Portal:Dîrok

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Jump to navigation Jump to search
 

Portala Dîrokê


Dîrok lêkolîna zanistî ya demên berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û encamên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna demên berê de çavkaniyên dîrokî yên wekî belgeyên nivîskî, serpêhatiyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wek berhemên hunerî bi kar tînin.

Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku raboriyê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser giringiya sedem û encamên wan yên cuda nîqaş dikin.

Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav kevneşopiya rojavayê de wek "bavê dîrokê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna dîroka mirovahiyê ya nûjen damezrand.

Yekem kesê ku dîroka kurdan bi berfirehî nivîsiye Şerefxanê Bedlîsî ye. (Gotarê bixwînê...)

biguherîne  

Gotarên dîrokê yekî din nîşan bide

  • Image 1 Pisti cenga Çaldiranê (1514) di navbera Osmanî û Îraniyan de şer û cengê li ser Kurdistanê nêzîkî 130 salan dewam kir. Heta ku di sala 1639an de Osmanî û Sefewî li hev hatin û li bajarê Qesra Şîrîn civiyan Peymana Qesra Şîrînê (1639) çêkirin. Piştî vê peymanê, herêma Erdelanê ji Îranê re dima, herêma Mukrî û Şehrezûr (Silêmanî) jî ket destê Osmaniyan. Herêmên Kurdistanê yên din, weke mîrnîşîna Cizîrê, Umadiye, Soran û Baban jî, li ser rewşa xwe ya berê man. Lê ceng û şer ji Kurdistanê xilas nebûn. Ji aliyekî serê birakujiyê ji aliyek din de jî, îstîla û dagirkeriya Osmanî û Îraniyan. Heya sala 1831 peymana Qesra Şîrîn bi her rewş û bendên xwe cih girt û Kurdistan bi tevayî ket bin destê wan û di navbera wan de hate bêskirin û bû du parçe. Bi vê encamê welatê kurdan ji aliyê du dewletan ve hate dorpêçkirin; Kurdistana Osmaniyan û Rojhilatê Kurdistanê (Gotarê bixwîne...)
    Pisti cenga Çaldiranê (1514) di navbera Osmanî û Îraniyan de şer û cengê li ser Kurdistanê nêzîkî 130 salan dewam kir. Heta ku di sala 1639an de Osmanî û Sefewî li hev hatin û li bajarê Qesra Şîrîn civiyan Peymana Qesra Şîrînê (1639) çêkirin. Piştî vê peymanê, herêma Erdelanê ji Îranê re dima, herêma Mukrî û Şehrezûr (Silêmanî) jî ket destê Osmaniyan. Herêmên Kurdistanê yên din, weke mîrnîşîna Cizîrê, Umadiye, Soran û Baban jî, li ser rewşa xwe ya berê man. Lê ceng û şer ji Kurdistanê xilas nebûn. Ji aliyekî serê birakujiyê ji aliyek din de jî, îstîla û dagirkeriya Osmanî û Îraniyan. Heya sala 1831 peymana Qesra Şîrîn bi her rewş û bendên xwe cih girt û Kurdistan bi tevayî ket bin destê wan û di navbera wan de hate bêskirin û bû du parçe.

    Bi vê encamê welatê kurdan ji aliyê du dewletan ve hate dorpêçkirin; Kurdistana Osmaniyan û Rojhilatê Kurdistanê (Gotarê bixwîne...)
  • Image 2 Zagonên Hamurabî li muzeya Louvreyê Zagonên Hamûrabî an jî Destûrên Hamûrabî, ji zagonên ku Hamûrabî yên di dema wî de hatina nivîsandin re tê gotin. Wî, di dema xwe de bi wan zagonan desthilatdarîiya xwe ava kir. Ew zagonên wî, weke zagonên destûrî yên ku cara pêşî hatine nivîsandin têne binavkirin.[çavkanî hewce ye] Lê em dizanin ku di dema Sumeriyan de Destûrên Lipît Îştar, Destûrên Eşnûna, Destûrên Urukagîna, Destûrên Ur-Nammû, hatine nivîsandin. Hê gelek destûrên din hatine nivîsandin. Di dema Mîtanî, Gûtî û Naîriyan, Lolo û Kardoxan de jî, bi heman awayê nivîsandin bûne.[çavkanî hewce ye] Mînak, di dema Mediyan de Avesta ya Zerdeşt û hwd, hatine nivîsandin. Bi vê rengê, hemû nivîsandinên ku bûne yên ji bo gelan pîroz bûn.[çavkanî hewce ye] Wan nivîsandinan, dema xwe û serdema xwe kifş kirine. Zagonên Hamûrabî, ji 282 xalan pêk tên. Li ser tabletên ku bi kurdî ji wan re Kêvelbar tên gotin re hatine nivîsandin. Kêvelbar ji axa kîlê hatine çêkirin. Ev ax jî, tenê li dora Cizîr, Nisêbîn û dora wan tê peydekirin. Li herêmên din ên Kurdistanê jî peyde dibe. Lê li van herêman ji wê axê, axa herî dewlemend û ya ji zixuran paqijkirî tê dîtin.[çavkanî hewce ye] (Gotarê bixwîne...)
    Zagonên Hamurabî li muzeya Louvreyê


    Zagonên Hamûrabî an jî Destûrên Hamûrabî, ji zagonên ku Hamûrabî yên di dema wî de hatina nivîsandin re tê gotin. Wî, di dema xwe de bi wan zagonan desthilatdarîiya xwe ava kir. Ew zagonên wî, weke zagonên destûrî yên ku cara pêşî hatine nivîsandin têne binavkirin.[çavkanî hewce ye] Lê em dizanin ku di dema Sumeriyan de Destûrên Lipît Îştar, Destûrên Eşnûna, Destûrên Urukagîna, Destûrên Ur-Nammû, hatine nivîsandin. Hê gelek destûrên din hatine nivîsandin. Di dema Mîtanî, Gûtî û Naîriyan, Lolo û Kardoxan de jî, bi heman awayê nivîsandin bûne.[çavkanî hewce ye] Mînak, di dema Mediyan de Avesta ya Zerdeşt û hwd, hatine nivîsandin. Bi vê rengê, hemû nivîsandinên ku bûne yên ji bo gelan pîroz bûn.[çavkanî hewce ye] Wan nivîsandinan, dema xwe û serdema xwe kifş kirine. Zagonên Hamûrabî, ji 282 xalan pêk tên. Li ser tabletên ku bi kurdî ji wan re Kêvelbar tên gotin re hatine nivîsandin. Kêvelbar ji axa kîlê hatine çêkirin. Ev ax jî, tenê li dora Cizîr, Nisêbîn û dora wan tê peydekirin. Li herêmên din ên Kurdistanê jî peyde dibe. Lê li van herêman ji wê axê, axa herî dewlemend û ya ji zixuran paqijkirî tê dîtin.[çavkanî hewce ye] (Gotarê bixwîne...)
  • Image 3 Dîmenek ji Şoreşa Fransayê; Serdegirtina Zîndana Bastilleyê. Şoreşa Fransayê (1789 - 1799) heyama serhildanên siyasî û civakî di dîroka siyasî ya Fransayê û tevaya Ewropayê da bû. Di vê şoreşê da nijara hikûmeta Fransayê bi tivavî hat guhartin. Desthilata Fransayê berî Şoreşê Keyîtiya serberdayî bû ko arîstokratan û dînwerên Katolîk pawanên fiyodalî hebûn. Şoreşê ev desthilat li goreyê armancên Ruhinhiziriyê anko demokrasî, welatînî û mafên herûherî guhart. Ev şoreş dersek bû ji bo hemî azadîxwazên cîhanê ko bikarin li goreyê wa armancan bixebitin. Şoreşa Fransayê paştir ber bi tundûtîjiyê û kuştinan çû. Desthilata Napoléon Bonaparte keyatî vegerand û du şoreşên dî çêbûn heta Fransaya nûdem peyda bû. (Gotarê bixwîne...)
    Dîmenek ji Şoreşa Fransayê; Serdegirtina Zîndana Bastilleyê.

    Şoreşa Fransayê (1789 - 1799) heyama serhildanên siyasî û civakî di dîroka siyasî ya Fransayê û tevaya Ewropayê da bû. Di vê şoreşê da nijara hikûmeta Fransayê bi tivavî hat guhartin. Desthilata Fransayê berî Şoreşê Keyîtiya serberdayî bû ko arîstokratan û dînwerên Katolîk pawanên fiyodalî hebûn. Şoreşê ev desthilat li goreyê armancên Ruhinhiziriyê anko demokrasî, welatînî û mafên herûherî guhart. Ev şoreş dersek bû ji bo hemî azadîxwazên cîhanê ko bikarin li goreyê wa armancan bixebitin.

    Şoreşa Fransayê paştir ber bi tundûtîjiyê û kuştinan çû. Desthilata Napoléon Bonaparte keyatî vegerand û du şoreşên dî çêbûn heta Fransaya nûdem peyda bû. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 4 Îştar, bi navekê din Înanna, ku di kurdî de ji "stêr" û an jî "star" xwedawenda adanî û xweşikiyê, di baweriyên rojhilata Navîn (Mezopotamya) de xwedî cihek pir girîng e. Sûmeriyan jê re digot Înanna, lê Akadî û Babîloniyan jê re digot Îştar, an Astartê. Îştar wek xwedaya evînê û ya şer jî tê niyasîn. Wê jiyan û mirin jî birêve dibir. (Gotarê bixwîne...)
    Îştar, bi navekê din Înanna, ku di kurdî de ji "stêr" û an jî "star" xwedawenda adanî û xweşikiyê, di baweriyên rojhilata Navîn (Mezopotamya) de xwedî cihek pir girîng e. Sûmeriyan jê re digot Înanna, lê Akadî û Babîloniyan jê re digot Îştar, an Astartê.

    Îştar wek xwedaya evînê û ya şer jî tê niyasîn. Wê jiyan û mirin jî birêve dibir. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 5 Molovov îmzedike. Ribbentrop û Stalîn pişt wî sikinîne Pakta Molotov-Ribbentrop an jî Peymana bêêrîşiyê Rûsya û Almanyayê peymaneka li ber Şerê cîhanî yê duyemîn navbera Almanya û YKSSê de ji hêla serokên derveyiyên Almanya û Rusyayê Molotov (Rûsî) û Ribbentrop (Alman) de, li Moskova di 23'ê gelawêjê, 1939an de hatibû îmze kirin. Gorî wê peymanê ewna navbera hev de bo êrîş nekirina hev bi hev re soz ber dan û Polonya navbera hev de parve kirin. Li vê peymanê kurt şunda, 8 rojan şunda, jî şerê bi êrîşa Almanyayê ser Polonyayê re dest pê kir. Hembera vê peymanê Hitler di 1941an de êrîşa Rûsyayê kir û peyman pûç kir. (Gotarê bixwîne...)
    Molovov îmzedike. Ribbentrop û Stalîn pişt wî sikinîne

    Pakta Molotov-Ribbentrop an jî Peymana bêêrîşiyê Rûsya û Almanyayê peymaneka li ber Şerê cîhanî yê duyemîn navbera Almanya û YKSSê de ji hêla serokên derveyiyên Almanya û Rusyayê Molotov (Rûsî) û Ribbentrop (Alman) de, li Moskova di 23'ê gelawêjê, 1939an de hatibû îmze kirin. Gorî wê peymanê ewna navbera hev de bo êrîş nekirina hev bi hev re soz ber dan û Polonya navbera hev de parve kirin. Li vê peymanê kurt şunda, 8 rojan şunda, jî şerê bi êrîşa Almanyayê ser Polonyayê re dest pê kir. Hembera vê peymanê Hitler di 1941an de êrîşa Rûsyayê kir û peyman pûç kir. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 6 Mehmet Talat Paşa (1 nîsan 1874 - 15ê Adar 1921) yek ji girîngtirîn kesayetiyên Tirkiyê ye. Di demên dawî yên Împaratoriya Osmanî de tevgereke bi navê Îttîhat ve Terrakî dadimezire ku yek ji damezrênerê wê jî Talat Paşa ye. Împaratoriya Osmanî roj bi roj têk diçe û gelên bindest azad dibin. Ev tevgera nû dixwaze ji nîjada bi navê Tirk re welatek di dest de bimîne. Ew serî de li Anatoliya û paşê jî li cografyayên Tirk-Mongol lê dijîn li dewleteke Tirkperest digerin. (Gotarê bixwîne...)
    Mehmet Talat Paşa (1 nîsan 1874 - 15ê Adar 1921) yek ji girîngtirîn kesayetiyên Tirkiyê ye.

    Di demên dawî yên Împaratoriya Osmanî de tevgereke bi navê Îttîhat ve Terrakî dadimezire ku yek ji damezrênerê wê jî Talat Paşa ye. Împaratoriya Osmanî roj bi roj têk diçe û gelên bindest azad dibin. Ev tevgera nû dixwaze ji nîjada bi navê Tirk re welatek di dest de bimîne. Ew serî de li Anatoliya û paşê jî li cografyayên Tirk-Mongol lê dijîn li dewleteke Tirkperest digerin. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 7 Gerzûbaqartan navê Cizîre Botan yê deme hûrî û mîtaniyan ye. Di vê demê de Bi navê Gerzûbaqartan Cizîre Botan navenda wan bû. Di wê demê de Gerzûbaqartan xwediyê pêşketineke pir mezin bû. Ji demê, dîrokeke mezin heya. Ji bo deme Cizîre bota ya Gerzûbaqartan hin lêkolinên pir mazin divin. JI ber ku ew dem di pêşketina Kurdistanê de xwediyê weyneke pir mazina. Deme hûriyan ji û deme gutiyan de pir pêşketibû. kelehe hûriyan ya li Cizîre bota ku haya roje me maya wê yekê, pir baş û mazin dide nîşandin. Kelehe wan biqasî avayîyeke 7 an ji 8 qat bêhtir biinde. Ji 360 beşî pêktêt. Di deme xwe de pir b nav û deng bûya di herêmê de. (Gotarê bixwîne...)
    Gerzûbaqartan navê Cizîre Botan yê deme hûrî û mîtaniyan ye.

    Di vê demê de Bi navê Gerzûbaqartan Cizîre Botan navenda wan bû. Di wê demê de Gerzûbaqartan xwediyê pêşketineke pir mezin bû. Ji demê, dîrokeke mezin heya. Ji bo deme Cizîre bota ya Gerzûbaqartan hin lêkolinên pir mazin divin. JI ber ku ew dem di pêşketina Kurdistanê de xwediyê weyneke pir mazina. Deme hûriyan ji û deme gutiyan de pir pêşketibû. kelehe hûriyan ya li Cizîre bota ku haya roje me maya wê yekê, pir baş û mazin dide nîşandin. Kelehe wan biqasî avayîyeke 7 an ji 8 qat bêhtir biinde. Ji 360 beşî pêktêt. Di deme xwe de pir b nav û deng bûya di herêmê de. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 8 Gaga, xudawendeke Babîlî ye ku di Enûma Elîşê de pêk hatiye. Bi taybetî, bangewaziya xwesteka Marduk a ji bo şerê Tîamat dide nîşandan. Ew ji aliyê Anşar ve tê şandin. (Gotarê bixwîne...)
    Gaga, xudawendeke Babîlî ye ku di Enûma Elîşê de pêk hatiye. Bi taybetî, bangewaziya xwesteka Marduk a ji bo şerê Tîamat dide nîşandan. Ew ji aliyê Anşar ve tê şandin. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 9 Wêneyek ji sala 1915an Nîjadkujiya Ermeniyan an Nîjadkujiya Hayan di destpêka sedsala 20an, di dema Şerê cîhanî yê yekem (1914–1918) û tevgera azadiya ermeniyan di nav sînorên Împeratoriya Osmanî de pêk hat. Di wê komkujiyê de li gor agahiyên cûda di navbera 800.000 û 1,5 milyon ermenî hatin qetilkirin. Di herdû dehsalên beriya vê komkujiyê de bi dehhezaran ermenî hatin kuştin. (Gotarê bixwîne...)
    Wêneyek ji sala 1915an

    Nîjadkujiya Ermeniyan an Nîjadkujiya Hayan di destpêka sedsala 20an, di dema Şerê cîhanî yê yekem (1914–1918) û tevgera azadiya ermeniyan di nav sînorên Împeratoriya Osmanî de pêk hat. Di wê komkujiyê de li gor agahiyên cûda di navbera 800.000 û 1,5 milyon ermenî hatin qetilkirin. Di herdû dehsalên beriya vê komkujiyê de bi dehhezaran ermenî hatin kuştin. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 10 Tu dikarî vê gotarê ji gotara wekhev a frensî bi riya wergerê berfireh bikî. Ji bo dîtina rêzikên wergerandinê pê li [nîşan bide] bike. * Binêre versiyoneke wergerandî ya gotara frensî. * Amûrên Microsoft Bing an Google Translate ji bo wergerê bi kêr tên, lê belê divê tu kontrol bikî gelo werger rast e yan na. Ji kerema xwe bêyî sererastkirinê wergerên van amûran li Wîkîpediya kurdî zêde nekin! * Gotarên neewle yan bêkalîte wernegerînin. Heke gengaz be, çavkaniyên gotara wîkiya din jî lê zêde bikin. * Pêwîst e ku ji ber mafên telîfê di kurteya guhartinê de ev nivîs ji Wîkîpediyaya din hatiye wergerandin were nivîsin. Mînakeke nivîsina kurteyê: Nivîsa vê guhartinê ji gotara Wîkîpediyaya frensî [[:fr:Portail:Histoire]] hatiye wergerandin; ji bo dîroka gotarê binêre wê rûpelê. * Divê li gotûbêja rûpelê şablona {{werger çavkanî|fr|Portail:Histoire|oldid=numeraya guhartina dawî}} zêde bikî. Nûneriya nîşandayî ya deverê ku ji hêla Akkad ve bandorkirî bû Akadî, gelekî ku bi eslê xwe samî ne. Akadiyan di salên b.z. 3000'an de li Mezopotamyayê 200 salî serdestî kirine. Cara yekê akadiyan timamê Mezopotamyayê xistine bin destê xwe û cara yekemîn keyê akadiyan ne keyê bajêr mîna keyê gerdûnê hatiye pejirandin. Akadiyan li pê çanda sumeriyan meşiyan e. Avakerê sulala akadiyan Sargon û neviyê wî Naram-Sîn Împeratorê wan ên herî grîng in. Bi zeîfbûna akadiyan bajarên sumeran dîsa serbixwe bûne û bi bilindbûna 3'emîn sulala Ûr a li Mezopotamyayê hukumdariya akadiyan bi dawî bûye. Akad û Sumer (Gotarê bixwîne...)
    Nûneriya nîşandayî ya deverê ku ji hêla Akkad ve bandorkirî bû

    Akadî, gelekî ku bi eslê xwe samî ne. Akadiyan di salên b.z. 3000'an de li Mezopotamyayê 200 salî serdestî kirine. Cara yekê akadiyan timamê Mezopotamyayê xistine bin destê xwe û cara yekemîn keyê akadiyan ne keyê bajêr mîna keyê gerdûnê hatiye pejirandin. Akadiyan li pê çanda sumeriyan meşiyan e. Avakerê sulala akadiyan Sargon û neviyê wî Naram-Sîn Împeratorê wan ên herî grîng in. Bi zeîfbûna akadiyan bajarên sumeran dîsa serbixwe bûne û bi bilindbûna 3'emîn sulala Ûr a li Mezopotamyayê hukumdariya akadiyan bi dawî bûye.
    Akad û Sumer
    (Gotarê bixwîne...)
  • Image 11 Sillaya Yekbûyî (bi korêyî 통일신, 統新羅) yan jî Sillaya Dereng (후신라, 後新羅 Hushila), navê Sillayê piştî fetihkirina Baekje û Koguryoyê di navbera salên 668 P. Z. - 935ê bû. Sillaya Yekbûyî xwadiya çandeyekî dewlemend bû û paytexta wî Gyeongju çharemîn bajarrê mezin yê dinyayê bû. Jibo ku serweriya xwa li herêmê ava bike bi qiraltiya goguryeoyî-moheyan Balhaeyê ve micadele da. Di imrê xwa da tim ji ber rûp û gêr û kêşêyên siyasî di serî da ji hêla serhildêrên baekjeyî û koguryoyî ku welatê wan hatibûn fetih kirin ve, hat firisandin. Keyê dawî Gyeongsun dewletê tenê bi navê xwa birêhvebir û bi pêşketina Goryeoyê neçar ma ku li sala 935 P. Z. teslîmî wan be. Bi vî awayî jî xanedana wî bi dawî hat. Sillaya Yekbûyî digel bêîstikrariya siyasî ya xwa di qada çandeyî û hunerî da pêş ket. Bi bipêşxistina pêwendiyên xwa li gel xanedana Tangê piştevana bingehîn di felsefe û îdeolojiyên elîtên Budîzm û Konfusiyanîzmê li gel avahîsaziya heynê bû. (Gotarê bixwîne...)
    History of Korea-Inter-country Age-830 CE.gif

    Sillaya Yekbûyî (bi korêyî 통일신, 統新羅) yan jî Sillaya Dereng (후신라, 後新羅 Hushila), navê Sillayê piştî fetihkirina Baekje û Koguryoyê di navbera salên 668 P. Z. - 935ê bû. Sillaya Yekbûyî xwadiya çandeyekî dewlemend bû û paytexta wî Gyeongju çharemîn bajarrê mezin yê dinyayê bû. Jibo ku serweriya xwa li herêmê ava bike bi qiraltiya goguryeoyî-moheyan Balhaeyê ve micadele da. Di imrê xwa da tim ji ber rûp û gêr û kêşêyên siyasî di serî da ji hêla serhildêrên baekjeyî û koguryoyî ku welatê wan hatibûn fetih kirin ve, hat firisandin. Keyê dawî Gyeongsun dewletê tenê bi navê xwa birêhvebir û bi pêşketina Goryeoyê neçar ma ku li sala 935 P. Z. teslîmî wan be. Bi vî awayî jî xanedana wî bi dawî hat.

    Sillaya Yekbûyî digel bêîstikrariya siyasî ya xwa di qada çandeyî û hunerî da pêş ket. Bi bipêşxistina pêwendiyên xwa li gel xanedana Tangê piştevana bingehîn di felsefe û îdeolojiyên elîtên Budîzm û Konfusiyanîzmê li gel avahîsaziya heynê bû. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 12 Elaedîn Keyqubadê Selcûqî yan Elaedîn Keyqubadê pisê Keykawîsî yan jî Keyqubadê I (bi farisî: علاء الدين كيقباد بن كيكاوس‎; bi tirkî: I. Alâeddin Keykûbad) (z. 1188 - m. 1237) siltanê 11em ji siltanên selcûqî yên Romê anko Anatolyayê bû. Wî ji 1220î heta 1237an desthilatdarî kir. Wî li ser hisaba hevsiyên xwe, nemaze li ser mengûjekiyan û eyûbiyan, axa jêr desthilata xwe berfireh kir. Wî bi girtina benderê Kalon Orosê desthilata wî selcûqiyan gehişt Deryaya Spî ya Navîn. Paştir ji ber wî navê wî benderî bû "Elaîye". Wî êrîş kir ser benderê Sûdakê li ser Deryaya Reş û ji bo heyameka kurt nîvgizirta Qirimê jî êxist bin destê xwe. Ev siltan ku gelek caran wekî "Keyqubadê Mezin" tê binavkirin, ji ber avahiyên zêde ku li paş xwe hiştine tê bibîranîn. Desthilatdariya wî wekî kopîtka herî dawîn ya desthilata selcûqiyan li Anatolyayê tê niyasîn. Piştî êrîşa Mexolan li nîva sedsala 13an, xelkê herêmê wekî dema zêrrîn li dema desthilatdariya wî dinihêrrî û gelek ji xûnkarên piştî wî bizav dikir ku ji bo rewakirina desthilata xwe neseba xwe bigehînin wî. (Gotarê bixwîne...)
    Elaedîn Keyqubadê Selcûqî yan Elaedîn Keyqubadê pisê Keykawîsî yan jî Keyqubadê I (bi farisî: علاء الدين كيقباد بن كيكاوس‎; bi tirkî: I. Alâeddin Keykûbad) (z. 1188 - m. 1237) siltanê 11em ji siltanên selcûqî yên Romê anko Anatolyayê bû. Wî ji 1220î heta 1237an desthilatdarî kir. Wî li ser hisaba hevsiyên xwe, nemaze li ser mengûjekiyan û eyûbiyan, axa jêr desthilata xwe berfireh kir. Wî bi girtina benderê Kalon Orosê desthilata wî selcûqiyan gehişt Deryaya Spî ya Navîn. Paştir ji ber wî navê wî benderî bû "Elaîye". Wî êrîş kir ser benderê Sûdakê li ser Deryaya Reş û ji bo heyameka kurt nîvgizirta Qirimê jî êxist bin destê xwe.

    Ev siltan ku gelek caran wekî "Keyqubadê Mezin" tê binavkirin, ji ber avahiyên zêde ku li paş xwe hiştine tê bibîranîn. Desthilatdariya wî wekî kopîtka herî dawîn ya desthilata selcûqiyan li Anatolyayê tê niyasîn. Piştî êrîşa Mexolan li nîva sedsala 13an, xelkê herêmê wekî dema zêrrîn li dema desthilatdariya wî dinihêrrî û gelek ji xûnkarên piştî wî bizav dikir ku ji bo rewakirina desthilata xwe neseba xwe bigehînin wî. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 13 Keremê Qolaxasî an jî Kerem Begê Zîrkanî (bi tirkî: Zirkanlı Kerem Bey an jî Kolağası Kerem Bey ) yek ji şervanên kurd ên di serhildanên Şêx Seîdê Paloyê û serhildanên Agiriyê ye. (Gotarê bixwîne...)
    Keremê Qolaxasî an jî Kerem Begê Zîrkanî (bi tirkî: Zirkanlı Kerem Bey an jî Kolağası Kerem Bey ) yek ji şervanên kurd ên di serhildanên Şêx Seîdê Paloyê û serhildanên Agiriyê ye. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 14 Ptolemaîos II Philadelphos, Ptolemaîosê Duyem (bi yewnaniya kevn: Πτολεμαῖος Φιλάδελφος; bi latînî: Ptolemaeus Philadelphus) padîşahek ji padîşahên ptolemaîk bû di navbera salên 285 û 246 b.z. de. Ew padîşah (bi yewnaniya kevn: βασιλεύς) û fîrewnê duyem ê Misira serdema helenîstîk bû. Ptolemaîos bi bavê xwe Ptolemaîos I Sotêr re bû padîşah. Piştî ku Ptolemaîos Sotêr di 282 de mir, Ptolemaîos Philadelphos tenê padîşah bû. Ptolemaîos padîşahî mezintir dikir. Wî du Şerên Sûrî li dijî Împeratoriya Seleukî şer kirin. Ptolemaîos di dema Şerê Sûrî yê Yekem de (274–271) li dijî Antîoxos I şer kir. Ptolemaîos di dema Şerê Sûrî yê Duyem (260–253) li dijî Antîoxos II şer kir. Duyemîn Şerê Sûrî ne ew qas serfiraz bû. Piştî wê, Antîoxos II bi Berenîkê II, keça Ptolemaîos Philadelphos re zewicî. Ptolemaîos di navbera 267–261ê de li dijî keyaniya Makedonî şerê bi navê "Şerê Xremonidesî" kir. Şahiya Ptolemaîk ne serfiraz bû. Di sala 250 de, Misirê Kyrenaika ji nû ve stend. (Gotarê bixwîne...)
    Ptolemaîos II Philadelphos, Ptolemaîosê Duyem (bi yewnaniya kevn: Πτολεμαῖος Φιλάδελφος; bi latînî: Ptolemaeus Philadelphus) padîşahek ji padîşahên ptolemaîk bû di navbera salên 285 û 246 b.z. de. Ew padîşah (bi yewnaniya kevn: βασιλεύς) û fîrewnê duyem ê Misira serdema helenîstîk bû. Ptolemaîos bi bavê xwe Ptolemaîos I Sotêr re bû padîşah. Piştî ku Ptolemaîos Sotêr di 282 de mir, Ptolemaîos Philadelphos tenê padîşah bû.

    Ptolemaîos padîşahî mezintir dikir. Wî du Şerên Sûrî li dijî Împeratoriya Seleukî şer kirin. Ptolemaîos di dema Şerê Sûrî yê Yekem de (274–271) li dijî Antîoxos I şer kir. Ptolemaîos di dema Şerê Sûrî yê Duyem (260–253) li dijî Antîoxos II şer kir. Duyemîn Şerê Sûrî ne ew qas serfiraz bû. Piştî wê, Antîoxos II bi Berenîkê II, keça Ptolemaîos Philadelphos re zewicî. Ptolemaîos di navbera 267–261ê de li dijî keyaniya Makedonî şerê bi navê "Şerê Xremonidesî" kir. Şahiya Ptolemaîk ne serfiraz bû. Di sala 250 de, Misirê Kyrenaika ji nû ve stend. (Gotarê bixwîne...)
  • Image 15 Aryo Barzan III, Aryo Barzanê sisêyan ê Kapadokyayê, şahê keyaniya Kapadokyayê bû. Ew lawikê şahê Aryo Barzanê diduyan ê Kapadokyayê bû, lê dema fermandariya wî kurt bû, ji ber ko ew wek bavê xwe hate kuştin. Dema fermandariya wî ji 51 heta 42 beriya zayînê bû. (Gotarê bixwîne...)
    Aryo Barzan III, Aryo Barzanê sisêyan ê Kapadokyayê, şahê keyaniya Kapadokyayê bû. Ew lawikê şahê Aryo Barzanê diduyan ê Kapadokyayê bû, lê dema fermandariya wî kurt bû, ji ber ko ew wek bavê xwe hate kuştin. Dema fermandariya wî ji 51 heta 42 beriya zayînê bû. (Gotarê bixwîne...)
Zêdetir gotar
biguherîne  

Wêneyên bijartî

biguherîne  

Di dîrokê de îro

Bûyer

Îlankirina Komara Gel a Çînê ji aliyê Mao ve

Jidayîkbûn

Arşîv – Bêhtir…
Îro, 1ê çiriya pêşîna 2022an e (UTC) – nûkirin
biguherîne  

Kategorî

Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Portal:Dîrok&oldid=885361" hatiye standin.