Xelata Nobelê ya Fizîkê

Xelata Nobelê ya Fizîkê
Xelata fizîkê xelata zanistê
Dewlet	Swêd
Dema avabûnê	1901
Malper	nobelprize.org/
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Xelata Nobelê ya Fizîkê beşek ji xelatên Nobel e. Di warê zanistiya fizîkê de girîngtirîn û mezintirîn xelat e ku her sal di roja mirina damezrênerê Xelata Nobelê, Alfred Nobel de (10'ê berfanbarê) tê belavkirin.

Ji zanyarên fizîkê yên ku di warê fizîkê de gavên berbiçav avêtine, keşfên nû kirine, angaştên têr zîrekî avakirine, bi bikaranîna fizîkê mirovahî berî bi riyeka baş birine re tê dayîn.

Endamên Komîteya Nobelê (2005)

• Sune Svanberg, profesorê atomê, gerînendeyê giştî
• Lars Bergström, profesorê fizîka angaştî, sekreter
• Per Carlson, profesorê elementerfîzîkî
• Mats Jonson, profesorê materyalî ya kondensiyer fîzîkê
• Joseph Nordgren, profesorê fîzîka tîrêjên Gamma
• Lennart Stenflo, profesorê plazmafîzîkê
• Ann-Kristin Danielsson, admînîstrator

Xelat bi bihaye 10 milyon kronên swêdî, di 10ê kanûna pêşîn de bi şahiyeke mezin tê dayîn. Yekemîn kesê ku xelata fîzîkê wergirtiye Wilhelm Conrad Röntgen ê alman bû ku di sala 1901ê de Xelata Nobel a Fizîkê girtiye.

Listeya xelatwergirên xelata fizîkê

1901-1910

1901: Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923), Almanya

1902: Pieter Zeeman (1865-1943), Holland & Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), Holland

1903: Antoine Henri Becquerel (1852-1908), Pierre Curie (1859-1906) & Marie Curie (1867-1934)

1904: Lord Rayleigh (John William Strutt) (1842-1919)

1905: Phillipp Eduard Anton von Lenard (1862-1947)

1906: Sir Joseph John Thomson (1856-1940)

1907: Albert Abraham Michelson (1852-1931)

1908: Gabriel Lippmann (1845-1921)

1909: Guglielmo Marconi (1874-1937) & Carl Ferdinand Braun (1850-1918)

1910: Johannes Diderik van der Waals (1837-1923)

1911-1920

1911: Wilhelm Wien (1864-1928)

1912: Nils Gustaf Dalén (1869-1937)

1913: Heike Kamerlingh-Onnes (1853-1926)

1914: Max von Laue (1879-1960)

1915 Sir William Henry Bragg (1862-1942) & Sir William Lawrence Bragg (1890-1971)

1917: Charles Glover Barkla (1877-1944)

1918: Max Planck (1858-1947)

1919: Johannes Stark (1874-1957)

1920: Charles Edouard Guillaume (1861-1938)

1921-1930

1921: Albert Einstein (1879-1955)

1922: Niels Bohr (1885-1962), Denmark

1923: Robert Andrews Millikan (1868-1953)

1924: Karl Manne Georg Siegbahn (1886-1978)

1925: James Franck (1882-1964) & Gustav Hertz (1887-1975)

1926: Jean Baptiste Perrin (1870-1942)

1927: Arthur Holly Compton (1892-1962) & Charles Thomson Rees Wilson (1869-1959)

1928 Sir Owen Richardson

1929: Louis de Broglie

1930 Sir C.Raman

1931-1942

1932: Werner Heisenberg

1933: P.A.M.Dirac & Erwin Schrödinger

1935 Sir James Chadwick

1936: Victor Hess

1937: Clinton Davisson & Sir George Paget Thomson

1938: Enrico Fermi

1939: Ernest Lawrence

1940-42: Ji ber bandora şerê cîhanê yê duyemîn nehate dayîn

1943-1950

1943: Otto Stern

1944: Isoder Rabi

1945: Wolfgang Pauli

1946: Percy Williams Bridgman

1947 Sir Edward Appleton

1948: Patrick Blackett

1949: Hideki Yukawa

1950: Cecil Powell

1951-1960

1951 Sir John Cockcroft & Ernest Walton

1952: Felix Bloch & Edward Purcell

1953: Fritz Zernike

1954: Max Born / Walther Bothe

1955: Willis Lamb

1956: William Shockley

1957: Tsung-Dao Lee, Chen Ning Yang

1958: Pavel Cherenkov

1959: Emilio Segré & Own Chamberlain

1960: Donald Glaser

1961-1970

1961: Robert Hofstadter

1962: Lev Landau

1963: J. Hans D. Jensen & Maria Goeppert-Mayer

1964: Charles Hard Townes, Nîkolay Basov & Aleksander Proxorov

1965: Sin-Itiro Tomonaga, Julian Schwinger, Richard P. Feynman

1966: Alfred Kastler

1967: Hans Albrecht Bethe

1968: Luis W. Alvarez

1969: Murray Gell-Mann

1970: Hannes Alfvén & Louis Néel

1971-1980

1971: Dennis Gabor

1972: John Bardeen, Leon N. Cooper & John R. Schreiffer

1973: Leo Esaki, Ivar Giaever & Brian Josephson

1974 Sir Martin Ryle & Anthony Hewish

1975: Aage Bohr, Ben R. Mottelson & L. James Rainwater

1976: Burton Richter & Samuel C.C.Ting

1977: Phillip W. Anderson, Sir Neville Mott & John H. Van Vleck

1978: Pjotr L. Kapitsa / Arno A. Penzias & Robert W. Wilson

1979: Sheldon Glashow, Abdus Salam & Steven Weinberg

1980: James W. Cronnin & Val L. Fitch

1981-1990

1981: Kai M. Siegbahn & Nicolaas Bloembergen

1982: Kenneth G. Wilson

1983: Subrahmanyan Chandrasekhar & William A. Fowler

1984: Carlo Rubbia & Simon van der Meer

1985: Klaus von Klitzing

1986: Ernst Ruska, Gerd Binning & Heinrich Rohrer

1987: Johannes Georg Bednorz & Karl Alexander Müller

1988: Leon M. Lederman, Melvin Schwartz & Jack Steinberger

1989: Norman Foster Ramsey, Jr.

1990: Richard E. Taylor, Jerome Isaac Friedman & Henry Way Kendall

1991-2000

1991: Pierre-Gilles de Gennes

1992: Georges Charpak

1993: Russell A. Hulse, Joseph Hooton Taylor Jr.

1994: Bertram N. Brockhouse, Clifford G. Shull

1995: Martin L. Perl, Frederick Reines

1996: David M. Lee, Douglas D. Osheroff, Robert C. Richardson

1997: Steven Chu, Claude Cohen-Tannoudji, William D. Phillips

1998: Robert B. Laughlin, Horst L. Störmer, Daniel C. Tsui

1999: Gerardus 't Hooft, Martinus J.G. Veltman

2000: Zhores I. Alferov, Herbert Kroemer, Jack S. Kilby

2001-2010

2001: Eric A. Cornell, Wolfgang Ketterle, Carl E. Wieman

2002: Raymond Davis Jr., Masatoshi Koshiba, Riccardo Giacconi

2003: Alexei A. Abrikosov, Vitaly L. Ginzburg, Anthony James Leggett

2004: David J. Gross, H. David Politzer, Frank Wilczek

2005: Roy J. Glauber, John L. Hall, Theodor W. Hänsch

2006: John C. Mather, George F. Smoot - bo angaştên wan ên derbarê Big Bang

2007: Albert Fert û Peter Grünberg - bo keşfên wan ên derbarê nanoteknolojî

2008: Yoichiro Nambu , Makoto Kobayashi û Toshihide Maskawa

2009: Charles K.Kao , Willard S.Boyle û Gerorge E.Smith

2010: Andre Geim û Konstantin Novoselov

2011-2020

2011: Saul Perlmutter , Brain P.Schmidt û Adam G.Riess

2012: Serge Haroçe û David J.Wineland

2013: François Englert û Peter Higgs

2014: Isamu Akasaki , Hiroşi Amano û Şuji Nakamura

2015: Takaaki Kajita û Arthur B.MaDonald

2016: David J.Thouless , F.Duncan M.Haldane û J.Miçael Kosterlitz

2017: Rainer Weiss , Barry C.Bariş û Kip S.Thorne

2018: Arthur Aşkin , Gérard Mourou û Donna Strickland

2019: James Pêbles , Miçel Mayor û Didier Queloz

2020: Roger Penrose , Reinhard Genzel û Andrea Ghez