Sindî
 |
 | Di vê gotarê de agahiyên bingehîn ên li ser mijarê kêm in an jî nîn in. (çiriya pêşîn 2024) |
| Eşîra Sindî | |
| Agahiyên gelemperî | |
| Hoz | Çonêky Psaxa Boselê Mala Acamê Mamêzdînî Şeranşî Blleki Perexî Miçolî Şîvermenî Sofi Neri Sêxzdînî Benestani |
| Ziman | Kurdî (kurmancî) |
| Herêmên dîrokî | Zaxo, Qileban, Silopî, Botan, Hekarî |
| Bawerî | |
| Dîn | Îslam (sunîtî) |
biguhêre 
| |
Sindî, navê eşîreke li Kurdistanê ye. Li herêma Sindî ya li navbera Duhok, Zaxo û Botan-Hekariyê dijîn. Sindiyên di navbera Botan û Hekariyê de li bajaroka Qilaban dimînin. Li Tirkiyê li Hodane, Mola Şehbas, gundê Zeviyê, Roboskî, Hedriş, Yekmal, Şexon, Cizîr, Silopî û Mêrdînê jî gelek sindî dijîn.[çavkanî hewce ye]
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Sindiyên kurd di dîrokê de dewleteka mezin ava kirine. Ev dewlet beriya 3500 salan e ava bûbû. Navê wê dewletê Împeretotiya Mitannî ye (5). Avakirina vê împeretoriyê jî wiha çêdibe Malbatek ji kurdan koçberê Hindistanê dibe. Li wir li herêma Sind niştecih dibin. Piştî demeke dirêj ji Hindistanê dîsa vedigerin welatê xwe Kurdistanê(6). Ji wan re dibêjin kurdên Sindê. Li pêşiyê tên Amedê. Li Amedê (Diyarbekir) dewletekê ava dikin. Riha (Urfa), Mêrdîn, Sîncarê jî bi dest xwe ve dihînin. Li Mêrdînê Weşukaniyê dikin paytext. Navê dewleta wan Mîtanî bû û navê çiyayê Metîna ji wir tê. (7)2 jinên delaltirîn ên di dîrokê de navdar ji wan Sindiyan bûn. Ew Nefertîtî û Nefertarî ne. Nefertîtî û Nefertarî şû bi Fîrewnên Misrê dikin.(8) Û li wir dest danîn ser rêvebertiya dewletê.
Niha li Hindistanê herêma Sind heye û zimanê wan Sindiyanî ye. Li piştî hezar salan ev kurdên Sindî ji her alî ve bûn kurdên Îranî. Divê bê gotin ku peyva "Îran" ji "Aryenê" tê. Bi eslê xwe Kurdistan, Ermenistan, Azerbaycan... jî Îran in. Kurd Mezopotamiyên Îranî ne. Ango Mezopotamiyên Aryen in. Ji bavûkalên kurdan, farisan, Hindistaniyan, Pakistaniyan, Afxaniyan, Azeriyan, ingilîz, frensî, alman... re dibêjin "aryen".
Ocax/Icax
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Eşîra Sindiyan li 14 Icaxen Mala Acamme, Mamizdeni, Pisaxa, Benestani,Coneki, Bosali,Neri,Sheranshi,Perexi,Mendozî,Mcoli,Bileki,Sofi,Shexesdeni û Shivameni belavdibe. 119 Gunden Eşîra Sindiyan
- Bosale
- Zewka Bosale
Sheranshi
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Sheranshe
- Behere
Sêxzdînî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Nordîna
Perexi
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Perexê
Mendozî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Kundok
- Bazingüra
Bileki
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Karpete Bileka
- Derkar
- Bandro
- Banka Mala Shexe
- Merge
- Minini
- kirannsh
- Banka Mala Hocey
- Banka Mala Axoy
- Hedrîşê
Pisaxa
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Ava Gize
- Bazingira
- Petrome
- Kirkirank
- Kelok
- Kundok
- Grik Sindi
- Grika Haci Islami
- Darhozan
- Marsis
- Gewrîk
Sofi
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Pirbla
- Cemke Delal
- Zorava
- Be Shilke
- Derinke
- Barkavere
- Cemtri
- Avlih
- Ceme Mesolmete
- Hodanê
Benestani
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Berzire
- Karne
- Mutifa
- Kizave
- Rabanka
- Hewreze
- Hawshine
- Dashtmasake
- Dashatmasek Mela
- Dahleke Gundik
- Dahlek Malek
- Cem Mishko
- Dornex
- Desht Masek Çhem
- War Sora
- kukite silopi # gite silopi
Çonkî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Bêxebarê
- Sindava
- Hizawa
- Yosif Ava
- Gundik Ayub
- Mamîsa
- Ser Silavke
- Lêvo
- Karpete
- Alêşkê
- Dasîkê
- Nav Kandala
- Gelî Dergel
- Dere
- Dahlika Çonêkiya
- Harîna
- Bêrsivê
- Roboskê
- Şiridê
Miçolî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Qasroke
- Mergashishe
- Xerabe
- Sorink
Nerî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Derkar Nery
- Gundik
- Dercelal
- Dahlik
- Stavlan
Mamizdeni
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Behrava
- Terike
- Terik Erab
- Terik Smo
- Keberoke
- Tawke
- Xerababke
- Emer Axa
- Terik Hassan
- Xilafte
- Bacile
Shivarmeni
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Xwake
- Bagoltke
- Tîka
- Berkevir
- Spindaroke
- Xerxabka
- Zewke
- Avgani
- Serko
Gundên Masehiyan li Devera Sindiya
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Biglale
- Elanîsh
- Derashishe
- Senate
- Sharansha Felaha
- Bersive
- Levo
- Hizawa
- Nafkandala
- Bacowae
- Êrê
- Deshte Texê
- Behnone Sîndîya
- Mergasora
- Piraka
- Benaxre
- Der Abon
- Pish Khabour
- Her Gunda
- Gondkosa
Têbînî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Li Dîf Jêderên Kevin û Axivtnên Babo Bapîran Gûllî û Sindî eşîreka Pêkve Bon Ta Salên ( 1919 ) Heta Nokejî Têkelîya Navbera Herdo eşîreta Ji Layê Çivakî û Keltorî Ve Zor Lêk Nêzîkin.
Dengbêjên Devera Sindiya
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Awaz Xabîrî Boseli
- Serbest Boselî
- Abdûlsitar Boselî
- Hashim Boselî
- Heval Îbrahîm Micoli
- Mèhvan Sindî
- Adil Sindî Shivermini
- Razi Ubeyd Benstani Nave Huneri Razi Zaxoyi
- Shivan Cegerxwin Coneki
- Mihemmed Can Shivermeni
- Zeravan Tahir Shivermeni Nave Huneri Zeravan Zaxoyi
- Ahmed Xorshid Neman Neri
- Eyaz Yusif Psaxa Nave Huneri Eyaz Zaxoyi
- Husni Kizavi
- Hejar Mohammed Shivermeni
- Hejar Arif Coneki
- Karwan Ahmed Sevo Coneki
- Zeravan Lezgin Coneki
- Emer Kizavi
Çend Navdarên Devera Sindiya
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Shehbaz Salih
- Mam Omar Salih
- Sadiqe Emeri
- Aliqado
- Ebdulkarim Hamed
- Salih Qasim
- Ismail Seifadin
- Mohammed Mirza
- Izadin Saado
- Hamid Isa
- Abdullah isa şerîf
- Azhat Jangir
- Redwan Mirza
- Said Abdulllah
- Ismail Haci Latif
- Tewter Hesen Yusif
- Reşide salihe hedrişi
- Elî Halo
- Mohammed Xalid Boseli
- Mehmud Halo
- Naîf Boselî
- Seîd Boselî
- Emer Halo
- Cemal Rashid Ismail
- Hassan Shex Mistafa
- Shex Mistafa Boseli
- Mela Salih Boseli
- Mela Smail Boseli
- Mûsa Omer Boselî
- Haci Qadir Boselî
- Sagvan Halo
Psaxa ji Bakurê Kurdistanê, ji Wanê hatin e. Eslê xwe Garisan in. Silêman Axa Sindi seroke eşira sindiye.
- Avdi Cemil Axa
- Silêman Avdi Axa (Dr. Silêman)
- Bıshar Axa
- Ömer Bıshar Axa
- Mohammed Macit
- Ali Awni
- Abdulla Bishar Axa
- Hamid Hefzullah
- Hamid Xasti
- Selman Xorsho
- Jebar Meho
- Ismail Tabir
- Said Sofi Osman
- Alixan Hamid
- Bedirxan Sindî
- Hecib Sindî
- Silêman Hecî Bedrî
- Reşîd Sindî
- Hemza Hecî Bedrî
- Elî Sindî
- Mohammed Teyar
- Arif Derwêş
- Kovan Sindî
Çonekî Tên Hijmartin Ji Mezintirîn Beşa Sindiyan.
- Mistafa Joma
- Xedir Emer Bêxebarî
- Hejer Ismail Cuno
- Mohammed Semo Duda
- Hacî Xidir Bêxebarî
- Nurî Xidir Bêxebarî
- Abdullah Meho
- Îsmaîl Abush
- Şahîn Şêxo Bêxebarî
- Abdülrahman Dino
- Mela Teha Dashtmesaki
- Ismet Dino
- Seyidd Xalid
- Sagvan Seyid Xalid
- Mela Sediq Dornexi
- Heji Reshid Neamo Dornexi
- Ahmedi Heji Reshidi Neamo
- Haji Mestoye Abe
- Haji Mohamed Mestoy
- Osman Qasim
- Mehama Qasim
- Xelil Mahmud
- Fehmi Ahmed Yousef
- mela ahmed sofi