Portal:Jînenîgarî
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Portala Jînenîgariyê

Jînenîgarî, biyografî (gr. βιογραφία, ji βίος bíos „jiyan“ û grafîk), ji bi rêkûpêk nîgarkirina jiyana (jîna) kesan re tê gotin.
Biyografî dikare bi nivîskî yan gotinî be. Cureyek wê jî xwejînenîgarî (otobiyografî) ye. Otobiyografiyê mirov bi xwe, li ser xwe çêdike. Yan jî qet nebe pirraniyê bi xwe dike.
Zû de ye jînenîgarî tên amadekirin. Di dema Greka antîk de biyografî dihatin nivîsandin.
Di biyografiyê de sîstematî, birêkûpêkî girîng e. Mirov nikare bêî sîstematîkên jînenîgariyekê binivîsîne. Di jînenîgariyê de bûyer û demên girîng tên tomarkirin. Mirov nikare tiştên ne girîng in û bêwate ne binivîsîne. Biyografiyeke baş ji ristinên rastegînî pêk tên. Tomarkirinên farazî û razber, nirxê jînenîgariyekê kêm dikin. Helbet ev prînsîp ne ji bo berhemên wêjeyî ye.
Di jînenîgariyan de bo mînak behsa jidayîkbûn, perwerde, pîşe, marîbûn (zewac), mirin, berhem, tecrûbeyên jiyanê, bûyerên girîng ûêd tên tomarkirin.
Prînsibeke din jî ew e ku biyografiyek divê tevahiya jiyana kesê rabixe ber çavan. Mirov nikare bo mînak tenê behsa zaroktî yan çend salên perwerdeya yekê bike.
Biyografî divê bi xwe neyê nivîsandin. Heger bê nivîsandin dibe xwejînenîgarî. Qîmeta jînenîgariyê ji ya xwejînenîgariyê bilindtir e.
Li Kurdistanê dengbêj bi hostayî jînenîgariyen vedibêjin. Ew viya bi gotin û stranê dikin. Di biyografiyên dengbêjan de sîstematîkek taybet heye. Bo mînak ne dem û katjimêrê, bûyerên girîng birêkûpêk dirêsin. (Gotarê bixwînê...)
Gotarên Jînenîgariyê
Wêneyên gotarên jînenîgariyê
Di dîrokê de îro
Bûyer
- 1808 – Artêşa Napolyon Bonapart kete bajarê Madrîdê.
- 1941 – Piştî êrîşa Pearl Harborê dewleta DYAyê li dijî Japonyayê îlana şer kir û bi vî awayî tevlî Şerê cîhanê yê duyem bû.
- 1966 – Keştiya Yewnanistanê ya bi navê SS Heraklion li Deryaya Egeyî noqav bû. Di encamê de bêhtirî 200 kesî jiyana xwe ji dest da.
- 1980 – John Lennon (damezrînerê koma muzîkê ya bi navê The Beatles) li devê mala xwe ji aliyê heyranekî xwe yê nexweş ve hate kuştin.
- 1994 – Doza Partiya Demokrasiyê (DEP) bi dawî bû. Parlementerên ku cezaya darvekirinê ji wan re dihate xwestin yên bi navê Hatip Dicle, Orhan Doğan, Leyla Zana, Selîm Sadak, Sırrı Sakık ve Mahmut Alinak bi tevahî bi 89 sal û 6 mehan hatin cezakirin. Lê ji ber li berçavgirtina rojên di girtîgehê de yên Mahmut Alinak û Sırrı Sakık ew serbest hatin berdan.
- 1996 – PKK, 6 leşkerên dîlgirtî li Kurdistana Başûr teslîmî parlementerê Wanê yê Partiya Refahê Fethullah Erbaş, serokê giştî yê Komeleya Mafên Mirovan Akın Birdal û serokê şaxa Izmîrê ya Mazlum-Der'ê Halit Çelik kirin.
- 2009 – Di êrîşeke bombeyî de li Bexdayê 127 kes mirin û 448 kes jî brîndar bûn.
Jidayîkbûn
- 1832 – Bjørnstjerne Bjørnson, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
- 1911 – Nîkos Gatsos, helbestvanê yewnan
Mirin
- 1864 – George Boole, matematîkzanê dahîner
Kategorî

Jînenîgarî • Kes
Li gorî zayendê • Li gorî neteweyan • Li gorî pîşeyan