Xelata Nobelê ya Fizîkê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Xelata Nobel a fîzîkê hat beralîkirin)

Beşek ji xelatên Nobel e. Di warê zanistiya fizîkê de girîngtirîn û mezintirîn xelat e ku her sal di roja mirina damezrênerê Xelata Nobelê, Alfred Nobel de (10'ê berfanbarê) tê belavkirin.

Ji zanyarên fizîkê yên ku di warê fizîkê de gavên berbiçav avêtine, keşfên nû kirine, angaştên têr zîrekî avakirine, bi bikaranîna fizîkê mirovahî berî bi riyeka baş birine re tê dayîn.

Nobelkomîte

Komîteya Nobelê girêdayî keyaniya Swêdê dixebite û gorî pêdiviyan tên guhertin. Ên ku di komîteya sala 2005'î de cihdigirtin ev in:

Xelat bi bihaye 10 Milyon Kronên Swêdî, di 10'ê berfanbarê de bi şahiyeke mezin tê dayîn. Yekemîn kesê ku xelata fîzîkê wergirtiye, Wilhelm Conrad Röntgen ê Alman bû ku di sala 1901'î de Xelata Nobel a fîzîkê girtiye.

Listeya xelatwergirên xelata fizîkê

1901-1910

1901: Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923), Almanya
1902: Pieter Zeeman (1865-1943), Holland & Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), Holland
1903: Antoine Henri Becquerel (1852-1908), Pierre Curie (1859-1906) & Marie Curie (1867-1934)
1904: Lord Rayleigh (John William Strutt) (1842-1919)
1905: Phillipp Eduard Anton von Lenard (1862-1947)
1906: Sir Joseph John Thomson (1856-1940)
1907: Albert Abraham Michelson (1852-1931)
1908: Gabriel Lippmann (1845-1921)
1909: Guglielmo Marconi (1874-1937) & Carl Ferdinand Braun (1850-1918)
1910: Johannes Diderik van der Waals (1837-1923)

1911-1920

1911: Wilhelm Wien (1864-1928)
1912: Nils Gustaf Dalén (1869-1937)
1913: Heike Kamerlingh-Onnes (1853-1926)
1914: Max von Laue (1879-1960)
1915 Sir William Henry Bragg (1862-1942) & Sir William Lawrence Bragg (1890-1971)
1917: Charles Glover Barkla (1877-1944)
1918: Max Planck (1858-1947)
1919: Johannes Stark (1874-1957)
1920: Charles Edouard Guillaume (1861-1938)

1921-1930

1921: Albert Einstein (1879-1955)
1922: Niels Bohr (1885-1962), Denmark
1923: Robert Andrews Millikan (1868-1953)
1924: Karl Manne Georg Siegbahn (1886-1978)
1925: James Franck (1882-1964) & Gustav Hertz (1887-1975)
1926: Jean Baptiste Perrin (1870-1942)
1927: Arthur Holly Compton (1892-1962) & Charles Thomson Rees Wilson (1869-1959)
1928 Sir Owen Richardson
1929: Louis de Broglie
1930 Sir C.Raman

1931-1942

1932: Werner Heisenberg
1933: P.A.M.Dirac & Erwin Schrödinger
1935 Sir James Chadwick
1936: Victor Hess
1937: Clinton Davisson & Sir George Paget Thomson
1938: Enrico Fermi
1939: Ernest Lawrence
1940-42: Ji ber bandora şerê cîhanê yê duyemîn nehate dayîn

1943-1950

1943: Otto Stern
1944: Isoder Rabi
1945: Wolfgang Pauli
1946: Percy Williams Bridgman
1947 Sir Edward Appleton
1948: Patrick Blackett
1949: Hideki Yukawa
1950: Cecil Powell

1951-1960

1951 Sir John Cockcroft & Ernest Walton
1952: Felix Bloch & Edward Purcell
1953: Fritz Zernike
1954: Max Born / Walther Bothe
1955: Willis Lamb
1956: William Shockley
1957: Tsung-Dao Lee, Chen Ning Yang
1958: Pavel Cherenkov
1959: Emilio Segré & Own Chamberlain
1960: Donald Glaser

1961-1970

1961: Robert Hofstadter
1962: Lev Landau
1963: J. Hans D. Jensen & Maria Goeppert-Mayer
1964: Charles Hard Townes, Nîkolay Basov & Aleksander Proxorov
1965: Sin-Itiro Tomonaga, Julian Schwinger, Richard P. Feynman
1966: Alfred Kastler
1967: Hans Albrecht Bethe
1968: Luis W. Alvarez
1969: Murray Gell-Mann
1970: Hannes Alfvén & Louis Néel

1971-1980

1971: Dennis Gabor
1972: John Bardeen, Leon N. Cooper & John R. Schreiffer
1973: Leo Esaki, Ivar Giaever & Brian Josephson
1974 Sir Martin Ryle & Anthony Hewish
1975: Aage Bohr, Ben R. Mottelson & L. James Rainwater
1976: Burton Richter & Samuel C.C.Ting
1977: Phillip W. Anderson, Sir Neville Mott & John H. Van Vleck
1978: Pjotr L. Kapitsa / Arno A. Penzias & Robert W. Wilson
1979: Sheldon Glashow, Abdus Salam & Steven Weinberg
1980: James W. Cronnin & Val L. Fitch

1981-1990

1981: Kai M. Siegbahn & Nicolaas Bloembergen
1982: Kenneth G. Wilson
1983: Subrahmanyan Chandrasekhar & William A. Fowler
1984: Carlo Rubbia & Simon van der Meer
1985: Klaus von Klitzing
1986: Ernst Ruska, Gerd Binning & Heinrich Rohrer
1987: Johannes Georg Bednorz & Karl Alexander Müller
1988: Leon M. Lederman, Melvin Schwartz & Jack Steinberger
1989: Norman Foster Ramsey, Jr.
1990: Richard E. Taylor, Jerome Isaac Friedman & Henry Way Kendall

1991-2000

1991: Pierre-Gilles de Gennes
1992: Georges Charpak
1993: Russell A. Hulse, Joseph Hooton Taylor Jr.
1994: Bertram N. Brockhouse, Clifford G. Shull
1995: Martin L. Perl, Frederick Reines
1996: David M. Lee, Douglas D. Osheroff, Robert C. Richardson
1997: Steven Chu, Claude Cohen-Tannoudji, William D. Phillips
1998: Robert B. Laughlin, Horst L. Störmer, Daniel C. Tsui
1999: Gerardus 't Hooft, Martinus J.G. Veltman
2000: Zhores I. Alferov, Herbert Kroemer, Jack S. Kilby

2001-2010

2001: Eric A. Cornell, Wolfgang Ketterle, Carl E. Wieman
2002: Raymond Davis Jr., Masatoshi Koshiba, Riccardo Giacconi
2003: Alexei A. Abrikosov, Vitaly L. Ginzburg, Anthony James Leggett
2004: David J. Gross, H. David Politzer, Frank Wilczek
2005: Roy J. Glauber, John L. Hall, Theodor W. Hänsch
2006: John C. Mather, George F. Smoot - bo angaştên wan ên derbarê Big Bang
2007: Albert Fert û Peter Grünberg - bo keşfên wan ên derbarê nanoteknolojî
2008: Yoichiro Nambu , Makoto Kobayashi û Toshihide Maskawa
2009: Charles K.Kao , Willard S.Boyle û Gerorge E.Smith
2010: Andre Geim û Konstantin Novoselov

2011-2020

2011: Saul Perlmutter , Brain P.Schmidt û Adam G.Riess
2012: Serge Haroçe û David J.Wineland
2013: François Englert û Peter Higgs
2014: Isamu Akasaki , Hiroşi Amano û Şuji Nakamura
2015: Takaaki Kajita û Arthur B.MaDonald
2016: David J.Thouless , F.Duncan M.Haldane û J.Miçael Kosterlitz
2017: Rainer Weiss , Barry C.Bariş û Kip S.Thorne
2018: Arthur Aşkin , Gérard Mourou û Donna Strickland
2019: James Pêbles , Miçel Mayor û Didier Queloz
2020: Roger Penrose , Reinhard Genzel û Andrea Ghez