Adi Holzer: Serpêhatî (Lebenslauf) (1997). Adi Holzer jiyanê dişibîne bendê canbazan
Jînenîgarî, biyografî (gr. βιογραφία, ji βίος bíos „jiyan“ û grafîk), ji bi rêkûpêk nîgarkirina jiyana (jîna) kesan re tê gotin.
Biyografî dikare bi nivîskî yan gotinî be. Cureyek wê jî xwejînenîgarî (otobiyografî) ye. Otobiyografiyê mirov bi xwe, li ser xwe çêdike. Yan jî qet nebe pirraniyê bi xwe dike.
Zû de ye jînenîgarî tên amadekirin. Di dema Greka antîk de biyografî dihatin nivîsandin.
Di biyografiyê de sîstematî, birêkûpêkî girîng e. Mirov nikare bêî sîstematîkên jînenîgariyekê binivîsîne. Di jînenîgariyê de bûyer û demên girîng tên tomarkirin. Mirov nikare tiştên ne girîng in û bêwate ne binivîsîne. Biyografiyeke baş ji ristinên rastegînî pêk tên. Tomarkirinên farazî û razber, nirxê jînenîgariyekê kêm dikin. Helbet ev prînsîp ne ji bo berhemên wêjeyî ye.
Di jînenîgariyan de bo mînak behsa jidayîkbûn, perwerde, pîşe, marîbûn (zewac), mirin, berhem, tecrûbeyên jiyanê, bûyerên girîng ûêd tên tomarkirin.
Prînsibeke din jî ew e ku biyografiyek divê tevahiya jiyana kesê rabixe ber çavan. Mirov nikare bo mînak tenê behsa zaroktî yan çend salên perwerdeya yekê bike.
Biyografî divê bi xwe neyê nivîsandin. Heger bê nivîsandin dibe xwejînenîgarî. Qîmeta jînenîgariyê ji ya xwejînenîgariyê bilindtir e.
Li Kurdistanê dengbêj bi hostayî jînenîgariyen vedibêjin. Ew viya bi gotin û stranê dikin. Di biyografiyên dengbêjan de sîstematîkek taybet heye. Bo mînak ne dem û katjimêrê, bûyerên girîng birêkûpêk dirêsin. (Gotarê bixwînê...)
Jeton Kelmendi li bajarê xwe dibistan qedand û xwendina xwe ya bilind jî li zanîngeha Prîştînayê qedand û piştre hate Belçîka û niha li Brukselê dijî û kar dike[çavkanî hewce ye]. Ew helbestvan û çîroknivîs û rojnamevan e. Helbestên wî wergerîne 22 zimanan û di pir antolojiyan de jî hatine belav kirin. Ew di cihanê de weke balyozxanê helbesta albanî xuya dike. Hêjayî gotinê ye jî ku ew di şerê rizgarkirina Kosovoyê de beşdar bûbû û xebat ji bo wê kiriye. (Gotarê bixwîne...)
Sarkozy bi baweriyên şopparêzên xwe di warê qanûn û tenzîmatê da hatiye niyasîn. Ew sîstemeke aborî ya gelek serbesttir ji bo Fransayê dixwaze. Rexnegirên wî dibêjin ko ew mirovekê demagog e û bi sanahî azadiyên bajêrwarane gorî bidestveanîna hêza siyasî dike. Ew bi tewawî dijberî çûna Tirkiyê bo nav Yekîtiya Ewropayê ye.
Nebez Ehmed ji sala 1998'a ve wekî nivîskarê pirtûkên fîlman û alîkarê derhêner di çêkirina fîlmên kurdî de beşdar e. Ew ji sala 2001'ê ve kurtefîlman dikişîne. „Handful of Ash” ta niha berfirehtirîn belgefilmê wî ye. (Gotarê bixwîne...)
Image 4
Teswîrkirina serhildêrên ku bûbûn bendeyên Daryûs Gomada an jî Gaumāta (bi farsiya kevn: 𐎥𐎢𐎶𐎠𐎫, lat.Gaumāta bi tîpên li nivîskên Bêstûnê) serhildêrekî medî bû ku bixwe ji êla magiyan bû. Di sala 522yên berî zayînê de piştî serhildana (destpêka serhildanê : 11ê adarê) xwe demekê dibe desthilatdarê Împeratoriya Hexamenişî. Di 29ê îlonê de, serhildana wî bi alîkariya generalên (Vîdafarna, Gobriyas, Vîdarna) Daryûs I hatiye şikandin. Piştî ku Daryûs Gomada dîl girtiye, ew daye kuştin û ji bo ku ti kes mîna wî serî hilnede, li Bêstûnê li ser zinarekî wêneyê Gomada yê ku li bin lingên Dara mîna êsîrekî ye hatiye xêzkirin. Gelek magiyên ku parêzvanên dînê Zerdeşt bûn ji aliyê Dara ve hatine kuştin û şikandina serhildana Gomada weke cejnê hatiye îlankirin. Navê vê cejnê Begadayîş (ev nav ji heyva ku Gomada tê de têkçûyî tê) an jî li gorî HêrodotosMogudayis (tê wateya kuştina magiyan) bû. Her sal di vê rojê de magî nikarîbûn derkevin derve ji ber ku heke derketibana wê hatibana kuştin. (Gotarê bixwîne...)
Di gelek malper û rojnameyan de nivîsên wî hatine weşandin. Herwiha niha jî dinivîsîne. (Gotarê bixwîne...)
Image 6
Maşallah ibn Berî el-Besrî an bi tenê Maşallah an jî Maşallah Etherî (bi erebî: ما شاء الله إبن أثري, lat.Mā Shā’ Allāh ibn Athari) di derbarê jiyana wî agahî kêm e. Li Besrayê di sala 730î de jidayîk bûye û 815î de wefat kiriye.
Bi eslê xwe Cihû ye lê dûre bûye Misilman û navê xwe dike Maşallah. Maşallah bi xwe çanda Mezopotamya û Misirê pir baş zanibû, di nav misilman de ji stêrnasên herî pêşîn e. Li ser stêrnasiyê gellekî berhem nivîsandiye.
Berhema wî a li ser Astrolabê di sedsala 12an de wergerandine latînî. Navê Maşallah di Ewropayê de wek Messahella derbas dibe. (Gotarê bixwîne...)
Daniel Chee Tsui崔琦 (bilêvkirina bi kurdî Danyel Çî Tsûî: jdb. 28ê sibata1939an, Henan/Çîn) fizîknaseke Çînî-DYAyî ye. Li ser cîhana fizîka taybetiya elektrîkî ya fîlmên tenik ên mîkrostrûktûrên nîv-ragihandêr, radiweste.
Soravka nûjen Soravk, rûj, lêvnûs berhemeke kozmetîkê ye ku bo nexşandina lêvan tê bikaranîn. Ji fransî derbasê kurdî jî bûye, li Bakurê Kurdistanê rûj jî dibêjin (ji bêjeya fransî rouge ango sor).
Cure şilemeniyeke rengîn e. Ji senît, don, madeyên nermker, lanolîn, rûnê kastorî, alkol û hin têkelên kîmyayê tê çêkirin. Pirranî sor e, lewra jî di kurdî de soravk gotine. Formên tîr û ron de tên bikaranîn.
Reng dide lêvan, gelek cureyên wê hene. Jin gelek hez jê dikin û bikartînin. (Gotarê bixwîne...)
Image 10
Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (jdb. 1397 li Mainz; m. 3ê sibata1468) hostayê Almanî ko ji bo vedîtina çapatîpên livok li Ewropayê navdar e. Gutenberg di cîhana çapkirinê de bi alava çapkirinê riya şoreşekê vedike. Cara pêşîn bi vê alava ku pîtên metalî bikartîne ve çapkirina Mizgînê (Încîl) dike. Pîtên amade yên metalî wekî klavyeya îro bingeha nivîsandinê bû. Bo her çapkirinê pît dihatin rêzkirin. Beriya Gutenberg, pîtên darî dihatin bikaranîn. Karê wî yê serekî, Mizgîniya Gutenbergî ko bi navê Încîla 42-dêrî tê nasîn, yek ji berhemên pesinkirî ji aliyê bedewî û pirteknîkîbûnê ye. (Gotarê bixwîne...)
Hela sê salên Wezîrê biçûk temam ne bûbûn, bavê wî – Cebar wefat dike. Dû mirina malxwêyê malê ra, halê kulfetên wî zef çetin dibe. Nûra diya Wezîr di malên dewlemendan da berdestî bû, birayên wî – Salih û Ûsiv berxvantî dikirin. Lê Şero hela biçûk bû.
Diya Wezîr – Nûrê, jineke gelekî bi aqil û mêrane bû. Ew dibîne, ku mêla kurê wê – Wezîr, li ser xwendinê gelek e, ji bo vê jî ew her tiştî dike, ku kurê wê di hucira, ango dibistana ruhaniyê da bixûne. (Gotarê bixwîne...)
Bi Kirmanckî distrê. Navê wî yê rastî Memed Ali Güler e. Bavê wî helbestvan e û ji gundê Seyîn ê ye. Diya wî ji Axdad a Mamekiyê ye û ji bera Ûsivan e. Bi Dimilkî (Kirmanckî, Ginî, Zazakî, Zonê Ma, Şo bê) stranan distrê û awazgeriyê dike. Şêweyê mûzîka wî rock, rap û awazên wekî blues e. Herwekî ew awazên folklorîk jî bi afirandêriyeke nûjen distrê. Ew bi xwe hin caran navê stîla mûzîka xwe jî wekî "Zelemele" binavdike.
Niha li Almanya, bajarê Mainzê dijî. Ew ji aliyekê ve jî perwerdeya aborîzaniyê li zanîngeha Düsseldorfê dibîne. Ew bi mûzîka xwe ya rengîn gelek tê hezkirin. (Gotarê bixwîne...)
Diyar Bohtî, li herêma Bohta, li gundekî çiyayî (Girdara ser navçeya Dihê) di sala 1958 an de hatiye dinyayê. Piştî ku dibistana destpêkê diqedîne dest bi xwendina medreseyê dike. Berî çûna medreseyê, ew jî weke gundiyan karê rêncberiyê dike. Xwendina wî ya medreseyan, geh li Bohta, geh li Torê, geh li Herêma Xerza û geh li herêma Amedê derbas dibe.
Piştî ku xwendina medreseyê diqedîne dest bi xwendina Dibistana Çandiniyê dike. Piştî dibistana çandiniyê di saziyeke dewletê de şeş salan fermanberiyê dike. (Gotarê bixwîne...)
Wekî gelek çalakvanên tirk ên mafên mirovan û tevgerên jinan, xwe ji kurdan dûr digirt. Di salên 1990î de li bakurê Kurdistanê kurd dihatin kujtin, windakirin û koçberkirin. Bi taybetî jin û zarok dibûn mexdûrê şer. Lê Asena û femîstên tirk guhên xwe ji jinên kurd re digirtin, îgnore dikirin.
Sala 1978ê di derxistina yekem kovara jinan Kadinca - Jinkîyê de cih digire. Bi hevalên xwe ve di salên 1980yî de kovarên Onyedi-Hivde û Kim - Kê dertînin. Sala 1987ê yekem romana wê tê weşandin: Kadının adı yok - navê jinê nîne. (Gotarê bixwîne...)
![Image 1 Jeton Kelmendi, helbestvan û rojnamevanekî albanîaxiv e ku di sala 1978an de li bajarê Peja yê Kosovoyê ji dayik bûye. Jeton Kelmendi li bajarê xwe dibistan qedand û xwendina xwe ya bilind jî li zanîngeha Prîştînayê qedand û piştre hate Belçîka û niha li Brukselê dijî û kar dike[çavkanî hewce ye]. Ew helbestvan û çîroknivîs û rojnamevan e. Helbestên wî wergerîne 22 zimanan û di pir antolojiyan de jî hatine belav kirin. Ew di cihanê de weke balyozxanê helbesta albanî xuya dike. Hêjayî gotinê ye jî ku ew di şerê rizgarkirina Kosovoyê de beşdar bûbû û xebat ji bo wê kiriye. (Gotarê bixwîne...)](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png)
![Image 1 Jeton Kelmendi, helbestvan û rojnamevanekî albanîaxiv e ku di sala 1978an de li bajarê Peja yê Kosovoyê ji dayik bûye. Jeton Kelmendi li bajarê xwe dibistan qedand û xwendina xwe ya bilind jî li zanîngeha Prîştînayê qedand û piştre hate Belçîka û niha li Brukselê dijî û kar dike[çavkanî hewce ye]. Ew helbestvan û çîroknivîs û rojnamevan e. Helbestên wî wergerîne 22 zimanan û di pir antolojiyan de jî hatine belav kirin. Ew di cihanê de weke balyozxanê helbesta albanî xuya dike. Hêjayî gotinê ye jî ku ew di şerê rizgarkirina Kosovoyê de beşdar bûbû û xebat ji bo wê kiriye. (Gotarê bixwîne...)](/wiki/W%C3%AAne:Blank.png)
