Meletî (parêzgeh)

Parêzgeha Meletiyê Malatya
Koda parêzgehê: 44
Nexşeya navçeyan
Kargêrî
Welat	Bakurê Kurdistanê
Dûgel	Tirkiye
Serbajar	Meletî
Demografî û erdnîgarî
Gelhe (2009)	736.884 kes
Rûerd	12.313 km2
Berbelavî	59,8 kes/km2
Binebeş
Hejmara navçeyan	14 navçe
Hejmara bajarokan	54 bajarok
Hejmara gundan	496 gund
Agahiyên din
Dem	UTC+2
Koda telefonê	(+90) 422

Meletî yan jî Meledî (bi tirkî, Malatya) parêzgeheke Bakurê Kurdistanê ye ku niha dikeve Komara Tirkiyeyê. Serbajarê parêzgehê Meledî ye.

Nav

Navê Meletiyê di tableta hitiyan de wekî melita bi nav kirine. Erdnigarnasê kevn ê Strabon, li ser sînora Keyania Komageneyê de wekî yek parêzgehek Keyaniya Kapadokyayê (B.Z 280-212) nîşan daye. Bingeha wateya peyva meletiyê ji zimanê hitiyan de hingiv derbas dibe.Melît+ava tê wateya welatê hingivê.Paşê nav wekî "Meliddu", "Melide", "Melid", "Milid", "Milidia", "Melitea" bi nav kirine.Dema dagirkirinê ereban de ereb wekî malatiyye bi nav kirine.Bi hatina tirkan ve navê meletî bû navê îro. Di sala 1923an de bi damezrandina tirkiyê ve navê îro bu navekek fermî.

Dîrok

Tê zanîn ku nêzikî 5000 hezar salê ku kurd li meletiyê dijîn. Keyaniya kevnar a komangane (nemrut) di nav gel de bi navê ne-mir ango ne mirî ilahi tê hikûm kiriyê. Keyê asur Sanherib (p.z. 705-p.z. 681) li meletiyê hikumûmdar bûye. B.Z di sedsala 4an de Keyê mekedon a Îskenderê Mezin Meletiyê dagir kir piştrê bi rêzê ve med, faris, Bîzans u selçûqî bi rê ve kiriye. Her çiqas hikûmdar gûheriye jî gel çand û ola xwe winda nekiriye.dema osmaniyan de siltanê zilmkar ê Yawiz Siltan Selim kurdên elewî qetilkiriye lê heman minteqê kurdên elewi û hewwelatiyên ne misilmanan di nav xwe de xwedî derketiye wan veşartiye û parastiye. Eşîra herî mezin a li meletiyê dirêjan te zanin wexta osmaniyade xwasteka asîmîlekırına dirêjan de çen eşirên tirkmen bı hatiye cıhkırın lê heman eşîr kurd bine çanda tırk bı ber kurde hunda biye dırêjan kırşehir konya haymana polatlı veji iskan hatibi kırınjı çogu koçerbun bı serhev hatin u nıha çend qeza u derveyê meletiye semsur sêvas u teybeti lı meletiyê dıjın manaya navê heman eşiretê dı-rê-jan Di ango duvıgê kırın pêkanin çıkırın têt bı karanin RÊ manaya sıkak kolan cahde ango rê hatiye gotın a dawiji JAN ku manaya wê kul dert xem çiik tê bı karanin ango daku herkes bı zanit bı tirki DI (yapma eki) RÊ (yol)JAN (dert) anlamındadır ango rê dıçe dert gırıt (yol gider dert)(alır)mana wê ewe nawê eşire ê tê zanin rodi bu pişti ku kanunên iskanın ê osmanliya bı nave dırêjan hate bı naskırın hejmara van niziki 800,000 kesiye.

Cografya

Meleti le roj hılatê Kurdıstanê bı cıh buye rojava Eleziz (98 km) Amed (251 km) bakur Semsur (185 km) rojhılat Mereş (219 km) başur Sêwas (245 km) u Ezırcan (363 km) ve hatiye durpêçkırın.

Hejmar

Salên 1927 ve hejmar dı be. li wi bajari nufusa heri dawi bı sala 2010 de 736.530 kes hatiye hejmartin.

Aborî

Lı Meletiyê ekonomi asteki heri başdeye serida erdhej çandın peşketiye meleti qeysiya navdare 100 da 80 hevcedariya qeysiya jı meleti bersıv dıke.

Senayî û pîşesazî

Di bajêr de 2 pîşesaziyên (senayî) organizê hene û kargehên mişmişan li pîşesaziyê de cihêkî giring digire.

Gehiştin

Li bajêr balafirgehek heye û di salên dawî de riyên hêsinî û qîrî (asfalt) bi astekî herî jor ve hatiye çêkirin.

Xwendevanî

Li Meletiyê Zanîngeha Meletiyê heye ku qasî çil hezar xwendekar li beşên cuda de dixwînin.Li bajêr de asta xwendinê gelek baş e. Berê medreseyên baş li wir hebûne.

Çavkanî

• Harita Umum Müdürlügü 1:800,000 (1934).
• "Köylerimizin adlari" (1928).
• Vital Cuinet (1891/2001). "La Turquie d'Asie".
• Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2000/2001). Kurdistan - Dabeşî Kargêrî Terrîtorî 1927-1997.
• Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2001). Kurdistan - Rûpêw û jimarey danîştuwan.