Zimanên hind û ewropî
Zimanên hind û ewropî, zimanên hindoewropî (zimanzanên alman jê re dibêjin zimanên hind û germanî), malbata zimanên hevlêzim ên ji Ewropa ta Hindistan, bi 2,5 milyar axaftinêran a herî mezin li ser erdê ye. Lêzimiya zimanên hind û ewropî bi qadên (flexion), (numerus), zayend (genus) û deng hatiye isbatkirin. Kurdî endamê wê ye.
Têgiha "hind û germanî"[biguherîne]
Zimanzanên sedsala mezin ev têgih bikar dianîn, ji ber ku zimanên di vê malbata zimanan de ji hev dûrtirîn zimanê hindî yê kevn, sanskrît û germanî bûn. Zimanên keltî ewdem ne dihatin jimartin, ji ber ku rêzimanên wan xwedî hin taybetiyên cihê bûn û toxarî a bêhtir li Rojhilatê bû di sala 1890 hat dîtin.
Di warê zanistiya zimanên hind û ewropî de zimanzanên alman pêşiya giştan in. Ew navê "hind û germanî" bikartînin.
Dabeşa hindowropî[biguherîne]
Reh û peresendî[biguherîne]
Zimanên hind û ewropî di wateya zimanzanî de lêzimê hev in.
Di dawiya sedsala 18an de rojhilatnasê îngilîz William Jones wekheviyên di navbera sanskrît a zimanê Hindistanê kevn û latinî û yewnanî de dît û têgihîşt ku rehên wan yek in. Pişt re ev lêzimî di navbera farisî û keltî de jî texmîn kir.
Franz Bopp ê alman bi berhema xwe ya li ser yekrehiya sanskrît, yewnanî, latinî, farisî û almanî bingeha zanistiya hind û ewropî li Almanya danî.
Zimanê hind û ewropî yê rehane bi awayê zimanzanî hat veafirrandin. Lê ti kes nikare bibêje ku ev zimanê kalên hind û ewropiyan bû.
Welatê gelê kal û bavên hind û ewropiyan li ku der e, ew jî baş nayê zanîn. Ewropî dibêjin ew bakûra Derya Reş e. Lê dîroknasên arî, bi taybetî kurd, dibêjin ew çiyayên Zagros, ango Kurdistan e.
Zimanên hind û ewropî[biguherîne]
- Zimanê toxarî: toxariya A (mirî ye), toxariya B (mirî ye)
Zimanên hind û îranî[biguherîne]
Zimanên hind û arî an hindî[biguherîne]
Zimanên nuristanî[biguherîne]
Zimanên îranî[biguherîne]
Zimanên îranî yên rojhilatî[biguherîne]
Binşaxê bakur-rojhilatî[biguherîne]
- beşa skîtiya rojava
- Skîtî (mirî ye)
- Osetî an îronî
- beşa xwarezmî
- Avestayî
- Xwarezmî
- beşa sogdî
- Sogdî (mirî ye)
- Yaxnobî
- beşa baktrî
- Baktrî (mirî ye)
- beşa skîtiya rojhilat
- Sakayî (mirî ye)
- Paşto
- binşaxê pamîrî
- binbeşa waxî
- Waxî
- binşaxê muncî û yidxa
- Muncî
- Yidxa
- binşaxê sangleçî û îşkaşmî
- Sangleçî
- Îşkaşmî
- binşaxê şuxnî û yazgulamî
- Şuxnî
- Yazgulamî
- binbeşa waxî
- binşaxê pamîrî
- beşa skîtiya rojava
- binşaxê başûr-rojhilat
- Paraçî
- Ormurî
Zimanên îranî yên rojavayî[biguherîne]
Binşaxê bakur-rojavayî[biguherîne]
Binşaxê başûr-rojavayî[biguherîne]
Albanî[biguherîne]
Yewnanî[biguherîne]
Zimanên Îtalî[biguherîne]
- Zimanên oskî û ûmbrî: oskî (mir), ûmbrî (mir), sabellî
- Zimanên latînî û faliskî: latinî û falîskî
- Zimanên romanî
- Sardînî
- Zimanên romanî yên ewropî an bejahiyî (kontînental)
- Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilatî
- Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-bakurî: rûmanî, îstrorûmanî
- Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-başûrî: meglenorûmanî, arûmanî
- Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojavayî:
- beşa îtalî û romanî: dalmatî, îtalî
- beşa rêtoromanî: furlanî, ladîn, romanş
- beşa galî, îberî û romanî
- galî û romanî ya bakurî: franko provenzalî, fransî
- galî û romanî ya başûrî: provenzalî
- îberî û romanî ya bakurî
- îberî û romanî ya bakur-rojavayî: ketelanî
- îberî û romanî ya bakur-navendî: spanî
- îberî û romanî ya bakur-rojavayî: galîsiyayî, portûgalî
- îberî û romanî ya başûrî: muserebî (mirî ye)
- Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilatî
- Zimanên romanî
Zimanên keltî[biguherîne]
- Zimanên keltî yên parzemînî: gaulî an gallî (mir)
- Zimanên keltî yên giravî an yên giravên brîtanyayî:
- Zimanên goidelî: îrlendî (gaelî), gaeliya skotlendî, kornî (mir)
- Zimanên brîtanî: bretonî, walesî an kimrî, kornî (mir)
Zimanên germanî[biguherîne]
Zimanên baltî[biguherîne]
- Zimanên baltiyên rojavayî: prûsyayiya kevin (mir)
- Zimanên baltiyên rojhilatî: latvî an letonî, lîtvanî
Zimanên slavî[biguherîne]
- Zimanên slaviyên rojhilatî
- Zimanên slaviyên rojavayî
- Zimanên slaviyên başûrî: slaviya kîlîseyî ya kevin
Çavkanî[biguherîne]
Merritt Ruhlen (1991). A Guide to the World's Languages. Vol. 1: Classification. Edward Arnold, London-Melbourne-Auckland.
