Pablo Neruda

Pablo Neruda

Balyozê Şîliyê li Fransayê (d)
1971-1972
Senatorê Şîliyê (d)
4 adar 1945 - îlon 1948

Jidayikbûn	12ê tîrmeha 1904an Parral (en) (Şîle)
Mirin	23ê îlona 1973an (69 salî) Santiago de Chile
Cihê goristanê	Isla Negra (en)
Navê jidayikbûnê	Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto
Nasnav	Pablo Neruda
Hevwelatî	Şîle
Perwerde	Zanîngeha Şîleyê (en)
Pîşe	Helbestvan, dîplomat, siyasetmedar, lyricist, nivîskar
Salên çalak	1922-1973
Bav	José del Carmen Reyes Morales (d)
Dê	Rosa Neftalí Basoalto Opazo (d)
Hevjîn	Marijke Antonieta Hagenaar Vogelzang (d) (dp. 1930) Delia del Carril (d) (ji 1943 heta 1966) Matilde Urrutia (en) (ji 1965 heta 1973)
Qadên xebatê	Wêje, dîplomasî, siyaset
Partiya siyasî	Partiya Komunîst a Şîleyê (en) (dp. 1945)
Endamê	Akademiya Amerîkî ya Huner û Zanistî (en) Akademiya Hunerê ya Komara Demokratîk a Almanyayê (en) Komeleya Zimanên Nûjen (en) (1950)
Şêweyên hunerê	Helbest, pexşan (en)
Bandorbar	Gustavo Adolfo Bécquer, Rubén Darío (en), Federico García Lorca, Walt Whitman (en), Francisco de Quevedo, Arthur Rimbaud
Xelat	Xelata Nobelê ya Wêjeyê (1971) Lîsteya berfireh Order of the Aztec Eagle (en) Honorary doctorate of the National University of San Marcos (d) Honorary doctor of the Pontifical Catholic University of Chile (d) Commander of the Order of the Sun of Peru‎ (d) National Prize for Literature (en) (1945) International Stalin Prize for Peace (d) (1953) World Peace Council prizes (en) (1955) Atenea awarding (en) (1964) Viareggio-Versilia International Prize (d) (1967) Xelata Nobelê ya Wêjeyê (1971) Golden Wreath (d) (1972) Grawemeyer Award for Music Composition (en) (2008)

Xebatên navdar

Crepusculario (d), Twenty Love Poems and a Song of Despair (d), Residence on Earth (d), Q5839976, Canto General (d)

Şanenav

lewheya yadîgar

Pablo Neruda helbestvanek şîliyî ye.

Di 12ê tîrmeha 1904an de ji dayik bûyê. Navê wî Neftalí Ricardo Reyes Basoalto ye. Ji ber ku gelek helbestvanê çekî Jan Neruda hez dike navê xwe dike Pablo Neruda. Di sala 1924an de bi helbestên xwe tev li pêşbirka wêjeya dibe bi vî serkevtinê mafê bûrs girtinê bi dest dixe û di Santiagoyê de dest bi xwendina wêjeya fransî dike. Piştî qedandina perwerdê wek rojnamevan dest bi xebate dike. Demeke dirêj wekî dîplomat li başûrê Asyayê û Meksîkê de dijî.

Di sala 1949an de Partiya Kominîst a Şîlîyê dibe senato. Ji ber ku serokê demê Gonzalez Videla rexne dike xayîn tê îlankirin, ew jî Şîliye direve îdî mîna koçerek li Arjentînê, Çînê, Yekîtiya Rûsya û li gelek welatên Ewropayê digere.

Di sala 1952an de dîsa vedigere welatê xwe.

Di 11ê îlona 1973an Pinochet bi darbeyeke leşkerî tê ser text û mala wî dide talankirin û pirtûkên wî dişewîtîne.

Nerûda di 23ê îlona 1973an de miriye.

Berhemên wî

• Crepusculario, 1923
• Veinte poemas de amor y una canción desesperada, 1924
• Residencia en la tierra, 1935
• España en el corazón, 1937
• Los versos del Capitán, 1952
• Odas elementales, 1954
• Nuevas odas elementales, 1956
• Tercer libro de las odas, 1957
• Estravagario, 1958
• Memorial de Isla Negra 1964, 5 cîld, Otobiyografî
• Confieso que he vivido, Bîranîn
• Incitación al nixonicidio y alabanza de la revolución chilena, 1973

Xelat

• Xelata Aştiyê 1950
• Xelata Nobelê 1971

Çend helbestên Nerûda

Strana Genimê

Gelim ez, ku bi tilîkan nayê hejmartin

Hêzek pîrûpak heye di dengê min da

Bo bejn girtina di tariyê de

Bi kêrhatina derbasbûna bêdengiyê

Mirî, egît, sî û cemed, çi he be

Dîsa tov diçînînin

û gel, di bin axê da çalkirî

Tovê disekine li cîhekî

Genim çewa aja xwe bide

Û derkeve ser axê

Bi destê xwe yî sor û delal

Qul bike... bêdengiyê wekî behremeyê

Em gel in, ji nû ve ji dayîk dibin bi mirinan

Wergêr: Baran Acis

Şeva li ser giravê

Şevê gişî ez bi te re raketim

nêzîkî derya, li ser giravê.

Kûvî û evînok bû tu di guhertina nav bijokiyê û xewê de,

di guhertina nav agir û avê de.

Belkû xewnên me dereng, gelekî dereng

dibûn yek,

bilind li ser

yan kûr li bin,

li bilindî wek şaxan, ji ba bi xwe dihatin leqandin

li kûrbûnê wek qurmên sor, digîhan hev.

Belkû xewna te dev ji

ya min berda

û li ser derya reş

li min digeriya

wek wê demê,

dema ko hîn tu tuenbû,

ko min te derbaskir

bê ko ez hayê xwe ji te bînim

û li çavên te digeriyam,

tiştê ko ez nûha

- nan, mey, evîn ű hêrs -

bi destên tije didim te,

çinko tu ew piyal i

yê ko li bendî danên jiyana min i.

Şevê gişî ez bi te re raketim

dema ko erda reş xwe bi

zindiyan û miriyan digerand,

û di dema hişyariyê de,

di nîvê tarîbûnê de

zendê min bi newqa te girt.

Ne şev û ne xewn

dikarîbûn me ji hev vekin.

Ez bi te re raketim, û

di dema hişyariyê de,

devê te

- nûh ji xewnê filitî -,

çêja axê, av û kevz,

bingeha jiyana te,

da min

û maçek gîha min,

di torekî ji şeveqê de,

wek ko ji derya tê

ya ko li vêderé peşkên pêlanên xwe bi me werdiki

Wergêr: Sîrwan Hecî Berko

Girêdanên derve

• PABLO NERUDA Û "HÊDÎ HÊDÎ DIMIRIN", Roza Kurd, 10ê hezîrana 2007an, Amîdakurd
• Li Wikimedia Commons medyayên di warê Pablo Neruda de hene