Portal:Dîrok
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Portala Dîrokê
Historia by Nikolaos Gyzis
Dîrok an jî tarîx lêkolîna zanistî ya zemanê berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û netîceyên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna zemanê berê de çavkaniyên tarîxî yên wekî belgeyên nivîskî, tecribeyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wekî berhemên hunerî bi kar tînin.
Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku zemanê berê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser muhîmiya sedem û netîceyên wan yên cuda nîqaş dikin.
Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav tradisyona rojavayê de wek "bavê tarîxê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna tarîxa mirovahiyê ya modern damezrand. (Gotarê bixwînê...)
Gotarên dîrokê
Wêneyên bijartî
Di dîrokê de îro
Bûyer
- 1909 – Almanya, Awistriya û Îtalyayê danxûyakirin ku serxwebûna Bulgaristanê nas dikin.
- 1925 – Serokê Serhildana Pîranê Şêx Saîdê Pîran, bi alîkariya sîxûrên kurd ji aliyê rejîma tirk ve hate zeftkirin.
- 1945 – Li Awistriyayê komara duyemîn hate îlankirin.
- 1945 – Dîktator Benito Mussolini û xoşewîsta wî Clara Petacci dema ku li ser rêya revêne, ketin destê partîzanan de û hatin înfazkirin. Cesedên wan ser bi jêr hatin daliqandin.
- 1953 – Li Koreyê hevdîtinên agirbestê ji nû ve destpêkirin.
- 1953 – Di navbêra Misir û Îngîltereyê de hevdîtinên kanala Sûweyşê destpêkirin.
- 1978 – Li Efxanistanê şoreş çêbû.
- 1980 – Bajarê Seqiz ji aliyê Îranê ve hate bombebarankirin. Di encama bombebaranê de 50 kesên kurd jiyana xwe ji dest dan û bajar derbider bû.
- 1995 – Li navçeya Amed Qûlpê gundên bi navê Uçkuyu, Herbet û Rosya hatin şewitandin û paşê jî valakirin.
- 2009 – Televîzyona kurdî Kurd 1'ê dest bi weşana xwe ya normal kir.
Jidayîkbûn
- 1759 – Mary Wollstonecraft, nivîskarê îngilîz
- 1822 – Ulysses S. Grant, serokdewletê DYA'yê
- 1941 – Fethullah Gülen, birêvebirê civata Gülenê
Mirin
- 1521 – Ferdinand Magellan, kaşîfê navdar
- 1882 – Ralph Waldo Emerson, nivîskarê amerîkî
- 1972 – Kwame Nkrumah, serok û damezrînerê Ganayê