Kaniya Xezalan

Navçeya Kaniya Xezalan Akçakale
Cihê Kaniya Xezalan di parêzgeha Rihayê de
Navçe
Welat	Bakurê Kurdistanê
Dûgel	Tirkiye
Parêzgeh	Riha (parêzgeh)
Serbajar	Kaniya Xezalan
Qeymeqam	Şefik Aygöl
Hejmara nahiyan	2 nahiye
Hejmara bajarokan	2 bajarok
Hejmara gundan	86 gund
Gelhe (2008)	82.093 kes
Rûerd	691 km2
Berbelavî	118,8 kes/km2
Bajarê navendî
Gelhe (2008)	24.890 kes
Koordînat	36°42′47″Bk 38°56′54″Rh
Bilindayî	360 m
Koda postayê	63500
Koda telefonê	(+90) 414
Kaniya Xezalan Kaniya Xezalan (Tirkiye)

Dîmenek ji navçeya Kaniya Xezalan

Kaniya Xezalan an Girê Spî an jî Til Ebyad^{[çavkanî hewce ye]} (bi tirkî: Akçakale) yek ji navçeyên Rihayê ye. Xwedî dîrokeke kevn e.

Erdnîgarî

Rûber 1.248 km², bilindahî ji rûyê avê 385 m ye. 52 km ji Rihayê dûr e.

Li rojhilatê Ceylanpınar û Wêranşar, li rojavayê Pirsûs, li bakûrê Riha û Herran, li basûrê jî Sûriye hene. Ji navenda Rihayê 52 km dûr e. Li rojhilat û rojhilata xwe de ciya peyda bin jî, bi gelemperî xwediyê destekî mezin û duz e. Mezinahiya xwe ji rojhilatê heta rojavayê 85km, ji bakûrê heta basûrê 28 km ye.

Havînên xwe germ û hiskî, zivistanên xwe jî bizare derbas dibin.

Dîrok

900 salan berî Îsa Kaniya Xezalan di bin hekîmiyeta Împeratoriya Asûr bû û 600 salan berî Îsa kete bin destê Med û Împeratoriya Hexamenişî. Herêm 550 salan berî Îsa ji aliyê keyaniya Makedonan ve tê bi rê ve birin. Heta belawbûna Îslamê di vê herêmê de Împeratoriya Seleukî, Keyaniya Edessa, Împeratoriya Romê, û Împeratoriya Sasanî mijûl bûne. Di sala 640an de ji aiyê Artêşa Şamî ve, di 661an de jî ji aliyê Xanedana Emewiyan hatiye bidestxistin. Pistî Emewiyan Xanedana Ebasiyan hatine vê herêmê û ev herêm pistrev ji aliyê Selçukiyan ve atiye fethkirin.

Di sala 1144an de Zengiyên Rihayî têdikevine vê herêmê û herêm girêdayî Mûsilê dibe. Pistrev Xanedana Eyûbiyan û Selcûqiyên Romê Anatolyê vê herêmê bi hev re parkirine. Di sala 1244an de Tataran, 1260an de jî Moxolan vê herêmê tehrîp kirine.

Pistî Yekemîn Sera Cihanê dibe digel Tirkiye û di sala 1987an de dibe navceyeka Rihayê.

Demografî

Gorî hejmartinên fermî yên sala 2000´î hejmara niştecihên navendê 32.114 û bi giştî jî 77.261 e. 1 şaredarî, 1 nehiye, 87 gund û 160 mezreyê wê hene.

Pirraniya mezreyan ji aliyê dewletê ve hatine rûxandin an valakirin. Gelê herêmê gelek xizan e. Aboriya xwe bi xebata pembo, çandinî û xwedîkirina ajalan dikin. Riya pirraniya gund û mezreyan nîne. Herwekî elektrîk, bijîşk, av, dibistan jî kêm in û gel gazindar e.

Mijarên têkildar

• Girê Spî (Til Ebyaz)