Îslamê û bi giştî xweperestî û intihazî ye.[34]

Çavkanî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
  1. ^ InternationalistCommune (17 kanûna pêşîn 2017). "Jerusalem, the capital of humanity - INTERNATIONALIST COMMUNE" (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  2. ^ Jonathan Frankel (1984). The Soviet Regime and Anti-Zionism: An Analysis. Hebrew University of Jerusalem, Soviet and East European Research Centre.
  3. ^ "The New-Old PKK".
  4. ^ "Democratic Confederalism" (PDF).
  5. ^ Öcalan, Abdullah. The Sociology of Freedom (PDF). New Compass Press. r. 228.
  6. ^ "Palestinian Freedom Struggle and Kurdistan – An Interview with Mustafa Karasu". 22 gulan 2021. Roja gihiştinê 4 tebax 2022.
  7. ^ "Jerusalem, the capital of humanity". 17 kanûna pêşîn 2017. Roja gihiştinê 4 tebax 2022.
  8. ^ "Shared resistance history: Kurdish-Palestinian struggles in the 1980s – Interview with PKK representative Duran Kalkan (April 11, 2022)". 23 gulan 2022. Roja gihiştinê 4 tebax 2022.
  9. ^ InternationalistCommune (17 kanûna pêşîn 2017). "Jerusalem, the capital of humanity - INTERNATIONALIST COMMUNE" (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  10. ^ "PKK's decades of violent struggle - CNN.com". www.cnn.com.
  11. ^ Casier, Marlies; Jongerden, Joost (2010). Nationalisms and Politics in Turkey: Political Islam, Kemalism and the Kurdish Issue. Routledge. p. 137. ISBN 978-1136938672
  12. ^ "– GoC M34 gun-truck with ZU-23-2 AA autocannon, c.1976". Alsminiature.com. Ji orîjînalê di 2 çiriya paşîn 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 29 sibat 2012.
  13. ^ Grojean, Olivier (9 tîrmeh 2014). "The Production of the New Man Within the PKK". European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey (bi îngilîzî). doi:10.4000/ejts.4925. ISSN 1773-0546.
  14. ^ "PKK's decades of violent struggle - CNN.com". www.cnn.com.
  15. ^ Petti, Matthew (27 nîsan 2023). "The Kurds Who Died for Palestine". New Lines Magazine (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
  16. ^ Petti, Matthew (27 nîsan 2023). "The Kurds Who Died for Palestine". New Lines Magazine (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
  17. ^ Weiner, Tim (20 sibat 1999). "U.S. Helped Turkey Find and Capture Kurd Rebel". The New York Times.
  18. ^ "Öcalan bağımsız devlete engeldi". Vatan (bi tirkî). 15 çiriya pêşîn 2008. Ji orîjînalê di 18 çiriya pêşîn 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 15 çiriya pêşîn 2008. Öcalan yakalandığında ABD, bağımsız bir devlet kurma isteğindeydi. Öcalan, konumu itibariyle, araç olma işlevi bakımından buna engel bir isimdi. ABD bölgede yeni bir Kürt devleti kurabilmek için Öcalan'ı Türkiye'ye teslim etti.
  19. ^ By TIM WEINERFEB. 20, 1999 (20 sibat 1999). "U.S. Helped Turkey Find and Capture Kurd Rebel". New York Times. Ji orîjînalê di 6 adar 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2016.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: lîsteya nivîskaran (lînk)
  20. ^ a b c d medya, eylul (9 çiriya paşîn 2023). "Democratic confederalism best option for Palestinians: PKK's Duran Kalkan". Medya News (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
  21. ^ Murphy, Brian (18 sibat 1999). "Three Greek Cabinet Ministers Resign Over Ocalan Affair". www.washingtonpost.com. Roja gihiştinê 22 tebax 2020.
  22. ^ "Ocalan interpreter tells how trap was set". The Irish Times (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 22 tebax 2020.
  23. ^ "Kurds seize embassies, wage violent protests across Europe", CNN, 17 February 1999
  24. ^ Yannis Kontos, "Kurd Akar Sehard Azir, 33, sets himself on fire during a demonstration outside the Greek Parliament in Central Athens, Greece, on Monday, 15 February 1999" Girêdana arşîvê 19 îlon 2018 li ser Wayback Machine, Photostory, July 1999
  25. ^ "Attack on Israeli Consulate in Berlin". mfa.gov.il. 17 sibat 1999. Ji orîjînalê di 21 adar 2023 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 kanûna paşîn 2019.
  26. ^ "After Turkey, PKK Now Also Demanding Apology From Israel". Haaretz (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
  27. ^ "Rebuffing former top general, Netanyahu says Kurdish PKK a terror group". The Times of Israel. 13 îlon 2017.
  28. ^ "PKK, HDP express solidarity with Palestinian people". Rudaw. 17 gulan 2018. Roja gihiştinê 15 gulan 2021.
  29. ^ "Kurdish PKK leader tells 'Post' of 'peaceful struggle' against Turkey". The Jerusalem Post | JPost.com (bi îngilîziya amerîkî). 27 çiriya paşîn 2020. Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
  30. ^ publish (2 îlon 2022). "Turkey builds new Palestinian-funded settlement in Syria's Afrin". North press agency (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  31. ^ "Palestinian Foreign Minister: We reject the settlement of any Palestinian in Afrin and other Kurdish areas-ARK NEWS". www.arknews.net (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  32. ^ publish (12 adar 2023). "Israel's second largest bank involved in illegal Afrin settlements". North press agency (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  33. ^ medya, eylul (13 adar 2023). "Israeli bank involved in Palestinian-built settlement in Syria's Turkish-controlled Afrin". Medya News (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 kanûna pêşîn 2023.
  34. ^ medya, eylul (3 çiriya paşîn 2023). "PKK's Karayılan advocates for peaceful resolution of conflicts in Middle East". Medya News (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 15 kanûna pêşîn 2023.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Pevçûna_PKK_û_Îsraêlê&oldid=1849549" hatiye standin.