Şirnex

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Jump to navigation Jump to search
Navçeya Şirnexê
Şırnak
Sirnak-tr-2490.jpg
Navçe
Welat Bakurê Kurdistanê
Dûgel Tirkiye
Parêzgeh Şirnex
Serbajar Şirnex
Hejmara nahiyan 2 nahiye
Hejmara bajarokan 4 bajarok
Hejmara gundan 14 gund
Gelhe (2013) 87.187[1] kes
Rûerd 1.864[2] km2
Berbelavî 44,5 kes/km2
Bajarê navendî
Gelhe (2013) 87.187 kes
Koordînat 37°31′11″Bk 42°27′34″Rh / 37.51972°Bk 42.45944°Rh / 37.51972; 42.45944
Bilindayî 1.385 m
Koda postayê 73000
Koda telefonê (+90) 486
Şirnex li ser nexşeya Tirkiye nîşan dide
Şirnex
Şirnex
Şirnex (Tirkiye)
Şirnex li ser nexşeya Bakurê Kurdistanê nîşan dide
Şirnex
Şirnex
Şirnex (Bakurê Kurdistanê)
Şirnex li ser nexşeya Şirnex nîşan dide
Şirnex
Şirnex
Şirnex (Şirnex)

Şirnex bajarekî li bakurê Kurdistanê li Botanê û herweha navenda parêzgeha bi heman navî parêzgeha Şirnexê ye. Wate ya wî navê "Bajarê Nûh" e [3]. Bajarê Şirnexê di şerê sala 2016an de bi destê hêzên leşkerî yên dewleta tirkî bi temamî wêran bûye.

Nav[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Di ser wateya navê Şirnex de fikrên cuda hene. Gora fikrê ku xelk bawer dike, navê Şirnex ji Şehr-î Nûh (bi erebî: Bajarê Nûh) tê.[4] Gora fikrê din, navê eşîrek bûye navê bajar jî.[5]

Kronolojiya bajêr[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Berî Zayînê:

Piştî Zayînê:

Erdnîgarî û sînorên bajêr[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Bajar di nav parelelên 42° 54´ û 40° 59´ bakûr û merîdyenên 38° 34´ û 37° 22´ rojhilat de ye. Li rojhilat bi Colemêrgê ve, li bakur bi Sêrtê ve, li başûr bi Dêrika bin xetê û Zaxo ve li rojava jî bi Mêrdînê ve tê girêdan.

Taybetiyên çanda erda bajêr[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Erda herêmê ji %75,7 ji çiyayan pêk tê. Pîvana zozan û deştan jî ji % 24,3 e. Li herêmê, deşta Silopî û Cizira Botan genim, kuncî, genimê şamî û pambû te çandin. Li Şirnex bi xwe nîsk û tûtin cihê giring in. Her wusa fêkiyên wek sêv, hinar, hêjîr, gûz, tirî, hirmî, qeysî û xox qasi têra hêremê tê çandin û li gundên ser qonaxa çîyayê Cûdî zeytûn jî tê çandin.

Avhewa[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li heremê avhewayeke reşahiyê heye. Havînan germ û zuha, zivistanan jî pir sar û şil û şilope derbas dibe.

Çiyayên herêmê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Gabar (2.838 m), Cûdî (2.114 m), Mirgomar (1.807.m), Deşt, gelî û zozan: Li herêmê deşt û zozan ji ber çiyayîbûna heremê kêm in, lê ji ber ku li heremê pir çiya hene, gelîyên mezin li herêmê hene. Wekî; geliyê Dicle, gelîyê Botan û hwd.,kelê mêmo(qilaban,1924

Deştên Silopî û Cizîrê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Di navbera Silopî, Cizîr û Dêrika bin xetê de, di geliyê çemê Dîcle de ye. Dirêjbûna deştê 40 km û firehbûna wê jî 10 km ye.

Çem û gol[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Botan, Dîcle û Xabûr çemên herî mezin ên ku li herêmê diherêkin. Gol li herêmê tune ne.

Babetên ajalan[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li herêmê babetên teyrên kovî yên li çiya dijîn pir in: pezê kovî, qertel, kew, baz û qajik hinek ji wan in.

Serjimarî û Navçeyên Bajêr (2013)[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Tevahiya sermijarî herêmê (tevî gundan) 475.255 e.

Bajarok[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Aborî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Dewlemendiya binerdê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li herêmê sereke dewlemendiya bin erd Komure. Wusa kû, komura ji derdora sêrgirê li başûrê Şirnex der tê, têri enerjiya hereme giş diki. Weke din nişanen neft, (petrol) hebi ji, ji aloziya li Kurdistan hêzên ser dest naxwazin û nahêlin lêgerin u derxistina dewlemendiyên bin erdiyen heremê çê bibe.

Ciyên turîstîk, tarixî û gerê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li Cizîra Botan tirba Mem û Zînê, Medresa Sor taybetî ji alî gelê Kurd û turîtan ve tê ziyaretkirin

Çand û huner[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Ol û civak[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Muslumantî piraniya nifûsê pêk tîne. Li gundên Elkê û Qilava hinek Xirîstiyan jî hene. Piraniya civakê ji kurdan pêk tê. Û li Elkê (Beytüşebap), Tirba Sê Birayan jî ji aliyê gel ve tê ziyaret kirin.

Xwarinên herêmê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Keşkek, penîr û Sîrik xwarênên naskirî yên herêmê ne. Lazime meriv xwarinên germ ên tam xweş jî ji bîr neke. Ser u pê, gutilk, serbidew, suryaz xwarnen herêmê ye cihegiringin.

Kincên heremê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Şal û şapik cilên herî naskirî ne ku li herêmê ji alî zilaman ve tên lixwekirin. Bi ser de jî îşligekî ku milên wî dirêj û nexşkirî (celehu) tê lixwekirin. Di lingan de goreyên ji hiriyê çêkirî û pêlavên ku jê re dibijin "reşik" tên lixwekirin.

Jinên herêmê fîstanên hevrişim ê rengîn ku dibiriqin li xwe dikin. Şalwarekî fireh û goreyên ji hiriyê li xwe dikin. Kefî an jî pûşiyê didin serê xwe. Pêlavên lastîk an jî çaroxê jî li werdigirin.

Li heremê cilên modern jî, bi taybetî van salên dawî tê lixwekirin.

Şer û wêranbûna Şirnexê, 2016[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Di 13ê adara 2016an de li Şirnaxê qedexeya derketina kolanan hat ragihandin û dorpêç û êrîşên li dijî Şirnexê dest pê kirin. Hêzên leşkerî yên dewleta tirkî piştî 246 rojan taxên Gazîpaşa, Yeşîlyurt, Îsmetpaşa, Dîcle, Cumhuriyet û Bahçelîevler bi temamî wêran dikin[6].

Navdarên Bajêr[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

  1. ↑ tuik, 2008, archived from the original on 2011-09-17, retrieved 2010-12-08
  2. ↑ Kopîkirina arşîvê, archived from the original on 2018-11-14, retrieved 2021-09-20
  3. ↑ kerkuk-kurdistan.com, archived from the original on 2007-04-25, retrieved 2007-03-25
  4. ↑ Parêzgariya Şirnex. "Dîrok" (in tirkî). Archived from the original on 2022-06-20.
  5. ↑ Ensîklopediya Îslamê ya TDV. "Şirnex" (in tirkî). Archived from the original on 2021-08-22.
  6. ↑ Kopîkirina arşîvê, archived from the original on 2016-11-25, retrieved 2016-11-24


Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Şirnex&oldid=1094131" hatiye standin.