Mele Seîdê Nîvilî

Mele Seîdê Nîvilî
Jidayikbûn	1932
Pîşe	Nivîskar
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Mele Seîdê Nîvilî yek ji nivîskar, helbestvan û zimannasê kurd e. Ew kurê Mele Yehyayê Nîvilî ye. Hem xweherzî û zavayê Şêx Evdirehmanê Şawirî ye. Di 1932an de li gundê Nîvila girêdayê navçeya Eruh (Dihê) hatiye dinê.

Di 1984an de dest nivîsa Ferhenga Kurdî-Kurdî kiriye, di sala 1987ê de pêk aniye. Mela Seîdê Nîvilî cara yekemîn Ferhenga Kurdî-Kurdî çêkiriye. Ferheng Kurdî-Kurdî bi tîpên erebî bi zimanê kurdî hatiye nivîsandin. Werger û sererastkirina ferhengê bi tîpên Latînî hej dom dike. Aliyê din de çend helbest û nesihetnameyên wî hene. Ji van yek helbesta "wesyeta bav û biraye" de xwe wiha dide nasîn.

Guh bidin wesyeta bav û bira

ŞÎRETA BOHTÎ EV E Îro Hîcret noht û heyşt e, sê sed û hezar di jî. İmrê min çil şeş kusure li xurbetê bê kes dijî. Yek Xwedayê heq dinasim, wê resulê girdigar. Dînê min Îslam û mezheb Şafiî me ser tejî. Eslê min Kurd e, ji Bohtan, Kelhokî me, Nîvilî, Bavê min Yehya û Mehmud, Ebdulhadî her bijî. Nesla Mehmed ibn’ê Ehmed bîn Muhammed Ehmed e, Ji wê heta bighê Hesen ket bin nezanîna me jî. Çend bira bûn, em bilav bûn xwendin û melatî yê, Fikra me sûnî ye Neqşî, zarê me herçî bixwîne ew bijî. Xwendin û zanîn, xebat û dewlemendî tev divên, Yekbûyîn, ferz û kifayet xweyserî rê rast be jî Wesyeta bav û bira ye, kes ji me cahil nebî, Her bixwînin da mezin bin, serfiraz û têr mejî. Xwendin û xebat birane, yê cida çû bê guman, Me ji feydê bigre her du yektî û dil paqijî. Qedrê seyda baş binase, gel hevala xweş biwêr, Nefs li pêş e, ji bir neke qet tu car da tu bijî. Armanca ewil çiye tu qesd bike ya paşê dê pê te bê, Wextê tu xwey(î) cih bû yî xwendin ji te ra eql û mejî. Paşê doza xwe bilav(bi)ke çek zanîn e, ey ezîz, Şîreta Sitqî (Bohtî) ev e, lawê delal dil paqijî Wesyeta bav û bira ye kes ji me cahil nebî Wesyeta bav û bira ye kes ji me cahil nebî Aliyê din de derheqa welat û evindariyê de gelek helbest û nivisarên wi yê balkêş hene. Jı van yek ji E’uzu billahî mîne şeytanê recîm, Bi navê Xwedayê pakê dilovan û mêhrîban Pir spas û pesn û başî tev ji bo Yezdan tenê Xweşî û haştî dua jî ser Muhemmed guh denê Hem li ser al û haval û peyrewin wî bê hisab Tim li ser her çar îmam û seyda û hem da û bab Ya Îlahî! Me biparêze ji fitna wehşetê Me bide ser rêka rast û rêça ehlê n’îmete Heqiyê rayê me de hem tu li pê wê me bive Batilê nîşa me de hem tu li ser wî me neve Heq çiqas baş e, bizane nas bike tu ey bira! Em bi Qur’an-i dinasin li ku pê naçin çira? Xwendin û zanîn dewa ne bo cemî’i ins û cin, Ger bi hiş ‘ilmê bixwînîn rê binasîn pê herîn Kanî hiş ey koma pismam û evîna gel bira “Çek zanîn e.” gotine hindî rusul û peyxembera Hûn bi zanînê ‘emelkin, zanîna we bes heye. Ger ji hiş em bê xeberbin zanînê fayde niye Rastî û edl û sexawet pir şecaet lazim e Kom û tedbir û siyaset vî zemanî hakim e. Yek ji van bê hev qe nabî hêj ji jînê re hene Îktisad û pir xebat û hem qenaet hê hene Ey bira dost û evînê min hemî yektî werin Ser rêya rast û durust da em bi hevra rê herin Felsefa Îslamê bînin xweş bixwenin ser û ber Çewt û kurtê xwe bivînin rêka rast hûn bidne ser Kombivin hevdû bivînin xiş û xilê dil derînin ger heve Teslîmê Heqyê bivin bawerbikin bo we dizanim rê ev e. Heq hebîb e, felsefê dinyê hemî bi koma xweve tesdîq dikin Hûn bixwînin pê herin dewra xwe pê derbaz bikin İbreta pêşiyê xwe bigrin xel çiqas narê me ne. Wesyeta bîra xwe bînin şîretên wa ji bîrnekin kanî çi ne? Bidne pê cumhurê zana, dustura peyxemberî Kibrî û icz boriya û hem heset boxl û fesat û berberî Bavêjin! Rabin cîhadê mal temizkin paşê berfa ber derî Xwe nedin derya hilakê mislê qewmê serserî Xwendevan zana ye, zana pir bilinde zêde ye Rêçenusê yê nezan e pêçuna wî feyde ye Ey birayê xwendevano! te ji bo çi xwendiye Zanayî lê ne bilindî, kêmî, korî feydeya te ka çî ye? Tu li peyxember binêre kanî wî li dinyê çikir? Pê re tu li Heyder binêre Eliyê Şêr kanî çikir? Kom û de’wa û siyaset şoreş û nijdê di wan Nîşanin bo xwey(î) civata leşker û nobet hemî karê di wan Kî li te bike, tu li wî bike ger ‘efu bikî çêtir e Hukmê Qur’an-i waha ye, benda paşî ji bona qenca qençtir e Quwetê çikên bitirsînin neyarên xwe û Xwedê Armanc û nîşan e quwet, qelam û fikr û siyaset guh bidê Şer hemî xapandin e, doza te heqbit ew bese Heq hemî jî xweyî tixûvin ku ji wan derbaznebî bo te bese Xefletê razandine hun kengê hûn hişyar bibin? Kombûn û yektî durustî dilovanî û evînî dê hebin Yek civat û yek cih û hem yek xeberdan yek serî Yek fikir dê cehd û kar armanca bênin ber derî Hûn evan bigrin bixwînin bêjin û hem pê herin Da ji bindesta xelazbin heyne hûnê tê herin. Em ji papîrê xwe pêda ketne bindestan hemî Vê rêya xwe biguhêrin, wergerînin zoriya baxê berî Wergerandin karê Kawa, Rustem û Mehmud û Şêrguh hem Silah Wek evan zoryê bilavkin yariyê bînin ji bo xwe bin felah Ya Seîd (bi)kin bo we kar e, bawerî gel di heve Belkî Yezdan me xelaz(bi)ke ser rêya Ehmed bive