Perwerdeya bi zimanê kurdî

Perwerdeya bi zimanê kurdî
Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Perwerdeya bi zimanê kurdî tê wateya xwendin, nivîsandin û hînbûna bi zimanê kurdî. Heya sedsala 20an perwerdehiya bi zimanê kurdî ji bo kurdan hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û zanayên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek Ehmedê Xanî yekem çavkaniyên nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan ji ber şert û mercên erdnîgarî û siyasî bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, çandî û wêjeyî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di sedsala 20an de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî.

Heta îro perwerdeya bi zimanê zikmakî ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê qedexe ye - wek li Tirkiyê, ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li Hikûmeta Herêma Kurdistanê, ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li Rojavayê hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û aktorên şer ên li Sûriyê de ye.

Xwendekarên kurd di perwerdeya bi zimanekî biyanî de zehmetiyan dikişînin. Ev rewş li herêmên kurdan dibe sedema zehmetiyên perwerdeya bilind û paşê jî werdigere zehmetiyên aborî, ji ber ku sîstema dibistanan zimanê wan li ber çavan nagire û ev yek bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike.

Dîroka perwerdeya bi kurdî

Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.

Dîroka perwerdehiya bi zimanê kurdî bi zextên siyasî û berxwedanên çandî derbas bûye. Li welatên ku kurd lê dijîn - bi taybetî Tirkiye, Îran, Sûriye û Iraq - zimanê kurdî bi dehan salan bi awayekî sîstematîk hatiye tepisandin. Li Tirkiyê heta salên 1990î li qada giştî û li dibistanan bikaranîna kurdî qedexe bû, û li welatên din jî qedexeyên bi vî rengî hebûn. Zimanê kurdî gelek caran weke gef li ser yekitiya netewî dihate dîtin û ev yek jî rê neda ku kurdî weke zimanê perwerdehiyê bê naskirin.

Tevî vê zordariya siyasî, kurdan zimanê xwe bi taybetî li gundan parastin û bi devkî ragihandin. Di salên 1990î de, çalakvan û rêxistinên çandî yên kurd dest bi daxwaza pêşxistina zimanê kurdî kirin û yekem dibistan û kursên taybet bi kurdî derketin holê, bi taybetî li Tirkiye, Iraq û Sûriyê. Li herêmên bakurê Iraqê yên ku kurd lê dijîn, bi taybetî li Herêma Kurdistanê, di destpêka salên 2000î de zimanê kurdî wek zimanê fermî yê perwerdeyê hat destnîşankirin, ku ev yek ji bo kurdên vê herêmê gaveke girîng bû.

Li Sûriyê, di dema şerê navxweyî de ku di sala 2011an de dest pê kir, rewş guherî, dema ku herêmên kurdî li Rojavayê (bakurê Sûriyê) sîstema xwe ya perwerdehiyê ya xweser ava kirin û zimanê kurdî wek zimanê sereke yê xwendinê bi kar anîn. Kursên kurdî li welatên dîasporayê yên wek Almanya û Swêdê jî zêde dihatin dayîn: Vê yekê hişt ku kurd zimanê xwe li sirgûnê jî biparêzin. Mînak li Swêdê zimanê kurdî di dibistanan de wek dersa hilbijartî tê qebûlkirin û bi vê yekê zarokên kurd li wir fêrî zimanê xwe yê zikmakî dibin.

Li Tirkiyê, ku piraniya nifûsa kurd lê dijîn, hînkirina kurdî bi awayekî fermî nayê destûr kirin, ev jî dibe sedema windabûna ziman. Lê li hin bajaran însiyatîfên taybet û dibistanên ziman hene ku dersa kurdî didin. Li Îranê jî rewş bi vî rengî ye, her çendî li deverên kurdî yên wek li parêzgeha Kurdistanê hewildan ji bo pêşvebirina kurdî hene, lê li wir jî gihandina fermî ya perwerdeya bi kurdî pir kêm e.

Diyasporaya kurdan bi taybetî li Ewropayê di parastina zimanê kurdî de roleke girîng lîstiye. Li welatên wek Almanya, Fransa û Holendayê gelek însiyatîf û komeleyên taybet hene ku dersa kurdî didin. Lê di sîstemên perwerdehiya fermî yên van welatan de, zimanê kurdî bi gelemperî tenê wekî kursek pêvek an jî wekî zimanek biyanî tê pêşkêş kirin, ku ev yek jî gihandina zimên a berfireh sînordar dike.

Belavbûna înternetê û teknolojiya nûjen, ji bo hînkirina kurdî derfetên nû afirandine. Platformên hînbûna serhêl, sepan û medyaya dîjîtal bêyî ku xwe bispêre saziyên perwerdehiyê yên kevneşopî, fêrbûn û hînkirina kurdî hêsantir dike. Saya vê yekê kesên li dîasporayê hîn zêdetir digihêjin perwerdeya kurdî.

Ligel van pêşketinan, paşeroja zimanê kurdî li gelek herêman ne diyar e. Li welatên ku kurd lê dijîn, hê jî di warê perwerdeyê de astengiyên mezin hene, ku belavkirin û hînkirina kurdî zehmet dike. Ji ber vê yekê parastina zimanê kurdî hem bi guhertinên siyasî û hem jî bi berdewamiya xebata çandî ya civakên kurdî ve girêdayî ye. Lê berxwedana li hember tepeserkirina zimanê kurdî û zêdebûna naskirina li welatên curbecur hêviyê dide pêşeroja zimanê kurdî û parastina kurdî ji bo nifşên paşerojê.

Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman

Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin.

Bakurê Kurdistanê

Kurdên bakurê Kurdistanê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê tirkî de zehmetiyan dikişînin.

Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin. Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî.

Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.

Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.

Başûrê Kurdistanê

Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.

Perwerdeya bi zimanê kurdî li Başûrê Kurdistanê, bi taybetî li herêma Kurdistanê, di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema Sedam Huseyn de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo belavkirina çand û zimanê erebî dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala 2003ê de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û îngilîzî û erebî jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.

Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî Hewlêr û Dihokê xwedan dibistan û zanîngeh baş in, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala 2007ê ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar.

Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî DAIŞê de rewş li gelek deveran aloztir kir. Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike.

Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên akademîk ên wekî bijîjkî, endazyarî û aborî ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku standardên navneteweyî biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene. Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan.

Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û mîrasa çandî ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di perwerdehiya dîjîtal de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber pandemiya COVID-19, da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.

Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de hejarî, koçberî û tevlêbûna penaberan, ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe.

Rojhilata Kurdistanê

Perwerdehiya bi zimanê kurdî li Rohjilata Kurdistanê bi giranî di bin bandora qedexeyên siyasî û çandî de derbas bûye. Di serdema Xanedana Pehlewiyan de (heta sala 1979ê) bikaranîna zimanê kurdî di warên fermî û perwerdehiyê de qedexe bû. Rejîmê bi tevahî erebkirin û fariskirina gelê kurd dikir encam. Piştî şoreşa îslamî ya sala 1979ê û damezrandina Komara Îslamî ya Îranê, otonomiya çandî ya kurdan bi qismî hat naskirin, lê hînkirina zimanê kurdî di sîstema perwerdeyê ya fermî de qedexe ma.

Di salên 1980î de, di dema şerê Îran û Iraqê de, zext û zordariya li ser gelê kurd zêdetir bû û perwerdeya kurdî mijareke siyasî ya hestiyar bû. Zimanê kurdî tenê di hin deverên gundan de wek zimanekî devkî dihate ragihandin, lê perwerdeya fermî bi farisî dihat kirin. Tevî polîtîkayên zimanê fermî yên ku bikaranîna kurdî li dibistanan qedexe dikir, di civakên nefermî de nasnameya kurdî hê jî bi hêz bû.

Di van dehsalên dawî de, rewşa zimanê kurdî li Îranê hinekî baştir bûye, tevî ku hînkirina bi kurdî bi giranî kêm maye. Dibistan û dersên kurdî yên bi zimanê kurdî hema bêje tune ne, û ders hema hema tenê bi farisî tê dayîn. Li hin herêmên kurdî, wek li parêzgehên Kurdistan, Azerbaycana Rojava û Kirmaşanê, însiyatîfên saziyên perwerdehiyê yên herêmî û rêxistinên sivîl hene, ku hewl didin qursên zimanê kurdî bidin, lê di warê wan de kêm in.

Hikûmeta Kurdistanê gelek caran daxwaza mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî kiriye, lê bêyî guhertinên girîng ên siyasetê. Helwesta fermî ya hikûmeta Îranê li hember danasîna zimanê kurdî li dibistanan neyînî dimîne, ji ber tirsa ku ew dikare aramiya siyasî û yekitiya neteweyî bixe xeterê.

Lê însiyatîfên çalakvanên kurd hene, ku ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de kampanyayê didin meşandin. Bi taybetî bal tê kişandin ser girîngiya çandî ya ziman û mafê zarokan ê perwerdehiya zimanê zikmakî. Hin zanîngehên Îranê di van salên dawî de dersên wêje û çanda kurdî vekirine, lê ev kurs ji bo bernameyên taybetî û ne ji perwerdehiya gelemperî hatine çêkirin.

Kurdên Îranê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê farisî de zehmetiyan dikişînin. Cûdahiya di navbera zimanê rojane û zimanê perwerdehiyê de gelek caran dibe sedema astengiyên zimanî, ku bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike.

Tevî van pirsgirêkan, civaka kurd li Îranê xwedî nasnameyeke çandî ya xurt e, û doza mafên ziman û çanda xwe didomîne. Zexta zêde ya li ser hikûmeta Îranê ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de hin serkeftinên destpêkê nîşan dide, lê cîbicîkirin pêvajoyeke demdirêj dimîne. Guhertinek di polîtîkaya perwerdehiyê de dikare bibe sedem, ku sîstema perwerdehiyê ji bo xwendekarên kurd adiltir bibe.

Rojavayê Kurdistanê

Perwerdeya bi zimanê Kurdî li Rojavayê Kurdistanê bi nakokiyên siyasî û çandî derbas bûye. Di bin desthilatdariya Hafiz Esed û piştre kurê wî Beşar Esed de, zimanê kurdî li Sûriyê bi awayekî sîstematîk dihat tepisandin. Di dema desthilatdariya Beesê de hînkirina kurdî qedexe bû û gelek zarokên kurd tenê bi erebî dikaribûn perwerdeyê bibînin. Nasnameya kurdî li dibistanên dewletê hat înkarkirin û bikaranîna zimanê kurdî li qada giştî bi tundî dihat astengkirin. Bi ser de jî mafê hemwelatiya Sûriyê ji bo bi sed hezaran kurd re hate redkirin.

Rewşa siyasî bi destpêkirina şerê navxweyî yê Sûriyê di sala 2011ê de guherî. Li herêmên ku kurd lê dijîn û bi taybetî li Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyê , çalakvanên kurd û tevgera siyasî ya kurdan dest bi avakirina sîstema xwe ya xwendinê û perwerdehiyê kirin. Piştî ku di sala 2012ê de li bakur-rojavayê Sûriyê herêmên otonom hatin avakirin, tevgera kurd bi ketina zimanê kurdî di dibistanan de pêş ket. Partiya Yekîtiya Demokrat (PYD) roleke navendî lîst: Wê pergala perwerdehiyê ji bo xurtkirina nasnameya kurdî û îmkana perwerdehiya bi zimanê zikmakî reform kir.

Di salên ewil de li dibistanan perwerdeya bi kurdî hate destpêkirin. Armanc ew bû ku zimanê kurdî ne tenê weke amûreke ragihandinê bê bikaranîn, lê di heman demê de ji bo pêşkistina çandî û siyasî jî bê xurtkirin. Pirtûkên dibistanê bo kurdî hatin wergerandin, û sîstema perwerdeyê li herêmên di bin kontrola hêzên kurdî de, bêyî ku bi sîstema dewleta Sûriyê ve girêdayî be, hate avakirin. Ji wê demê û pê ve, li dibistanên li Rojava de xwendekar bi kurdî perwerdehiyê dibînin, lê erebî û îngilîzî jî weke zimanên biyanî tên naskirin.

Herwiha, avakirina sîstemeke serbixwe ya perwerdeyê li herêmên kurd rastî berxwedanê jî hat. Neteweperestên ereb ên sûrî û hikûmeta Beşar Esed li dijî destpêşxeriya perwerdeya Kurdî derketin û wê weke metirsiyek li ser yekitiya netewî dîtin. Tirkiye jî, ya ku têkoşîna kurdan li Sûriyê red dike, her wiha gelek caran destwerdana siyasî û leşkerî li dijî xweseriya kurdan kir, ku bandor li ser sîstema perwerdeyê dike.

Tevî van kêşeyên siyasî, di van salên dawî de sîstema perwerdeya bi kurdî li Rojava bi pêş ketiye. Niha gelek dibistanên ku dersên kurdî didin hene, û hejmara mezûnan zêde bûye. Zimanê Kurdî niha beşeke bingehîn a stratejiya perwerdeyê li Rojavayê Kurdistanê ye, û her wiha hewl tê dayîn ku mamosteyên bi kurdî bên perwerdekirin. Gihîştina perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji aliyê gel ve weke semboleke girîng a xweseriya çandî tê dîtin.

Lêbelê, hîn jî dijwarî hene. Şer û bêîstiqrariya ku li herêmê berdewam dike, fînansekirin û berfirehkirina sîstema perwerdeyê zehmet dike. Li hin deverên ku ji hêla komên cûda yên şer ve têne tehdît kirin, dibistan zirarê dibînin an wêran dibin, û ev yek gihandina perwerdehiyê sînordar dike. Nebûna naskirin û piştgirîya navneteweyî dibin astengî ji bo avakirina pergalek perwerdehiya domdar.

Hê jî alozî û nakokî bi hikûmeta Sûriyê re heye, ku zimanê kurdî weke zimanê fermî qebûl nake û hewlên têkdana otonomiya kurdî didomîne. Li herêmên Rojavayê Kurdistanê yên di bin kontrola Tirkiyê de, hînkirina zimanê kurdî jî bi tundî hatiye astengkirin û raporên sansurê li ser materyalên hînkirina kurdî hene.

Tevî van kêşeyan jî, modela perwerdeya kurdî li bakurê Sûriyê xwedî hêzeke sembolîk e û nasnameya kurdî xurt kiriye. Ji bo pêşxistina pergala perwerdehiyê, nûjenkirina bernameyan û berfirehkirina çavkaniyan her ku diçe zêdetir destpêşxerî hene. Sîstema perwerdeya kurdî li Rojavayê Kurdistanê dikare bibe beşeke girîng ji xweseriya siyasî û çandî ya kurdên Sûriyê.

Perwedeya bi kurdî li diyasporayê

Perwerdehiya bi zimanê kurdî li diyasporaya kurdan xwe bi xebatên parastina nasname û çanda kurdî li welatên mazûvan nîşan dide. Di salên 1970î û 1980î de piştî pêlên mezin ên koçberiya kurdan ji Tirkiyê, Îran, Iraq û Sûriyê ber bi welatên rojavayî ve, gelek kurdan li Ewropayê, bi taybetî li Almanya, Swêd û Fransayê, penaberî dîtin. Li van welatan di destpêkê de ji bo hînbûna kurdî tenê îmkanên kêm hebûn, ji ber ku civakên li wan welatan kêm eleqe nîşanî çanda kurdî didan. Di salên destpêkê de, gelek malbatên kurd di warê taybet û malbatî de li ser parastina zimanê xwe sekinîn.

Ji salên 1990î û pê de, rêxistin û komeleyên çandî yên kurdan bi awayekî sîstematîk dest bi pêşxistina zimanê kurdî kirin. Li Almanya, Swêd û Holendayê dersên ziman û çalakiyên çandî hatin dayîn, û ji bo zarok û ciwanên Kurd derfet hat dayîn ku zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin. Van însiyatîfan gelek caran ketine bin zextê, ji ber ku li hin welatan hînkirina zimanên hindikayiyan di saziyên perwerdehiya fermî de bi giranî hatî tertîb kirin an jî sînordar kirin.

Li gelek welatên ewropî astengiyên hiqûqî û siyasî hebûn, ku hînkirina kurdî zehmet dikir. Weke mînak li Almanyayê demeke dirêj zimanê kurdî wekî zimanê ku tê perwerdekirin nehate naskirin, tevî ku gelek malbatên kurd ên koçber di salên 1980î de zarokên xwe teşwîq kirin ku bi kurdî biaxivin. Tenê di van dehsalên dawî de, bi zêdebûna daxwazên siyasî û tevgerên çandî yên di nav diyasporaya kurdî de, hin dibistan û saziyên perwerdehiyê dest bi pêşkêşkirina kurdî wek zimanê biyanî kirine.

Civatên kurdan yên li welatên wek Swêd, Norwêc û Holendayê ji bo parastina zimanê xwe gelek zêdetir derfetên wan hene. Bername û kursên fermî yên zimanê kurdî hene, hem ji bo diyasporaya kurdan û hem jî ji gelheya firehtir re. Weke mînak li Swêdê derfeta fêrbûna zimanê kurdî wekî beşek ji sîstema perwerdehiya neteweyî heye, ku ji diyasporayê re bingehek zexm ji bo parastina çand û zimanê xwe peyda dike.

Berovajî vê yekê, kurdên li welatên wek Fransa û Brîtanya Mezin di sazkirina kursên ziman de gelek caran rastî astengiyan tên, her çend li wir înîsiyatîfên taybet û komeleyên çandî jî hene. Li van welatan, kurd ji bo gihandina perwerdeya kurdî û berfirehtir naskirina zimanê xwe doza xwe didomînin.

Zimanê kurdî gelek caran li civakên dîasporayê bi rêya dibistanên taybet, komelên herêmî û platformên serhêl tê hînkirin. Ev saziyên perwerdehiya nefermî ne tenê kursên ziman, lê dersên dîrok, wêje û çanda kurdî jî didin. Bikaranîna teknolojiyên nûjen ên wekî platform û sepanên hînbûna serhêl jî, di van salên dawî de dersên kurdî berfirehtir kiriye û gihîştiye asteke berfireh.

Lêbelê, bi taybetî di warê qebûlkirin û naskirina zimanê kurdî ya ji aliyê sîstema perwerdehiya fermî de, hê jî dijwarî hene. Dersên kurdî bi gelemperî wekî pêşniyarek zêde têne dîtin û her gav di mufredatên asayî de nayên entegre kirin. Herwiha, zimanê Kurdî li hin welatan bi taybetî ji ber nakokiyên Tirkiye, Sûriye û Iraqê weke amûreke nîqaşên siyasî tê dîtin.

Ji bo nifşên ciwan ên diyasporaya kurdî, eger perwerde hîn berfireh nebe, metirsiya windakirina zimanê kurdî heye. Gelek zarokên kurd li civatên diyasporayê bi kurdî diaxivin, lê zimanên welatên mêvandar di xwendingeh û jiyana giştî de serdest in. Ev tê wê maneyê ku kurdî pir caran tenê wek zimanê malbatê derbas dibe.

Tevî van kêşeyan, pêşvebirina zimanê kurdî li diyasporayê ji bo gelek çalakvan û komeleyên çandî yên kurd mijareke sereke ye. Zêdebûna jimareya kursên ziman, bûyerên çandî û zêdetir naskirina siyasî ya zimanên hindikahiyan li gelek welatên Ewropî çirûskek hêviyê dide. Ev pêşketin dikarin bibin alîkar, ku zimanê kurdî wek zimanekî zindî li diyasporayê were parastin û derbaskirin.