Portal:Dîrok
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Portala Dîrokê
Dîrok lêkolîna zanistî ya demên berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û encamên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna demên berê de çavkaniyên dîrokî yên wekî belgeyên nivîskî, serpêhatiyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wek berhemên hunerî bi kar tînin.
Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku raboriyê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser giringiya sedem û encamên wan yên cuda nîqaş dikin.
Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav kevneşopiya rojavayê de wek "bavê dîrokê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna dîroka mirovahiyê ya nûjen damezrand.
Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav kevneşopiya rojavayê de wek "bavê dîrokê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna dîroka mirovahiyê ya nûjen damezrand. (Gotarê bixwînê...)
Gotarên dîrokê
Pêjgeha Kosovayê ji xwarin-vexwarinên Kosovayê re tê gotin. Pêjgeha Kosovayê ji yên gelên cîran ne cudatir e. Şaxek ji pêjgeha balkanî ye. Di bin bandora xwarin-vexwarinên albanî, yewnanî, romî (tirkî), slavî, îtalî û gelên cîran serb, kroatî û bosnayî de rengê xwe girtiye.
Kosova dewleteke serbixwe ya nû ye. Berê parek ji Yûgoslavyayê bû. Niştecihên vî welatî pirranî alban in. (Gotarê bixwîne...)
Ferzende Beg, Bavê Elfesya, Siwarê Eznawir, Ferzendê Emer (jdb sala. 1889/1892 Qereçoban, Erzîrom - m. sala 1933 di zindanê Qasrê qacarî li Tehran, Îran) leşker, fermandar û şoreşvanekî kurd e. (Gotarê bixwîne...)- Erra, weke xwûdayekî şer tê tefsîrkirin. Hevjina wî wî Mammî ya. Weke xwûdayekî dunya binêardê di tefsîran de tê ziman. Carna jî, di asta Nergal de tê tefsîrkirin. Zor û şîdet, bi navê wî re tê ser ziman. (Gotarê bixwîne...)
- Arşama (farsiya kevn:Aršāma, yewnanî: Ἀρσάμης) kurê Ariyaramna û neviyê Hexameniş e. Tê gotin ku di dema Hexamenişiyan de ew keyê Persiya bû lê dev ji text û taca xwe diberde û keyîtiya Kûruşê Mezin dipejirîne. Lê di derbarê vê mijarê de çavkaniyên xurt nîn in.
Lê tê zanîn ku ew di bavê Vîştaspa û satrapê Partiya bû. Wî di dema hikûmdariya Daryûsê Mezin de jiyana xwe ji dest daye. Navê Arşama di nivîskên Bêstûnê de derbas dibe. (Gotarê bixwîne...)
Şabankaran, Şiwankaran an jî Çobankaran[çavkanî hewce ye], navê eşîreka kurdan li Fars û Gûran e.
Navê vê eşîra Kurdan di Çavkaniyên kevn de derbas dibe, tê zanîn ku Şahê Sasaniyan Yezdigerd III. piştî şerê Nihawend ê, xwe diparêze mîrê Şabankaran. (Gotarê bixwîne...)- Gula xwedawendeke ya dema babîliyan e. Tê gotin ku xudana şîfakirin û başkirinê ye[çavkanî hewce ye]. Bi navê Gula Kuduru jî tê nasîn. (Gotarê bixwîne...)
Dere medresê, Mêrdîn
Medreseya Qasimiye, cihekî dîrokî û kevnare li Mêrdînê ye.
Medreseya Qasimiye di wexte aqoyûniyan de Qasim ibn Cîhangîr ve hatiye avakirin. (Gotarê bixwîne...)
Rauf Orbay (jdb. 27ê tîrmeha 1881ê li Stembol - m. 16ê tîrmeha 1964an li Stembol), yek ji serbazê Hêzên Deryayê Osmanî, siyasetmedarê Împeratoriya Osmanî û Tirkiyê. Sêyem serokwezîrê Hikûmeta Enqerê. (Gotarê bixwîne...)- Serhiladanên Agirîyê, navê çend serhildanên rêxistin û eşîrên kurd e ku di salên 1926-1930'an de li derdorê Çiyayê Agirî û li axa Îranê pêk hatine. Ev dem û dema buhrana 1929'ê an tevî hev bûn û perê ku ji bo serhildanê bi dawî bike hate xerckirin, bû sedema krîzê li Komara Tirkiyeyê. (Gotarê bixwîne...)
Konstantînopolîs, (yewnanî: Κωνσταντινούπολις, Konstantinoúpolis, osmanî: قسطنطینیه, Kostantîniye, navê îro bi tirkî: İstanbul, bi kurdî: Stembol) navê kevn ê Stembolê ye ku ji Împeratoriya Romayê û Bîzansî û Osmaniyan re paytextî kiriye. Bêjeya Stenbolê jî ji heman navê tê. (Gotarê bixwîne...)
Sargon, keyê Sargon, berî zayinê di navbera 2334 -2279 de desthilatî kir. Bi navê "Sargonê Akadî" jî tê zanîn. Bi akadî, jê re "Šarukinu" dihat gotin. Sargon, weke avakerê xanadana Akad jî tê zanîn. Di dema wî de, temenê împaratoriyekê wî avêt. Tê gotin ku yê ku temenê têgihiştina împaratoriya cihanî da avêtin ew bû. Di dema wî de, bindestkirina herêman bû. Wî jî, ji Damascûs heta ku digihişt geleke herêmên anatolîa, kirina, xwest ku bike bidestê xwe de. Wî, xwest ku împaratoriyaka cihanî ava bike.
Sargon, girîngîya ew bû ku wî dawî li demeka dewletî ya ku bi oldaran dihat bi vê re birin hanî. Wî, temenê dewleteke ku bi memûr û sazîyên dewletê were bi rê ve birin avêt. Ew û cerba wî, bi ilham ji împaratoriyên ku wî piştre werin. (Gotarê bixwîne...)- Şulk-pa-e, xwûdayekî dema sumeriyan a. Bi Nînhursag re bûya. Şul-pa-e, weke yê ku gerwêrka jupîter jî bi wê nimînêrkirin û bi keseyetî bi wî re tê ser ziman. Di tefsîra wî de, weke xwûdayê bereketê tê ser ziman. (Gotarê bixwîne...)
.jpg)
