Ûzbêkistan

O‘zbekiston Respublikas
Komara Ûzbêkistan
(Ala) (Nîşan)
Sirûda netewî: Serquyosh, hur o‘lkam, elga baxt, najot.
Zimanên fermî	Ûzbêkî
Paytext	Taşkent (Ûzbêkî Toshkent) 41°16′Bk 69°13′Rh
Bajarê mezin	Taşkent
Sîstema siyasî	Komar
- Serkomar  - Serekwezîr	Shavkat Mirziyoyev Abdulla Oripov
Rûerd  - Giştî  - Av (%)	448.978 km2 4,9
Gelhe  - Giştî (2016)  - Berbelavî	32.121.000 kes 71,5 kes/km2
Serxwebûn	1'ê rezberê 1991, ji YKSS de.
Dirav	So‘m
Dem	UTC+5
Nîşana înternetê	.uz
Koda telefonê	+998

Ûzbêkistan (ûzbêkî O‘zbekiston; fermî Komara Ûzbêkistan, ûzbêkî O‘zbekiston Respublikasi) welateka li Asya navîn de ye. Cîrantiya Ûzbêkistanê bi Qezexistan, Qirgizistan, Tacîkistan, Efxanistan û Tirkmenistanê re he ye.

Erdnîgarî

447.400 km² rûerda Ûzbêkistanê he ye, bi mezinahî xwe ew welata cîhaneyê 56an e. Direjhatiya welat ji rojhelat Gola Aralê de rojava heta Ferghanatal nezikî 1.200 km, firehî jî di başûr û bakur de 930 km e. Li başûr rojhelat Tirkmenistan, li bakur Qezexistan û Gola Aralê, li başûr Tacikistan û li rojhelat jî Qirgizistan heye. Çi qas ji bo Gola Aral hereşekê hişk bûn heye û hin navçe xwe di sînorên Qezexistan de dima jî bi 43.000 km aqarê xwe ew gola herî mezin Ûzbêkistanê ye. Çiyayê herî mezin bi 4.300 m Çiyayê Beşton e.

Çem

Di Ûzbêkistanê re du çemên mezin, bi 2.539 km çemê Amudaryo û bi 2.212 km an çemê Sirdaryo derbaz dibe. Amudaryo Efxanistan li çiyayên Pamir û Hindîkûş dize û li Tacikistan û Efxanistanê bi navê Pamîr tê navkirin. Amudaryo paş di sînorên Efxanistan û Ûzbêkistanê re derbaz bû şunda di paralela sînorên Ûzbêkistan û Qezexistan re derbaz dibe. Sirdaryo li Qirgizistan şunda dikeve Ûzbêkistanê paş Ferghanatal derbaz kir şunda dikeve Tacikistanê û şunda Ûzbêkistanê re derbaza Qezexistan dibe.

Hin çemên dinên Ûzbêkistan ewna ne;Surxondaryo, Qashqadaryo, Qarshi, û Zarafshon e.

Suruşt

Perekî zêr ê Eukratîdês I, ku li Buxarayê hat dîtin

Li Ûzbêkistanê suruşta Suruşta Çol tê dîtîn. Havînan germ û bê barij e, zivistanan jî sar e.

Alim Khan, emîrê Buxarayê, 1911

Dîrok

Di 20 Hezîran 1990 de, Ozbekistanê serweriya dewleta xwe ragihand. Di 31ê Tebaxa 1991ê de, Ozbekistanê piştî hewldana derbeya têkçûyî ya li Moskowê serxwebûna xwe ragihand. 1'ê Îlonê Roja Serxwebûna Neteweyî hat îlankirin. Yekîtiya Sovyetê di 26ê Kanûna Paşiyê ya wê salê de hat hilweşandin. Islam Karimov, ku berê sekreterê yekem ê Partiya Komunîst a Ozbekistanê bû ji sala 1989ê ve, di sala 1990 de wek serokê Komara Sovyeta Sosyalîst a Ozbekistanê hat hilbijartin.

Parêzgehên Ûzbêkistan

Parêzgehên Ûzbêkistan:

Parêzgeha Taşkent Parêzgeha Andîjan Parêzgeha Buxoro Parêzgeha Fergana Parêzgeha Jîzzax Parêzgeha Xorazm Parêzgeha Namangan

Parêzgeha Navoiy Parêzgeha Qashqadaryo Parêzgeha Qaraqalpaqstan Parêzgeha Semerqend Parêzgeha Sirdaryo Parêzgeha Surxondaryo

Çand û huner

Gel

Gorî danen fermiyên 1993an de gelê Ûzbêkistanê wiha par ve dibe; %73,7 ûzbêkî, %5,5 rus, %5,1 tacîkî, %4,2 qezexî, %2 tatarên kirimî, %2 qereqalpakan, %1,1 koreyî ne. Li wan bêtir ew hindikenên kurd, ûygûrî, elman, azerî jî hene.

Ol

Li gelî Ûzbêkistanê 88 % xwe misilmanên sunnî ne. 9% en xwe xristiyanên ortodoksên rus in. Li wan bêtir misilmanên Şî, xristiyanên zavên din û cû jî hene.

Bajar

Bajarên Ûzbêkistanê herî mezin ewna ne: Taşkent (Toshkent) (nêzîkî 1.978.000 kes), Namangan (nêzîkî 432.500 kes), Semerqend (nêzîkî 319.400), Andijon (nêzîkî 318.500), Bûxara (Buxoro) (nêzîkî 247.700) û Nukus (nêzîkî 230.000) (di 2005 de)

Xiva

Girêdanên derve

• Rupela fermî (Ûzbekî, Îngîlîzî, Rusî)
• Welat û ji bo turistan ^{Girêdana arşîvê 14 adar 2006 li ser Wayback Machine}
• Wênên û nivisên ser Ûzbêkistanê
• Agahdariya gelemperî, Ozbekistan