Têrbûna berhemên hundirî

Welatên li ser asta Têrbûna Berhemên Hundurîn ya binavkirî.

Têrbûna berhemên hundirî (kinbûn: TBH; bi Înglîzî gross domestic product, GDP)

Ew pêk tê ji hemû mal û berhem û xizmetan bihayê giştî yê bar dike, ên di nava salekî de di nava sînorên neteweyî yên aboriya neteweyî dikin. Bi vî awayî tenê dikarî hemû mal ên dawî ango mal ên li ser asta bikaranîna-dawî, wek encama aborî tomar bikin. Di nav bikaranîna hesaba malên ne bi rasterastî de, lê hema di Wargehê de danînê dikin, wek guherandinên di Pişkên hesibandin.

Li hember Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî hesaba TBHê bi tenê ji bo alîkariyên aliyê Nîştecîhan de pêk tîne, ku di bin navê prensîba navxweyî serî ye. Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBHê amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

TBHê di pîvana encama aborî yên di warê aborî de di demeke dayîn e. Rêjeya guhertina di TBHê raste ku wek nîşana mezinbûna aboriyê de bikarhênerên netewiyên ji faktora herî girîng bikar tînin.

Têrbûna berhemên hundirî dikare ji bo Dewletan û bi Yekîneyên Îdarî yên cografîk de were wergirtin. Bi qismî warê Têrbûna Berhemên Herêmî, Têrbûna Berhemên Bajar, Têrbûna Berhemên Cîhanê û yên din jî têne bikaranîn.

TBH ya Kurdistanê

Parçeyên Kurdistanê	Têrbûna berhemên hundirî (USD)
Bakurê Kurdistanê	56.315.366.221,89 USD
Başûrê Kurdistanê	23.600.000.000,00 USD
Rojhilata Kurdistanê	20.034.364.910,00 USD
Rojavaya Kurdistanê	6.000.000.000,00 USD
Bi tevayî	105.949.731.131,89 USD

Berhevkirina daneyên û Hesab

Berhevkirina daneyên

Bi naskirina zêdebûna buhayê ji ber ku sala basîs, dikare TBH rast bikaranîna hesabkirinê ji formula TBHê binavkirî bîne:

$\mathrm {TBH} _{\text{real}}={\frac {\mathrm {TBH} _{\text{binavkirî}}}{\text{Îndeksa buhayê}}}$

TBH-Deflator

$\mathrm {TBH} _{\text{Deflator}}={\frac {\mathrm {TBH} _{\text{binavkirî}}}{\mathrm {TBH} _{\text{real}}}}$

TBH û BNN

Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBHê Amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

+ Têrbûna Berhemên Hundurîn

− Amortîsman

= Berhemên Net Neteweyî

TBH'a bernîşane

Têrbûna Berhemên Cîhanê û Hêza Aborî

Têrbûna Berhemên Cîhanê (TBC), jî Têrbûna Berhemên Hundurîn-Cîhan binav kiriye, di sala 2007 de bû bi 54.274 Mîlyar US$. Li Welatên endustriyel parmenda ji 70,8 % ye, ev dike 38.400 Mîlyar US$. Welatên pêşxistin ku ji 25,9 % e û ev dike 14.100 Mîlyar US$. Ji 3 % parmend li ser Başûrrojhilatê-Ewrûpa ye.

Dewletên bi bilindtirînên TBH – Yekbûyî yên Dewleta Amerîkayê, Japon, Almanya, Îngilîstan û Fransa – bi tenê bikarhênerên hesibandinên ji 50,7 % hilket. Ev gorî 27,5 Trîlyon US$. Tenê Dewletên di „Top Ten“ de parmenda TBH'a bilindtirîn ji 67,1 % ya TBH-Cîhan (36,4 Trîlyon US$).

Têrbûna Berhemên Herêmî 2007

Herêm	TBH li US$	ji % TBC (Têrbûna Berhemên Cîhanê)
Amerîkaya Bakur	15.242 Mîlyar	28,0 %
Amerîkaya Navîn û Karîbîk	1.156 Mîlyar	2,1 %
Amerîkaya Başûr	2.378 Mîlyar	4,4 %
Ewropa	17.589 Mîlyar	32,4 %
Rojhilata Navîn	1.407 Mîlyar	2,6 %
Afrîka	1.253 Mîlyar	2,3 %
Başûr-Rojhilatê Ewropa û Cîvata Welatên Serbixwe	1.782 Mîlyar	3,3 %
Asya	12.392 Mîlyar	22,8 %
Okyanûsya	1.074 Mîlyar	2,0 %
Têrbûna Berhemên Cîhanê (TBH)	54.273 Mîlyar	100,0 %

TBH ji her Serî û Dewlemendbûn

Têrbûna Berhemên Hundurîn ji her Serî wek. TBH ji her Gelhe dide ber hev, ji hev cuda:

${\text{TBH her Serî}}={\frac {\mathrm {TBH} }{\text{Hejmara Gelhe}}}$

Têrbûna Berhemên Hundurîn her Serî 2013

Rêz	Welat	TBH her Serî
Welatên di warê aborî de pêşketî		41.520
Welatên di warê aborî de paşketî		7.284
0.		Yekîtiya Ewropayê	31.947
1.	Qatar	103.401
2.	Lûksembûrg	77.935
3.	Singapûr	62.428
6.	DYA	52.839
8.	Swîsre Swîsre	45.999
11.	Awistriya Awistriya	42.553
18.	Almanya Almanya	39.468
21.	Keyaniya Yekbûyî	37.299
22.	Japonya	37.135
24.	Fransa	35.680
92.	Çîn	9.828
186.	Komara Demokratîk a Kongo	382