Budapeşt: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Girêdanan biguhêre
Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
wê berdewam bike...
Rêz 1: Rêz 1:
{{Infobox bajar
'''Budapeşt''' paytexta [[Macaristan|Macaristanê]] ye.
| nav = Budapeşt
| navê_fermî = Budapest <font color="grey">(Macarî)</font>
| nexşeya_cihan = Macaristan
| nc_relief =
| nc_firehî =
| damezrandin = [[17'ê sermawezê]] [[1873]]
| lat_deg = 47 | lat_min = 28| lat_sec = 19 | lat_dir = N
| lon_deg = 19 | lon_min = 03 | lon_sec = 01 | lon_dir = E
| mertal = Coat of arms of Budapest.png
| al = Proposed flag of Budapest (2011).svg
| welat = {{al2|Macaristan}}
| herêm = [[Macaristana Navendî]]
| navçe = 23 navçe ''(kerület)''
| şaredar = [[István Tarlós]]
| gelhe = 1.733.685 (2011)
| berbelavî = 3.301,3
| rûerd = 525,16
| bilindayî =
| dem = [[UTC]]+1
| koda_postayê = 1011–1239
| koda_telefonê = 1
| wêne = BudapestMontage.jpg
| wêne_sernav = Galeriya Budapeştê
| nexşe = BudapestMap23.gif
| nexşe_firehî =
| nexşe_sernav = Budapeşt li ser nexşeya herêmên Macaristanê
| malper = http://english.budapest.hu
}}

'''Budapeşt''' paytexta [[Macaristan|Macaristanê]] ye. Navê wê ji yekbûna du bajaran ([[Buda (Budapeşt)|Buda]] û [[Peşt]]) pêk hatiye. Bajarê herî mezin ê [[Macaristan|Macaristanê]] ye. Herwiha navenda siyasî , çandî û bazirganî ya [[macar]]an e.<ref>http://www.britannica.com/eb/article-9106098/Budapest</ref> Li gorî serjimara [[2011]]'an li Budapeştê 1.733.685 niştecih hene.<ref>http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xftp/idoszaki/mosz/mosz09.pdf</ref> Bajar li ser erda 525 km hatiye avakirin. Budespeşt di [[17'ê sermawezê|17'ê sermaweza]] [[1873]]'an de, bi yekbûna sê bajarên li derdora çemê [[Duna]]yê, yên bi navên [[Buda (Budapeşt)|Buda]], [[Peşt]] û [[Óbuda]] pêk tê.<ref>http://www.webcitation.org/5kwQS7I2L</ref><ref>http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572648/Budapest.html</ref>

Dîroka Budapeştê bi bicehbûna [[kelt]]an destpê dike.<ref>http://books.google.com/?id=SKwmGQCT0MAC&printsec</ref>Cihê ku kelt pêşî lê bicehdibin piştre dibe paytexta herêma [[Panonyaya Jêr]] a [[Împeratoriya Roma]]. Gelê macar di sedsala 9'an de digihne herêmê.<ref>http://guides.travelchannel.com/budapest/city-guides/historical-background</ref> Ev cihê pêşî di navbera salên [[1241]]-[[1242]]'an de ji aliyê mongolan ve tê talankirin.<ref>http://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Budapest</ref> Di sedsala 15an de ji nû ve tê avakirin. Piştî şerê [[Şerê Mohaçê|Mohaçê]] ku bajar dikeve destê Osmaniyan û 150 salî li vê herêmê serweriyê dikin.<ref>Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15</ref> pêşketina Budapeştê heta sedsalên 18 û 19'an didome. Piştî sala 1873an ku yekbûna wê pêk tê, Budapeşt dibe bajarekî girîng ê gerdûnî.<ref>http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html</ref> Di sala 1918'an de dibe paytexta duyem a [[Awistriya-Macaristan]]ê.

Gelek cih û berhemên dîrokî li Budapeştê hene. [[Keleha Buda]], [[Kolana Andrássy]], [[Qada Lehengan]] hinek ji wan e. Metroya Budapeştê di cîhanê de rêhasina binerdê ya kevn a duyemîn e.<ref>http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/400bis.pdf</ref><ref>http://whc.unesco.org/en/news/156</ref> Herwiha sînagoga duyem mezin a cîhanê û parlementoya sêyem mezin a cîhanê jî li Budapeştê ne. Lewma her sal 2,3 milyon turîst diçine bajar.<ref>http://itthon.hu/szakmai-oldalak/turizmus-magyaro-2009</ref>

== Bajarên hevçeng ==
{| class="wikitable"
|-
! Welat
!! style="width:120px;"| Bajar
!! style="width:100px;"| Navçe / Herêm / Dewlet
!! style="width:40px;"| Dîrok
|-
| {{al2|Tirkiye}}
| '''[[Stenbol]]'''
| Stenbol
| 1985
|-
| {{al2|Awistriya}}
| '''[[Viyana]]'''
| Viyana
| 1990
|-
| {{al2|Bosniya û Herzegovîna}}
| '''[[Sarayevo]]'''
| Kantona Sarayevo
| 1995
|-
| {{al2|Tirkiye}}
| '''[[Izmir]]'''
| [[Izmir]]
| 1985
|-
| {{al2|Bulgaristan}}
| '''[[Sofya]]'''
| [[Sofya]]
|
|-
| {{al2|Çîn}}
| '''[[Beijing]]'''
| [[Beijing]]
| 2005<ref>http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/</ref>
|-
| {{al2|Kroatya}}
| '''[[Zagreb]]'''
| Zagreb
| 1994<ref>http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html</ref>
|-
| {{al2|Fransa}}
| '''[[Paris]]'''
| Paris
| 1956
|-
| {{al2|Almanya}}
| '''[[Berlin]]'''
| Berlin
| 1992<ref>http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.en.html <br> http://web.archive.org/web/20080822100321/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.en.html</ref>
|-
| {{al2|Almanya}}
| '''[[Frankfurt|Frankfurt am Main]]'''
| [[Hessen]]
| 1990
|-
| {{al2|Îndonezya}}
| '''[[Jakarta]]'''
| [[Herêma Taybet a Paytextiyê ya Jakarta]]
| 2009<ref>http://www.thejakartapost.com/news/2009/07/13/hungarian-envoy-builds-new-links-with-ri.html</ref>
|-
| {{al2|Îsrael}}
| '''[[Tel Aviv]]'''
| [[Navçeya Tel Aviv]]
| 1989<ref>{http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp</ref>
|-
| {{al2|Îtalya}}
| '''[[Florence]]'''
| [[Tuscany]]
| 2008<ref>http://nol.hu/budapest/cikk/492160/</ref>
|-
| {{al2|Poland}}
| '''[[Warşova]]'''
| [[Masovya]]
| 2005<ref>http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11</ref>
|-
| {{al2|Portûgal}}
| '''[[Lîzbon]]'''
| [[Herêma Lîzbon]]
| 1992
|-
| {{al2|Romanya}}
| '''[[Bûkareşt]]'''
| [[Bûkareşt]]
| 1991
|-
| {{al2|Slovakya}}
| '''[[Košice]]'''
| [[Herêma Košice]]
| 1997<ref>http://www.kosice.sk/clanok.asp?file=gov_s_c-00.html <br>http://www.kosice.sk/</ref>
|-
| {{al2|Korêya Başûr}}
| '''[[Daejeon]]'''
| [[Daejeon]]
| 1994
|-
| {{al2|Tayland}}
| '''[[Bangkok]]'''
| Bangkok
| 2007
|-
| {{al2|Ûkrayna}}
| '''[[Lviv]]'''
| Ukrayna
| 1993<ref>http://www.city-adm.lviv.ua/index/cities-partners</ref>
|-
| {{al2|DYA}}
| '''[[Fort Worth]]'''
| [[Teksas]]
| 1990<ref>http://www.fwsistercities.org/</ref>
|-
| {{al2|Tirkiye}}
| '''[[Dîlok]]'''
| [[Dîlok]]
| 2010
|-
| {{al2|DYA}}
| '''[[New York City]]'''
| [[New York]]
| 1992<ref>http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/main.shtml</ref>
|}

<div class="overflowbugx" style="overflow: auto">[[Wêne:Budapest from Gellert Hill MC.jpg|840px]]</div>
<div class="overflowbugx" style="overflow: auto">[[Wêne:Budapest from Gellert Hill MC.jpg|840px]]</div>

{{kurt}}

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}


[[Kategorî:Paytext]]
[[Kategorî:Paytext]]
[[Kategorî:Macaristan]]
[[Kategorî:Macaristan]]

Guhartoya 12:38, 25 îlon 2011

Budapeşt
Budapest (Macarî)
Mertal Al
(Mertal) (Ala)
Damezrandin 17'ê sermawezê 1873
Budapeşt li ser nexşeya Macaristan nîşan dide
Budapeşt
Budapeşt
Budapeşt (Macaristan)
Kargêrî
Welat  Macaristan
Dûgel Mecaristan
Herêm Macaristana Navendî
Navçe 23 navçe (kerület)
Şaredar István Tarlós
Demografî
Gelhe 1.733.685 (2011)
Berbelavî 3.301,3 kes/km²
Erdnîgarî
Rûerd 525,16 km²
Koordînat 47°28′19″Bk 19°03′01″Rh / 47.47194°Bk 19.05028°Rh / 47.47194; 19.05028
Dem (UTC) UTC+1
Agahiyên din
Koda postayê 1011–1239
Koda telefonê 1
Malper http://english.budapest.hu
Nexşe
Budapeşt li ser nexşeya herêmên Macaristanê
Wêne
Galeriya Budapeştê

Budapeşt paytexta Macaristanê ye. Navê wê ji yekbûna du bajaran (Buda û Peşt) pêk hatiye. Bajarê herî mezin ê Macaristanê ye. Herwiha navenda siyasî , çandî û bazirganî ya macaran e.[1] Li gorî serjimara 2011'an li Budapeştê 1.733.685 niştecih hene.[2] Bajar li ser erda 525 km hatiye avakirin. Budespeşt di 17'ê sermaweza 1873'an de, bi yekbûna sê bajarên li derdora çemê Dunayê, yên bi navên Buda, Peşt û Óbuda pêk tê.[3][4]

Dîroka Budapeştê bi bicehbûna keltan destpê dike.[5]Cihê ku kelt pêşî lê bicehdibin piştre dibe paytexta herêma Panonyaya Jêr a Împeratoriya Roma. Gelê macar di sedsala 9'an de digihne herêmê.[6] Ev cihê pêşî di navbera salên 1241-1242'an de ji aliyê mongolan ve tê talankirin.[7] Di sedsala 15an de ji nû ve tê avakirin. Piştî şerê Mohaçê ku bajar dikeve destê Osmaniyan û 150 salî li vê herêmê serweriyê dikin.[8] pêşketina Budapeştê heta sedsalên 18 û 19'an didome. Piştî sala 1873an ku yekbûna wê pêk tê, Budapeşt dibe bajarekî girîng ê gerdûnî.[9] Di sala 1918'an de dibe paytexta duyem a Awistriya-Macaristanê.

Gelek cih û berhemên dîrokî li Budapeştê hene. Keleha Buda, Kolana Andrássy, Qada Lehengan hinek ji wan e. Metroya Budapeştê di cîhanê de rêhasina binerdê ya kevn a duyemîn e.[10][11] Herwiha sînagoga duyem mezin a cîhanê û parlementoya sêyem mezin a cîhanê jî li Budapeştê ne. Lewma her sal 2,3 milyon turîst diçine bajar.[12]

Bajarên hevçeng

Welat Bajar Navçe / Herêm / Dewlet Dîrok
 Tirkiye Stenbol Stenbol 1985
 Awistriya Viyana Viyana 1990
 Bosniya û Herzegovîna Sarayevo Kantona Sarayevo 1995
 Tirkiye Izmir Izmir 1985
 Bulgaristan Sofya Sofya
 Çîn Beijing Beijing 2005[13]
 Kroatya Zagreb Zagreb 1994[14]
 Fransa Paris Paris 1956
 Almanya Berlin Berlin 1992[15]
 Almanya Frankfurt am Main Hessen 1990
 Îndonezya Jakarta Herêma Taybet a Paytextiyê ya Jakarta 2009[16]
 Îsrael Tel Aviv Navçeya Tel Aviv 1989[17]
 Îtalya Florence Tuscany 2008[18]
 Poland Warşova Masovya 2005[19]
 Portûgal Lîzbon Herêma Lîzbon 1992
 Romanya Bûkareşt Bûkareşt 1991
 Slovakya Košice Herêma Košice 1997[20]
 Korêya Başûr Daejeon Daejeon 1994
 Tayland Bangkok Bangkok 2007
 Ûkrayna Lviv Ukrayna 1993[21]
 DYA Fort Worth Teksas 1990[22]
 Tirkiye Dîlok Dîlok 2010
 DYA New York City New York 1992[23]


Çavkanî

  1. ^ http://www.britannica.com/eb/article-9106098/Budapest
  2. ^ http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xftp/idoszaki/mosz/mosz09.pdf
  3. ^ http://www.webcitation.org/5kwQS7I2L
  4. ^ http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572648/Budapest.html
  5. ^ http://books.google.com/?id=SKwmGQCT0MAC&printsec
  6. ^ http://guides.travelchannel.com/budapest/city-guides/historical-background
  7. ^ http://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Budapest
  8. ^ Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15
  9. ^ http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html
  10. ^ http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/400bis.pdf
  11. ^ http://whc.unesco.org/en/news/156
  12. ^ http://itthon.hu/szakmai-oldalak/turizmus-magyaro-2009
  13. ^ http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/
  14. ^ http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html
  15. ^ http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.en.html
    http://web.archive.org/web/20080822100321/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.en.html
  16. ^ http://www.thejakartapost.com/news/2009/07/13/hungarian-envoy-builds-new-links-with-ri.html
  17. ^ {http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp
  18. ^ http://nol.hu/budapest/cikk/492160/
  19. ^ http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11
  20. ^ http://www.kosice.sk/clanok.asp?file=gov_s_c-00.html
    http://www.kosice.sk/
  21. ^ http://www.city-adm.lviv.ua/index/cities-partners
  22. ^ http://www.fwsistercities.org/
  23. ^ http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/main.shtml
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Budapeşt&oldid=403475" hatiye standin.