Şirnex

Navçeya Şirnexê Şırnak
Navçe
Welat	Bakurê Kurdistanê
Dûgel	Tirkiye
Parêzgeh	Şirnex
Serbajar	Şirnex
Hejmara nahiyan	2 nahiye
Hejmara bajarokan	4 bajarok
Hejmara gundan	14 gund
Gelhe (2013)	87.187 kes
Rûerd	1.864 km2
Berbelavî	44,5 kes/km2
Bajarê navendî
Gelhe (2013)	87.187 kes
Koordînat	37°31′11″Bk 42°27′34″Rh
Bilindayî	1.385 m
Koda postayê	73000
Koda telefonê	(+90) 486
Nexşeya cihan Tirkiye Şirnex

Şirnex bajarekî li bakurê Kurdistanê li Botanê û herweha navenda parêzgeha bi heman navî parêzgeha Şirnexê ye. Wate ya wî navê "Bajarê Nûh" e . Bajarê Şirnexê di şerê sala 2016an de bi destê hêzên leşkerî yên dewleta tirkî bi temamî wêran bûye.

Kronolojiya bajêr

Berî Zayînê:

• 3000- 1300 dema Huriyan
• 1300 - 800 dema Naîriyan
• 800 - 612 dema Asûriyan
• 612 - 550 Imparatoriya Med

Piştî Zayînê:

• 641- 700 dema Ereban
• 927 dema Bîzansiyan
• 1107 dema Selçukiyan
• 1231 dema Moxolan
• 1514 dema Osmaniyan

Erdnîgarî û sînorên bajêr

Bajar di nav parelelên 42° 54´ û 40° 59´ bakûr û merîdyenên 38° 34´ û 37° 22´ rojhilat de ye. Li rojhilat bi Colemêrgê ve, li bakur bi Sêrtê ve, li başûr bi Dêrika bin xetê û Zaxo ve li rojava jî bi Mêrdînê ve tê girêdan.

Taybetiyên çanda erda bajêr

Erda herêmê ji %75,7 ji çiyayan pêk tê. Pîvana zozan û deştan jî ji % 24,3 e. Li herêmê, deşta Silopî û Cizira Botan genim, kuncî, genimê şamî û pambû te çandin. Li Şirnex bi xwe nîsk û tûtin cihê giring in. Her wusa fêkiyên wek sêv, hinar, hêjîr, gûz, tirî, hirmî, qeysî û xox qasi têra hêremê tê çandin û li gundên ser qonaxa çîyayê Cûdî zeytûn jî tê çandin.

Avhewa

Li heremê avhewayeke reşahiyê heye. Havînan germ û zuha, zivistanan jî pir sar û şil û şilope derbas dibe.

Çiyayên herêmê

Gabar (2.838 m), Cûdî (2.114 m), Mirgomar (1.807.m), Deşt, gelî û zozan: Li herêmê deşt û zozan ji ber çiyayîbûna heremê kêm in, lê ji ber ku li heremê pir çiya hene, gelîyên mezin li herêmê hene. Wekî; geliyê Dicle, gelîyê Botan û hwd.,kelê mêmo(qilaban,1924

Deştên Silopî û Cizîrê

Di navbera Silopî, Cizîr û Dêrika bin xetê de, di geliyê çemê Dîcle de ye. Dirêjbûna deştê 40 km û firehbûna wê jî 10 km ye.

Çem û gol

Botan, Dîcle û Xabûr çemên herî mezin ên ku li herêmê diherêkin. Gol li herêmê tune ne.

Babetên ajalan

Li herêmê babetên teyrên kovî yên li çiya dijîn pir in: pezê kovî, qertel, kew, baz û qajik hinek ji wan in.

Serjimarî û Navçeyên Bajêr (2013)

• Şirnex (Şırnak), 87.187
• Elkê (Beytüşebap), 17.425
• Cizîra Botan (Cizre), 129.578
• Basê (Güçlükonak), 11.692
• Hezex (İdil), 72.379
• Silopiya an jî Silopî , 117.665
• Qilaban (Uludere), 39.329

Tevahiya sermijarî herêmê (tevî gundan) 475.255 e.

Bajarok

• Gundik

Aborî

Dewlemendiya binerdê

Li herêmê sereke dewlemendiya bin erd Komure. Wusa kû, komura ji derdora sêrgirê li başûrê Şirnex der tê, têri enerjiya hereme giş diki. Weke din nişanen neft, (petrol) hebi ji, ji aloziya li Kurdistan hêzên ser dest naxwazin û nahêlin lêgerin u derxistina dewlemendiyên bin erdiyen heremê çê bibe.

Ciyên turîstîk, tarixî û gerê

Li Cizîra Botan tirba Mem û Zînê, Medresa Sor taybetî ji alî gelê Kurd û turîtan ve tê ziyaretkirin

Çand û huner

Ol û civak

Muslumantî piraniya nifûsê pêk tîne. Li gundên Elkê û Qilava hinek Xirîstiyan jî hene. Piraniya civakê ji kurdan pêk tê. Û li Elkê (Beytüşebap), Tirba Sê Birayan jî ji aliyê gel ve tê ziyaret kirin.

Xwarinên herêmê

Keşkek, penîr û Sîrik xwarênên naskirî yên herêmê ne. Lazime meriv xwarinên germ ên tam xweş jî ji bîr neke. Ser u pê, gutilk, serbidew, suryaz xwarnen herêmê ye cihegiringin.

Kincên heremê

Şal û şapik cilên herî naskirî ne ku li herêmê ji alî zilaman ve tên lixwekirin. Bi ser de jî îşligekî ku milên wî dirêj û nexşkirî (celehu) tê lixwekirin. Di lingan de goreyên ji hiriyê çêkirî û pêlavên ku jê re dibijin "reşik" tên lixwekirin.

Jinên herêmê fîstanên hevrişim ê rengîn ku dibiriqin li xwe dikin. Şalwarekî fireh û goreyên ji hiriyê li xwe dikin. Kefî an jî pûşiyê didin serê xwe. Pêlavên lastîk an jî çaroxê jî li werdigirin.

Li heremê cilên modern jî, bi taybetî van salên dawî tê lixwekirin.

Şer û wêranbûna Şirnexê, 2016

Di 13ê adara 2016an de li Şirnaxê qedexeya derketina kolanan hat ragihandin û dorpêç û êrîşên li dijî Şirnexê dest pê kirin. Hêzên leşkerî yên dewleta tirkî piştî 246 rojan taxên Gazîpaşa, Yeşîlyurt, Îsmetpaşa, Dîcle, Cumhuriyet û Bahçelîevler bi temamî wêran dikin.

Navdarên Bajêr

• Seyîd Eliyê Findiqî