Portal:Dîrok
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Portala Dîrokê
Dîrok lêkolîna zanistî ya demên berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û encamên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna demên berê de çavkaniyên dîrokî yên wekî belgeyên nivîskî, serpêhatiyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wek berhemên hunerî bi kar tînin.
Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku raboriyê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser giringiya sedem û encamên wan yên cuda nîqaş dikin.
Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav kevneşopiya rojavayê de wek "bavê dîrokê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna dîroka mirovahiyê ya nûjen damezrand.
Yekem kesê ku dîroka kurdan bi berfirehî nivîsiye Şerefxanê Bedlîsî ye. (Gotarê bixwînê...)
Gotarên dîrokê
Wêneyên bijartî
Di dîrokê de îro
Bûyer
- 1902 – Thomas Alva Edison, pîl îcat kir.
- 1926 – Komara Portekîzê bi darbeyeke leşkerî hate xistin.
- 1940 – Li Çewlîgê erdhej çêbû.
- 1964 – Kongreya Neteweyî ya Filistînê li Qudsê hate lidarxistin.
- 1971 – Kovarên Dev-Genç, TOS û AND hatin girtin.
- 1991 – Gerîllayên Eniya Şoreşger a Demokrat a Gelirî, (EPRDF), paytexta Etiyopya Addis Ababayê xistin destê xwe û destek dan hukumdarê çepgir Mengistu Haile Mariam. Bi vî awayî di dîroka Afrîkayê de şerê herî dirêj ê hundurîn jî bi dawî bû. Şer 30 salan ajot.
- 1993 – Li Kamboçyayê ji 25 salan û vir ve cara yekem di bin desthilatiya Neteweyên Yekbûyî de hilbijartinên demokratîk hatin lidarxistin.
- 1995 – Li Rusyayê erdhej çêbû, encama karesatê de 2 hezar kes mirin.
Jidayîkbûn
- 1912 – Patrick White, nivîskarê awistralyayî yê xwediyê Xelata Nobelê
- 1925 – Bülent Ecevit, siyasetmedarê tirk, Serokwezîrê Tirkiyeyê yê 16em
Mirin
- 1849 – Anne Brontë, nivîskar û helbestvana brîtanî
- 1937 – Alfred Adler, bijîşk û avakerê psîkolojiya ferdî yê awistiryayî
- 1986 – Edip Cansever, şaîr û nivîskarê tirk
- 1995 – Tehsîn Taha, hunermendê navdar, li Hollandayê wefat kir
- 2014 – Maya Angelou, şaîra amerîkî