Here naverokê

Ezirgan

(Ji Erzincan hat beralîkirin)
Ezirgan
Bajar
Erzincan
Navenda û deşta Ezirganê
Ezirgan li ser nexşeya Ezirgan nîşan dide
Ezirgan
Ezirgan
Ezirgan li ser nexşeya Bakurê Kurdistanê nîşan dide
Ezirgan
Ezirgan
Koordînat: 39°44′48″Bk 39°29′27″Rh / 39.74667°Bk 39.49083°Rh / 39.74667; 39.49083
WelatBakurê Kurdistanê
DewletTirkiye
ParêzgehEzirgan
SerbajarEzirgan
Hejmara nahiyeyan3 nahiye
Hejmara bajarokan15 bajarok
Hejmara gundan64 gund
Qada rûerdê
 • Giştî1.622 km2 (626 sq mi)
Bilindahî
1.210 m (3970 ft)
Nifûs
 (2009)
137.569[1]
 • Berbelavî84,8/km2 (220/sq mi)
 • Serbajar
 (2008)
90.100
Koda telefonê(+90) 446
Map
biguhêreBelge

Ezirgan an Erzingan (bi tirki: Erzincan) bajarekî Bakurê Kurdistanê ye.

Navê bajêr yê kevn di çavkanîyên Asûriyan de wek Suhma derbas dibe. Navê Erzinganê ji Erîza tê, ku bajarêk kevn bu li herêmê. Dema Selçûqiyan de navê bajar bûye Erzingan.

Kronolojiya bajêr

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Berî Îsa(zayîn)

  • 1000 - 600 Dema Urartiyan
  • 650 - 500 Dema Mediyan
  • 500 - 334 Dema Persan
  • 334 Dema Helenîstiyan

Piştî Îsa (zayîn)

  • 55 Dema Romayiyan
  • 644- 656 Dema Ereban
  • 685 Dema Bîzansiyan
  • 699 Dema Ereban
  • 1005 Dema Merwaniyan
  • 1188 Dema Eyûbiyan
  • 1228 Dema Selçûkiyan
  • 1401 Dema Osmaniyan
  • 1502 Dema Sefewiyan
  • 1514 Dema Osmaniyan
  • 1916 Dema Rûsan
  • 1918 Dema Osmaniyan
  • 6 Adar 1921 Serhildana Koçkirî

Ciyê coxrafî û hudûdên bajêr

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Bajar di nav parelelên 39° 02´ û 40° 05´ bakûr û merîdyenên 38° 16´ û 40° 45´ rojhilat de ye. Hudûdên bajar li bakûr bi Giresûnê û Gumuşxane ve (Tirkiye), li rojava bi Sêwas ve, li başur bi Meletî û Dêrsimê ve û li rojhilat jî bi Erziromê ve tê girêden.

Taybetiyên erda bajêr

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Pîvana erda bajêr 11.903 km² ye. Ji vî erdî % 59,6 wî ji çiyan, % 8,6 ji deştan, % 5,4 ji zozanan û % 26,4 jî ji platoyan pêk tên. Li herêmê fasûlye, çewdêr, tene, kixsên þekir û patatês tên çandin.

Îklimek reþayî û sar li herêmê heye. Zivistanan sar û þillî û þilopî, havînan jî hênik derbas dibe.

Çiyayên herêmê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çiyayê herî bilind yê herêmê, Çiyayê Keşîş (3537m) e. Katirtepe (3300 m), Mercan (3449), Çal (3300 m) û kismek ji çiyayê Mûnzûrê jî dikeve nav herêma Erzinganê.

Deşt, zozan û gelî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Deşta Erzînganê; Bilindbûna wî ji behrê 1218 m û dirêjbûna wî jî 40 km ye. mezinbûna deþtê 500 km² ye. Deþt di navbera çiyayê Mûnzûr, Keþîþ, Spîkor û Sîpyam de ye.

Deşta Miyadîn; Li dora Çemêreş e, mezinbûna wî 180 km² ye.

Zozanên herêmê li ser çiyayên Mûnzûr û Koþan bela dibin. Li rojavayê Erzinganê li ser Çiyayê sipî, zozanên Takkuran û Tahsullu jî hene.

Çemê feradê çemê herî mezin e li herêmê. Piraniya çavkaniyên þaxên Feradê ji çiyayên dora Erzinganê dertên. Wek; Çemêreþ, Mîran, Mercan, Cîmîn, Pahnîh û Surperen hinek ji wanin. Li herêmê golên mezin tunene, lê li hinek deveran çend golên biçûk hene; wek Soganli, Aygir.

Babetên heywanan

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Herêm ji bo nêçira heywanan musaîd e. Bizinên ser çiyan, Semasî (darbir), kûze, xezal, berazên kovî û kewroþk yên pirin ku li herêmê peyde dibin.


Germahî û barîna nîvekî ya mehane ji bo Подтесово (Sinugboanon)
Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.
Bilindtirîn germahî (°C) 30,2 33,2 36,4 38,7 40,5 40,2 39,4 36,1 35,4 34,1 31,2 30,9 Ø 35,5
Nimztirîn germahî (°C) 19,5 20,1 22,2 23,5 24,4 25,5 24,9 23,8 22,7 21,8 20,9 20,2 Ø 22,5
Barîn (mm) 0 0 0 2 18 48 126 155 87 43 9 2 Σ 490
Saetên bi tavik (st/r) 12,4 12,8 13,0 11,9 10,8 8,4 6,5 7,7 8,8 10,1 12,2 13,1 Ø 10,6
Rojên bi baran (r) 0,0 0,0 0,0 0,7 1,8 4,8 10,1 12,8 14,9 11,9 6,2 1,2 Σ 64,4
Germahiya avê (°C) 24 22 25 29 31 34 32 30 29 28 29 28 Ø 28,4
Hêwîtî (%) 35 40 42 51 63 68 78 77 72 65 52 45 Ø 57,4
G
e
r
m
a
h
î
30,2
19,5
33,2
20,1
36,4
22,2
38,7
23,5
40,5
24,4
40,2
25,5
39,4
24,9
36,1
23,8
35,4
22,7
34,1
21,8
31,2
20,9
30,9
20,2
Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.
B
a
r
î
n
0
0
0
2
18
48
126
155
87
43
9
2
  Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.


Çavkanî: Rarasdasce
Подтесово (Cebuano)
Diyagrama avûhewa
RRAAGPTGRKSB
 
 
0
 
30
20
 
 
0
 
33
20
 
 
0
 
36
22
 
 
2
 
39
24
 
 
18
 
41
24
 
 
48
 
40
26
 
 
126
 
39
25
 
 
155
 
36
24
 
 
87
 
35
23
 
 
43
 
34
22
 
 
9
 
31
21
 
 
2
 
31
20
Germahî bi °C, Barîn bi mm
Çavkanî: Rarasdasce
Germahî û barîna nîvekî ya mehane ji bo Подтесово (Cebuano)
Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.
Bilindtirîn germahî (°C) 30,2 33,2 36,4 38,7 40,5 40,2 39,4 36,1 35,4 34,1 31,2 30,9 Ø 35,5
Nimztirîn germahî (°C) 19,5 20,1 22,2 23,5 24,4 25,5 24,9 23,8 22,7 21,8 20,9 20,2 Ø 22,5
Barîn (mm) 0 0 0 2 18 48 126 155 87 43 9 2 Σ 490
Saetên bi tavik (st/r) 12,4 12,8 13,0 11,9 10,8 8,4 6,5 7,7 8,8 10,1 12,2 13,1 Ø 10,6
Rojên bi baran (r) 0,0 0,0 0,0 0,7 1,8 4,8 10,1 12,8 14,9 11,9 6,2 1,2 Σ 64,4
Germahiya avê (°C) 24 22 25 29 31 34 32 30 29 28 29 28 Ø 28,4
Hêwîtî (%) 35 40 42 51 63 68 78 77 72 65 52 45 Ø 57,4
G
e
r
m
a
h
î
30,2
19,5
33,2
20,1
36,4
22,2
38,7
23,5
40,5
24,4
40,2
25,5
39,4
24,9
36,1
23,8
35,4
22,7
34,1
21,8
31,2
20,9
30,9
20,2
Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.
B
a
r
î
n
0
0
0
2
18
48
126
155
87
43
9
2
  Rêb. Reş. Ada. Avr. Gul. Pûş. Tîr. Gel. Rez. Kew. Ser. Ber.


Çavkanî: Rarasdasce

Sermijar û Navçeyên Bajêr (2013)

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Tevahî sermijar herêmê (tevlî gundan) 219.996 e.

Serwetên bin erdê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li herêmê pirtir krom ji bin erdê dertê. Hesin, mangenez, asbest, perlit û linyit ji madenên dinin, ku ji bin erdê dertên.

Ciyên turîstîk, dîrokî û gerê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Şelala Girlevik 29 km li başûrê rojava yê bajar e. Avgermên; Poyuk, Otlukbelî, Horhor jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin. Li çiyayên Mûnzûrê îmkanên ji bo sporên zivistanê jî hene. Kela Kemahê, dêrên kevn û tirbên herêmê jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin.

Sermijare herêmê ji Misilmanên Zerdeştîtî/Êzdîtî ango (Elewî) û Sûnnî pêk tê. Bandora seyîddî û pîrîtî pir xurt e di nav gel de. Kurd (Kurmanc û Zazakî) û Tirk civaka herêmê teşkîl dikin.

Xwarênên herêmê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li herêmê pirtirîn xwarinên ku ji genim çêdibin tên xwarin.

Kirdo; Dew, qavûrme û bulxur bi hevre heta bulxur bikele di beroþek de tê kelandin. Bi ser de rûnê sorkirî û baharat tê reþandin û tê xwarin.

Tirşika gah (sêwê zuhakirî) Fasûlye û goþt bi hevre tên kelandin. Gah, pîvaz û xwê bi ser dibe û tê kelandin.

Keleco, lepe dugurcuk û Aþtarxane xwarinên din yên herêmê ne.